Hiện nay, nhiều người còn bất đồng về nơi sinh và năm sinh của Basil. Một số người cho rằng ông sinh năm 812, có người lại nói ông sinh năm 830. Các học giả Armenia cũng bất đồng về nơi sinh. Người ta cho rằng ông sinh ra ở Thrace, sau đó bị bắt cùng bố mẹ làm tù binh của vua Krum ở Bulgaria. Có người lại cho biết ông sinh ra ở Macedonia sau khi cha mẹ bị bắt cóc tới đây. Dù sinh ra ở đâu đi chăng nữa thì Basil vẫn có một thời gian sống ở Macedonia. Ngôn ngữ đầu tiên của ông là tiếng Armenia. Ông cũng nói cả tiếng Hy Lạp.
Tại một thời điểm, Basil cùng với các tù nhân khác đã trốn thoát khỏi những người Bulgaria và trở về nhà ở Thrace khoảng năm 836. Thấy ở đây ít có cơ hội, ông đã khởi hành tìm vận mệnh mới ở một thành phố lớn. Sự kiện Basil tới Constantinople đã được các sử gia viết thành huyền thoại: “Vào một ngày chủ nhật, gần lúc mặt trời lặn, ông đã tới được Cổng vàng. Một người phiêu lưu vô danh, nghèo khó chỉ mang theo cây gậy và cái túi. Ông ngả lưng nằm ngủ ngoài cổng nhà thờ St. Diomede gần đó. Trong đêm, Nicolas, thầy tu trông nom nhà thờ, tỉnh giấc khi nghe thấy một tiếng nói bí ẩn ‘Hãy dậy và đưa Basil vào thánh đường’. Ông dậy và tìm kiếm xung quanh, không thấy ai ngoài một người đàn ông nghèo đang ngủ. Ông lại nằm xuống và điều đó lặp lại. Lần thứ ba, ông bị một lưỡi kiếm thúc vào mạng sườn và giọng nói vang lên: ‘Hãy ra ngoài và mang người đàn ông ngươi nhìn thấy đang nằm bên ngoài cổng vào’. Ông tuân lệnh và lúc sáng sớm, ông đưa Basil vào và nhận làm anh em”.
Không rõ câu chuyện trên thực hư ra sao, chỉ biết rằng trong thực tế, Basil đã được thầy tu Nicolas giúp đỡ tận tình. Ông đã giới thiệu Basil với bác sĩ của một người đàn ông rất giàu và nhiều mối quan hệ là Theophilitzes.
Xuất thân từ nông dân nhưng Basil đã leo lên ngai vàng đế chế Byzantine. |
Nhờ có sức khỏe phi thường, Basil đã được Theophilitzes (họ hàng của Nữ hoàng Theodora) nhận làm người giữ ngựa. Cùng với nhau, họ đã tới Patrae trên bán đảo Peloponnese của Hy Lạp. Tại đây, Basil đã gặp và gây ấn tượng với một người tên là Danelis giàu có. Không lâu sau, Basil ngã bệnh và bị Theophilitzes bỏ lại. Khi Basil bình phục, Danelis đã trở thành người bảo trợ cho Basil và biến ông thành người giàu có khi ban cho ông nô lệ, vàng và các của cải khác. Đổi lại, Danelis muốn Basil bảo trợ con trai bà. Dù vậy, Basil vẫn phục vụ Theophilitzes và cuối cùng lại trở về cạnh Theophilitzes tại Constantinople.
Một lần, khi tham dự một trận đấu vật với tư cách khán giả, vì có sức khỏe phi thường nên Basil được mời tranh giải vô địch hôm đó. Theo sử sách ghi lại, Basil đã quẳng đô vật người Bulgaria như một mớ rơm. Từ ngày đó, danh tiếng của Basil bắt đầu lan truyền khắp thành phố.
Chiến thắng này đã tới tai Hoàng đế Michael III. Sau này, sau khi Basil giúp huấn luyện con ngựa mới bất kham của hoàng đế mà mọi người khác đều bó tay, Hoàng đế Michael đã đưa Basil vào phục vụ cho mình với tư cách đội trưởng đội bảo vệ.
Không lâu sau đó, Basil đã được bổ nhiệm vào vị trí đại thị thần. Hoàn toàn phục tùng mệnh lệnh của Hoàng đế Michael, Basil đã ly dị vợ theo yêu cầu và lấy tình nhân của hoàng đế trên danh nghĩa. Nhiều sử gia cho rằng những đứa con trong cuộc hôn nhân này thực ra là con của Hoàng đế Michael.
Hiện chưa rõ lòng trung thành với Hoàng đế Michael hay tham vọng cá nhân là động lực của Basil trong bước đi tiếp theo. Basil đã nghe thấy một tin đồn rằng Caesar Bardas - người được coi là cánh tay phải của Hoàng đế Michael - đang lên kế hoạch lật đổ hoàng đế. Basil đã tìm cách cảnh báo hoàng đế nhưng ông không tin. Vì thế, Basil đã âm mưu với các thanh niên trẻ tham vọng khác, trong đó có một công sứ trẻ tên là Symbatios và con rể của Caesar Bardas. Cùng với nhau, họ đã thuyết phục được Hoàng đế Michael tin rằng Bardas phản bội. Bardas đã bị giết chết khi Basil và những người cùng phe lao vào chém ông ta thành từng mảnh ngay trước mặt Hoàng đế Michael.
Vui mừng vì loại bỏ được một kẻ phản bội, Hoàng đế Michael vốn không có con về danh nghĩa đã nhận Basil làm con trai và phong chức cho Basil. Sau đó, ngày 26/5/867 tại Pentecost, Hoàng đế Michael đã nói: “Caesar Bardas đã âm mưu chống lại ta để giết ta, và vì lý do này đã giục ta rời thành phố. Nếu ta không được Symbatios và Basil thông báo về âm mưu, ta giờ đã không còn sống. Caesar đã chết vì chính tội của hắn ta. Ý nguyện của ta là Basil, nhờ lòng trung thành với ta và bảo vệ mạng sống cho ta, cứu ta khỏi kẻ thù và có nhiều tình cảm với ta, sẽ là người bảo vệ và quản lý đế chế của ta và sẽ được tuyên bố là hoàng đế”.
Mặc dù lời lẽ của Hoàng đế Michael rất hùng hồn nhưng trong thực tế, Basil chỉ phụ trách hoạt động hàng ngày của đế chế, còn Michael vẫn là một hoàng đế thực sự. Dần dần, cả hai bắt đầu bất hòa. Michael cho rằng Basil quá kiêu căng và cân nhắc chỉ định người khác vào vị trí của Basil. Trong một buổi tối say xỉn, Michael nói với Basil: “Ta đã biến ngươi thành hoàng đế và ta không có quyền để tạo ra một hoàng đế khác hay sao nếu ta muốn?”
Tới lúc này, Basil dường như đã có tài mưu sát, ông đã ấp ủ kế hoạch giết Michael. Vào ngày 24/9/867, Basil đã dụ Michael tới ăn tối. Khi Michael uống say mèm, Basil đã lấy cớ tạm rời bàn ăn một lúc. Sau đó, ông cùng 8 đồng bọn đã xông vào chém Michael, chặt cả hai tay ông này rồi giết chết. Vị trí hoàng đế của Basil giờ đã được an toàn.
Trong 19 năm làm hoàng đế, Basil đã giữ cho đế chế vững chãi. Ông giám sát việc thành lập các bộ luật cai quản Byzantine cho đến khi thành Constantinople bị thất thủ năm 1453. Ông cũng mở rộng quyền lực của Byzantine bằng cách thành lập liên minh với các nhà cai trị châu Âu và thiết lập thành trì khắp biển Địa Trung Hải và Adriatic.
Tài năng lớn nhất của Basil là hiểu được động cơ của con người. Ông đã thành công trong định hướng chính trị đế chế và có thể ngăn cản các phe phái khác nhau đoàn kết chống lại ông. Ông cũng giữ hình ảnh một người đàn ông tốt khi sống sùng đạo, cung cấp dịch vụ công tốt cho dân, duy trì mức thuế thấp. Basil chết ngày 29/8/886. Kế vị ông là con trai Leo VI.