Mô hình trồng rau an toàn của HTX Ba Chữ, huyện Đông Anh, Hà Nội. Ảnh: |
Phóng viên TTXVN đã có cuộc trao đổi với ông Nguyễn Văn Đoàn, Cục trưởng Cục phát triển Hợp tác xã, Bộ Kế hoạch và Đầu tư xung quanh nội dung này.
Xin ông đánh giá vai trò của kinh tế tập thể trong nền kinh tế và bức tranh về kinh tế hợp tác xã tại Việt Nam hiện nay? Bộ Kế hoạch và Đầu tư đang xây dựng báo cáo sơ kết thi hành Luật Hợp tác xã 2012. Trên thế giới, mô hình HTX kiểu mới đã xuất hiện cách đây gần 200 năm, đây là mô hình rất hiệu quả trong kinh tế xã hội của các nước phát triển (Anh, Đức, Canada, Nhật Bản...). Tại Việt Nam, tuy tỷ lệ đóng góp của HTX vào nền kinh tế vẫn khiêm tốn, nhưng đây là mô hình liên kết hoạt động hết sức hiệu quả, giúp các đối tượng yếu thế hợp tác với nhau cùng phát triển.
Theo đánh giá của Tổng cục Thống kê, lĩnh vực kinh tế tập thể, nòng cốt là HTX đóng góp khoảng 4% GDP. Tuy nhiên, phần đóng góp lớn hơn là của HTX đối với thành viên.
Vậy theo ông, Luật Hợp tác xã 2012 đã đạt được hiệu quả tích cực gì sau 5 năm triển khai? Sau gần 5 năm thực thi Luật HTX 2012 đã tạo được khung pháp lý về HTX kiểu mới, tạo điều kiện cho HTX phát triển, với mục tiêu giúp đỡ các thành viên yếu thế có thể tiếp cận vốn, kinh nghiệm và sản xuất kinh doanh...
Bên cạnh đó, nhận thức của toàn xã hội về mô hình HTX kiểu mới ngày càng được nâng cao, người dân có thể phân biệt được 2 mô hình này khác nhau như nào; khác nhau giữa HTX với doanh nghiệp, hay HTX với các tổ chức kinh tế - xã hội. Đồng thời, sự quan tâm của các cấp chính quyền địa phương ngày càng được nâng cao.
Bên cạnh những thành tựu đạt được, trong thực hiện Luật còn những vấn đề bất cập gì? Trong gần 5 năm triển khai Luật Hợp tác xã 2012 đã có những kết quả nhất định, tuy nhiên vẫn còn một số vướng mắc. Cụ thể, về cơ chế chính sách, thời gian qua các Bộ, ngành Trung ương đã hướng dẫn Luật Hợp tác xã 2012 theo nhiệm vụ được phân công. Tuy nhiên, có một số văn bản quy phạm pháp luật dưới luật cũng chưa được hướng dẫn. Ví dụ như hướng dẫn chuyển đổi từ mô hình HTX sang các mô hình khác; hướng dẫn về kiểm toán, kế toán, hỗ trợ đầu tư cơ sở hạ tầng HTX nông nghiệp...
Mặc dù, các cơ chế chính sách để hỗ trợ HTX có nhiều (khoảng 11 chính sách), tuy nhiên các chính sách này đi vào cuộc sống chưa nhiều, bởi các chính sách chủ yếu là lồng ghép trong các chính sách chung của nhà nước mà HTX chưa được hưởng nhiều.
Bên cạnh đó, trong cách thức tổ chức, nhận thức của một số chính quyền địa phương chưa thông suốt và nhận thức đầy đủ về HTX kiểu mới. Công tác tuyên truyền chưa đạt yêu cầu, quan trọng nhất là tâm lý thất bại của mô hình HTX kiểu cũ vẫn còn nên chính quyền địa phương và bà con chưa đồng tình.
Hiện nay, các HTX ở Việt Nam chủ yếu là quy mô nhỏ, vốn ít, kỹ thuật lạc hậu, kế toán yếu... nên sự bứt phá của HTX còn yếu.
Ngoài ra, quản lý nhà nước từ Trung ương đến địa phương chưa thống nhất. Ở Trung ương có Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn có đơn vị quản lý nhà nước về HTX, còn lại ở các bộ khác thì chỉ có cán bộ kiêm nhiệm.
Nhiều ý kiến cho rằng, hiện còn nhiều các quy định thủ tục rườm rà như thủ tục thành lập hay các thủ tục giải thể hợp tác xã…, ông có thể nói rõ hơn về vấn đề này? Hiện nay, thành lập và giải thể HTX đã có quy định rõ tại Nghị định 193 về hướng dẫn thi hành Luật Hợp tác xã 2012. Bộ Kế hoạch và Đầu tư cũng có Thông tư 03 hướng dẫn về đăng ký HTX. Thực tế, hiện nay, đăng ký thành lập HTX mới phức tạp hơn so với thành lập doanh nghiệp; nội dung đăng ký nhiều hơn và cần có phương án sản xuất kinh doanh, đăng ký ngành nghề kinh doanh; thời gian cấp phép dài hơn so với doanh nghiệp.
Đối với thủ tục giải thể HTX, hiện nay cũng đã được hướng dẫn cụ thể, tuy nhiên khi giải thể bắt buộc thì các thành viên của HTX cũng có những người không còn ở đó nữa, hay bỏ trốn, trong khi đó, quy định thì bắt buộc phải có đầy đủ các thành viên, đó là khó khăn. Hoặc có một số HTX bắt buộc phải giải thể nhưng các thành viên không muốn giải thể. Do đó, thời gian qua việc giải thể các HTX bắt buộc chưa được tốt lắm.
Rõ ràng còn nhiều vấn đề cần hoàn thiện hơn đối với Luật Hợp tác xã 2012 sau 5 năm triển khai. Vậy theo ông, sau khi thực hiện báo cáo đánh giá, Bộ Kế hoạch và Đầu tư có kiến nghị để sửa đổi, bổ sung Luật được hiệu quả hơn?
Luật Hợp tác xã 2012 là bộ Luật tiên tiến, được nhiều chuyên gia trong và ngoài nước đánh giá cao. Nội dung của Luật vẫn phù hợp với tình hình hiện nay. Do đó, Luật này không cần phải sửa đổi. Tuy nhiên, trước mắt cần phải đẩy mạnh triển khai Luật Hợp tác xã 2012. Đồng thời, bổ sung, sửa đổi một số văn bản quy phạm pháp luật dưới Luật.
Theo ông, để đẩy mạnh mô hình kinh tế hợp tác xã cần có những giải pháp cụ thể như thế nào?
Theo tôi, để phát triển HTX đòi hỏi tất cả các bộ, ngành, địa phương phải cùng chung tay vào cuộc. Cụ thể, tăng cường tuyên truyền về Luật Hợp tác xã kiểu mới, đây là giải pháp quan trọng nhất. Bên cạnh đó, xây dựng các mô hình HTX kiểu mới điểm, cho bà con tham quan học hỏi. Đồng thời, rà soát các cơ chế chính sách quy phạm pháp luật về HTX, cái nào không phù hợp thì loại bỏ và xây dựng các cơ chế chính sách khác cho phù hợp.
Cuối cùng là tăng cường quản lý nhà nước, thống nhất từ Trung ương đến địa phương. Nâng cao năng lực của HTX hiện nay, bởi HTX hiện còn yếu kém. Với sự nỗ lực của các cấp từ Trung ương đến địa phương, hy vọng kinh tế hợp tác xã sẽ có sự bứt phát trong những năm tới.
Xin cảm ơn ông!