Xuất khẩu thủy sản tăng nhưng vẫn còn nhiều thách thức

Trong đó, tôm tiếp tục là mặt hàng có sự tăng trưởng mạnh mẽ nhất với giá trị xuất khẩu đạt 300 triệu USD, chiếm 39% tổng kim ngạch xuất khẩu thủy sản. Bà Lê Hằng, Giám đốc Truyền thông Vasep dẫn báo cáo của Ngân hàng Rabobank (Hà Lan) phân tích, ngành tôm toàn cầu đang trong giai đoạn tái cân bằng khi các nước sản xuất có xu hướng giảm tăng trưởng sản lượng nhằm thu hẹp khoảng cách cung cầu. Điều này dự báo sẽ giúp giá tôm phục hồi dần dần trong nửa đầu năm 2025, đặc biệt khi nhu cầu từ các thị trường như Hoa Kỳ và EU cải thiện.

Tuy nhiên, thị trường Trung Quốc, một trong những đối tác lớn của tôm Việt Nam đang đối mặt với sự giảm sút nhu cầu tiêu thụ. Sự thay đổi trong thói quen chi tiêu của tầng lớp trung lưu, cùng với áp lực thu nhập dẫn đến sụt giảm tiêu dùng tôm trắng, đặc biệt ở các thành phố lớn. Thêm vào đó, cạnh tranh từ các sản phẩm thủy sản giá rẻ hơn và sự ưu tiên tiêu thụ các mặt hàng thực phẩm khác cũng ảnh hưởng đến xuất khẩu tôm sang Trung Quốc trong những tháng tiếp theo.

Trong khi đó, cá tra Việt Nam tiếp tục gặp khó khăn trong tháng đầu năm 2025. Kim ngạch xuất khẩu cá tra tháng 1/2025 chỉ đạt 123 triệu USD, giảm hơn 25% so với cùng kỳ dù giá cá tra có sự tăng trưởng mạnh do thiếu nguồn cung.

“Việc nguồn cung cá tra bị hạn chế, kết hợp với sự biến động trong các thị trường xuất khẩu, có thể dẫn đến sự gia tăng giá trị xuất khẩu trong ngắn hạn. Tuy nhiên, việc thiếu hụt nguyên liệu thô và sự thay đổi trong chính sách thuế quan có thể gây khó khăn cho ngành cá tra trong thời gian tới”, bà Lê Hằng nhận định.

Mặc dù vậy, các doanh nghiệp vẫn kỳ vọng xuất khẩu cá tra sẽ tăng trưởng tại thị trường Hoa Kỳ khi nước này đã ký thỏa thuận song phương về việc dỡ bỏ thuế chống bán phá giá đối với cá philê xuất khẩu từ Việt Nam vào ngày 17/1 vừa qua. Thỏa thuận này đánh dấu việc chấm dứt tranh chấp trong vụ việc DS536 tại Tổ chức Thương mại thế giới (WTO) kéo dài từ năm 2018 đến nay.

Theo đó, Công ty cổ phần Vĩnh Hoàn, doanh nghiệp duy nhất đủ điều kiện dỡ bỏ thuế theo quy định của Hoa Kỳ, đã được đưa ra khỏi phạm vi áp dụng thuế chống bán phá giá đối với cá tra, basa xuất khẩu vào Hoa Kỳ. Thỏa thuận giải quyết tranh chấp thuế chống bán phá giá này mở ra cơ hội lớn cho Vĩnh Hoàn và ngành cá tra Việt Nam, giúp mở rộng xuất khẩu một cách ổn định hơn sang thị trường Hoa Kỳ với các sản phẩm chất lượng và bền vững.

Với mặt hàng cá ngừ, kim ngạch xuất khẩu tháng 1 đạt hơn 65 triệu USD, giảm 17,7% so với cùng kỳ. Tuy nhiên, tín hiệu lạc quan là nhu cầu tiêu thụ các sản phẩm cá ngừ tại những thị trường quan trọng như Hoa Kỳ và EU đang tăng trưởng ổn định sẽ giúp xuất khẩu cá ngừ có cơ hội phục hồi trong năm 2025. Cơ hội lớn nhất đến từ sự thay đổi trong chính sách thuế quan của các thị trường lớn, đặc biệt là Hoa Kỳ có thể giúp sản phẩm cá ngừ của Việt Nam cạnh tranh hơn so với các sản phẩm nhập khẩu khác.

Theo Vasep, hiện tại ngành cá ngừ vẫn còn rất nhiều vấn đề cần phải tháo gỡ để tạo ra động lực thúc đẩy phát triển hơn nữa. Đối với ngư dân, phải khuyến khích họ bên cạnh việc tuân thủ các quy định pháp luật bao gồm cả IUU, có động lực để tăng cường khai thác biển, tái đầu tư để vươn khơi xa. Về phía doanh nghiệp thu mua, chế biến, xuất khẩu cần tiếp tục rà soát cải thiện quy trình, thủ tục việc cấp giấy chứng nhận phạm vi hoạt động (S/C) để giải quyết các bất cập phát sinh trong thời gian qua… Bên cạnh đó, ngành cá ngừ cần tập trung vào việc phát triển mô hình sản xuất bền vững và mở rộng thị trường thông qua việc cải thiện chất lượng sản phẩm, hợp tác với các quốc gia khác để khai thác biển một cách hiệu quả.

Trong khi đó, Báo cáo thị trường thuỷ sản cho thấy xu hướng tiêu thụ tại các thị trường xuất khẩu của Việt Nam có sự khác biệt lớn. Trong khi thị trường Trung Quốc (bao gồm Hong Kong) tăng trưởng mạnh mẽ tới 64,9%, thị trường Hoa Kỳ và EU lại gặp khó khăn với sự suy giảm lần lượt là 16% và 17,6%.

Sự suy giảm tiêu dùng tại Hoa Kỳ được lí giải do tác động từ chính sách thuế đối với các thủy sản nhập khẩu. Việc tăng thuế có thể sẽ ảnh hưởng đến nhu cầu đối với một số sản phẩm như: tôm và cá hồi. Tuy nhiên, các sản phẩm thủy sản dễ chế biến như tôm đông lạnh có thể giúp bù đắp phần nào sự giảm sút doanh số tiêu thụ các sản phẩm cao cấp.

Riêng thị trường ASEAN ghi nhận sự tăng trưởng ổn định với mức tăng 10,5%, cho thấy tiềm năng từ các quốc gia khu vực Đông Nam Á vẫn là một điểm sáng trong xuất khẩu thủy sản Việt Nam. Các thị trường Trung Đông và các thị trường khác đều có sự suy giảm tiêu thụ, điều này đòi hỏi các doanh nghiệp thủy sản Việt Nam phải điều chỉnh chiến lược xuất khẩu cho phù hợp.

Trong năm 2025, thị trường thủy sản toàn cầu dự báo sẽ có nhiều biến động, với các yếu tố như thay đổi thói quen tiêu dùng, chính sách thuế quan và biến động cung cầu ảnh hưởng đến xuất khẩu thủy sản Việt Nam. Đặc biệt, sự giảm sút trong nhu cầu tại các thị trường lớn như Mỹ sẽ đặt ra thách thức lớn đối với các sản phẩm như tôm, cá tra và cá ngừ.

Việc phát triển các sản phẩm giá trị gia tăng, cải thiện chất lượng sản phẩm và mở rộng các thị trường xuất khẩu mới sẽ là yếu tố quyết định để ngành thủy sản Việt Nam tiếp tục phát triển bền vững trong tương lai.