Mỗi năm, cán bộ Trung tâm Trợ giúp pháp lý Nhà nước số 2 tỉnh Quảng Trị đã trợ giúp pháp lý hàng trăm vụ việc liên quan đến hình sự, dân sự liên quan đến người nghèo, người dân tộc thiểu số.
Người yếu thế chưa được tiếp cận đầy đủ với trợ giúp pháp lý
Trong bối cảnh xã hội ngày càng phát triển, nhu cầu tiếp cận công lý của người dân cũng đa dạng và phức tạp hơn. Tuy nhiên thực tế tại tỉnh Quảng Trị cho thấy, nhiều nhóm người yếu thế chưa được tiếp cận đầy đủ với dịch vụ trợ giúp pháp lý do phạm vi đối tượng còn hạn chế.
Việc mở rộng đối tượng được trợ giúp pháp lý đang là yêu cầu cấp thiết nhằm bảo đảm quyền con người, quyền công dân được quy định trong Hiến pháp; đồng thời thể hiện tính nhân văn và công bằng của Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa.
Ông Nguyễn Lương Chính, Phó Giám đốc phụ trách Trung tâm Trợ giúp pháp lý Nhà nước số 2 tỉnh Quảng Trị cho rằng, việc mở rộng đối tượng trợ giúp pháp lý là cần thiết. Hiện nay, một số đối tượng được trợ giúp pháp lý còn hạn chế vì điều kiện khó khăn tài chính. Đơn cử như các đối tượng người cao tuổi, người khuyết tật, người nhiễm HIV và một số đối tượng khác hiện theo quy định phải có khó khăn tài chính mới được trợ giúp pháp lý.
Tuy nhiên, theo ông Nguyễn Lương Chính, những đối tượng này cũng rất khó khăn. Do đó việc mở rộng đối tượng và bỏ điều kiện khó khăn tài chính đối với các đối tượng này để họ có thể được trợ giúp pháp lý là rất cần thiết. Ngoài ra, một số đối tượng như người mới thoát nghèo cũng rất cần được trợ giúp pháp lý khi có nhu cầu. Đây là những điều cần phải được bổ sung trong sửa đổi luật sắp tới.
Theo Phó Giám đốc Sở Tư pháp tỉnh Quảng Trị Đào Thị Bình, bên cạnh các nhóm truyền thống, địa phương sẽ nghiên cứu bổ sung các nhóm đặc thù khác như: phụ nữ đơn thân, người cao tuổi, người khuyết tật có hoàn cảnh khó khăn vào diện được trợ giúp pháp lý. Đồng thời, tỉnh sẽ tăng cường tập huấn kỹ năng cho trợ giúp viên trong công tác với nhóm yếu thế, nâng cao chất lượng dịch vụ pháp lý miễn phí trong thời gian tới.
Bên cạnh đó, Sở Tư pháp tỉnh Quảng Trị sẽ bám sát các văn bản hướng dẫn của Bộ Tư pháp, văn bản chỉ đạo của UBND tỉnh để phối hợp với các cơ quan, đơn vị, địa phương có liên quan tổ chức rà soát, đánh giá việc thi hành Luật Trợ giúp pháp lý năm 2017 và các văn bản có liên quan. Trên cơ sở đó, đơn vị tổng hợp kết quả thực hiện, xác định những tồn tại, hạn chế, khó khăn, vướng mắc trong quá trình triển khai để báo cáo UBND tỉnh chỉ đạo kịp thời
Đồng thời, Sở đề xuất, kiến nghị Bộ Tư pháp các giải pháp sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện chính sách, pháp luật về trợ giúp pháp lý, bảo đảm phù hợp với thực tiễn và đáp ứng yêu cầu hiện đại hóa, nâng cao chất lượng công tác trợ giúp pháp lý trong thời gian tới.
“Song song với việc mở rộng đối tượng được trợ giúp pháp lý, tỉnh Quảng Trị cần tiếp tục nâng cao chất lượng vụ việc theo hình thức tư vấn pháp luật và đại diện ngoài tố tụng cho người thuộc diện được trợ giúp pháp lý; thường xuyên nắm bắt, khai thác nhu cầu tìm hiểu thông tin pháp luật, yêu cầu trợ giúp pháp lý nhằm gia tăng số lượng vụ việc, đảm bảo tất cả người dân thuộc diện trợ giúp pháp lý được tiếp cận với hoạt động này miễn phí”, Phó Giám đốc sở Tư Pháp Quảng Trị nhấn mạnh.
Tăng cường công tác truyền thông trợ giúp pháp lý
Tại Quảng Trị, thời gian qua, hoạt động truyền thông về trợ giúp pháp lý, các đối tượng được trợ giúp pháp lý đã được đẩy mạnh. Tuy nhiên, trình độ nhận thức của nhân dân, đặc biệt là đồng bào dân tộc thiểu số, vùng sâu, vùng xa còn hạn chế. Do đó, việc tiếp nhận và nắm bắt được quyền trợ giúp pháp lý của họ cũng hạn chế.
Ông Nguyễn Lương Chính (Phó Giám đốc phụ trách Trung tâm Trợ giúp pháp lý Nhà nước số 2 tỉnh Quảng Tri) khẳng định, một trong những yếu tố quan trọng để nâng cao hiệu quả trợ giúp pháp lý là truyền thông đến tận cơ sở. Thời gian qua, trung tâm đã thực hiện nhiều phương pháp truyền thông để người dân nắm bắt được quyền được trợ giúp pháp lý thông qua các hội nghị bồi dưỡng quyền trợ giúp pháp lý, xây dựng các phóng sự, cẩm nang về trợ giúp pháp lý. Tuy nhiên thực tế là kết quả vẫn chưa được như mong đợi.
Theo ông Nguyễn Lương Chính, thời gian tới, đơn vị xác định tăng cường công tác truyền thông là một trong những điểm cần thiết để người dân nắm bắt được quyền và tìm đến trợ giúp pháp lý nhằm đảm bảo quyền lợi hợp pháp của bản thân. Đơn vị sẽ phối hợp với các xã miền núi, vùng dân tộc thiểu số tổ chức nhiều buổi tư vấn pháp luật lưu động, đối thoại trực tiếp và tư vấn qua điện thoại. Mục tiêu là để người dân biết họ có quyền được trợ giúp pháp lý và được pháp luật bảo vệ.
Bên cạnh đó, hoạt động truyền thông cần phong phú, đa dạng hơn, tận dụng các nền tảng mạng xã hội để đẩy mạnh công tác này; đặc biệt là ứng dụng công nghệ AI để truyền thông, giúp người dân ở cơ sở có điều kiện tiếp cận vấn đề trợ giúp pháp lý. Song song đó, các cơ quan chức năng, đặc biệt là cơ quan tố tụng, UBND các xã, phường, đặc khu cần phối hợp chặt chẽ trong công tác tiếp nhận và tư vấn, hướng dẫn, giới thiệu người dân đến hoạt động trợ giúp pháp lý. Đây là khâu quan trọng để đảm bảo quyền cho người dân tại cơ sở.
Thẩm phán Trần Trung Thành Tòa (Tòa án nhân dân tỉnh Quảng Trị) chia sẻ, qua thực tế xét xử, nhiều người dân vùng đồng bào dân tộc thiểu số không biết mình thuộc diện đối tượng được trợ giúp pháp lý. Từ đầu năm 2024 đến nay, Tòa án nhân dân hai cấp trên địa bàn tỉnh đã giới thiệu đến Trung tâm Trợ giúp pháp lý Nhà nước và Chi nhánh của Trung tâm trợ giúp pháp lý hơn 30 trường hợp yêu cầu trợ giúp pháp lý và được thực hiện trợ giúp pháp lý hiệu quả.
Phó Giám đốc Sở Tư pháp tỉnh Quảng Trị Đào Thị Bình cho biết, giải pháp nhằm ổn định và tăng cường hoạt động trợ giúp pháp lý tại cơ sở trong thời gian tới là chú trọng ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số, hoàn thiện cơ sở dữ liệu, cải cách thủ tục hành chính trong lĩnh vực trợ giúp pháp lý; tiếp tục đổi mới công tác truyền thông về trợ giúp pháp lý với nhiều hình thức, phương pháp truyền thông sáng tạo; gắn thực hiện hiệu quả công tác trợ giúp pháp lý với các nhiệm vụ trong các Chương trình mục tiêu quốc gia.
Bên cạnh đó, Sở Tư pháp Quảng Trị chỉ đạo tăng cường công tác phối hợp liên ngành, phối hợp với UBND các xã trong công tác giới thiệu thông tin, thông báo các trường hợp thuộc diện được trợ giúp pháp lý có nhu cầu đến Trung tâm Trợ giúp pháp lý Nhà nước… để bảo đảm những người thuộc diện trợ giúp pháp lý đều được hưởng quyền này.