Tỷ suất lợi nhuận trên vốn chủ sở hữu ở mức thấp (dưới 9%) trong khi sản xuất tăng trưởng vẫn đạt trên 50% đang khiến ngành xi măng phải đối mặt với bài toán về hiệu quả sản xuất để tồn tại và phát triển.
Hai phần ba lỗ nặng
Theo Tổng Giám đốc Tổng Công ty Công nghiệp Xi măng Việt Nam (VICEM) Nguyễn Ngọc Anh, mặc dù doanh thu 9 tháng của VICEM đạt gần 20,5 nghìn tỷ đồng, nộp ngân sách 730 tỷ đồng nhưng Tổng công ty (TCT) lại bị lỗ gần 219 tỷ đồng. Nguyên nhân chủ yếu là do chi phí tài chính tăng cao nhất kể từ năm 2006 đến nay.
|
Bốc dỡ xi măng tại cảng Hà Nội. Ảnh: Tuấn Anh - TTXVN |
Lãi suất vay vốn ngân hàng từ 12 - 21,5% và chênh lệch tỷ giá lên tới 540 tỷ đồng đã làm tăng giá thành sản xuất và giảm lợi nhuận chủ yếu của VICEM và các đơn vị thành viên. Chi phí vật tư đầu vào cũng tăng cao: Giá xăng dầu tăng trên 32%, điện tăng 15,28%, than tăng 41%. Cùng đó, tác động của chính sách thắt chặt tín dụng, đình hoãn giãn tiến độ nhiều công trình đầu tư sử dụng vốn ngân sách nhà nước cũng như sự trầm lắng của thị trường bất động sản khiến nhiều doanh nghiệp sản xuất xi măng liên tục hạ giá bán (thậm chí thấp hơn giá vốn) để tiêu thụ hàng hóa.
Trong khi đó, đại diện Bộ Tài chính khẳng định: Với tỷ suất lợi nhuận/vốn chủ sở hữu chỉ ở mức dưới 9% như hiện nay, ngành xi măng đang sản xuất với hiệu quả giảm rõ rệt cho dù doanh số bán hàng và sản lượng xi măng sản xuất tăng lên không ngừng. Hiện nhiều doanh nghiệp xi măng không có vốn đối ứng khi đầu tư và phải vay tới 100%. Vấn đề trả nợ nước ngoài của VICEM cũng gặp khó khăn do 6/9 đơn vị bị lỗ trong khi chênh lệch tỷ giá vẫn rất lớn. Ngoài ra, với tỷ suất lợi nhuận như vậy, VICEM cũng khó thuyết phục ngân hàng cho vay vốn đầu tư sản xuất.
Thứ trưởng Bộ Xây dựng Nguyễn Trần Nam khẳng định: Tồn tại cơ bản nhất của VICEM là chi phí sản xuất vẫn còn cao trong khi công nghệ đã đầu tư hiện đại so với khối liên doanh và tư nhân. Cụ thể định mức tiêu hao điện, than vẫn còn quá lớn khiến giá thành sản xuất vẫn bị đội lên cao. Trong khi đó, năng suất lao động của ngành xi măng hiện kém nhất trong khối doanh nghiệp liên doanh, nhà nước và tư nhân; thậm chí, thấp hơn thế giới đến 10 lần.
Đặc biệt, năm 2011, suất đầu tư cơ bản của VICEM quá cao so với mặt bằng chung do chi phí lãi vay và khấu hao lên tới 35%. Thêm vào đó, sản phẩm của VICEM vẫn đơn điệu, không có các chủng loại xi măng mác cao, xi măng đặc chủng cho ngành dầu khí, xi măng bền sunphat dùng cho cảng biển...
Đồng bộ các giải pháp
Tại buổi làm việc giữa Phó Thủ tướng Hoàng Trung Hải và các bộ, ngành liên quan với VICEM ngày 23/9/2011, Phó Thủ tướng Hoàng Trung Hải chỉ rõ: “Về nguyên tắc, nếu VICEM vận hành trên 70% công suất như hiện nay thì doanh nghiệp không thể lỗ. Tuy nhiên, trước những rủi ro về chi phí tài chính khi tỷ giá biến động và cơ cấu vốn vay quá lớn khiến chi phí tài chính tăng cao, sản xuất không hiệu quả, mặc dù Chính phủ không khuyến khích xuất khẩu xi măng trong dài hạn để phục vụ yêu cầu phát triển hạ tầng nhưng trong ngắn hạn, việc mở rộng thị trường xuất khẩu để tăng tiêu thụ - giảm tồn kho vẫn là hướng đi đúng mà VICEM cần áp dụng”.
Về kế hoạch 2011 - 2015, VICEM cần tính lại các rủi ro để đề ra các giải pháp hợp lý. VICEM cần xây dựng từng tiêu chí, lộ trình cụ thể để giảm định mức tiêu hao nguyên – nhiên vật liệu đầu vào, nâng cao năng suất lao động. Bên cạnh đó, VICEM tập trung cải tiến cơ cấu sản xuất, đổi mới công nghệ khai thác trên tiêu chí bảo vệ môi trường, tận thu khí thải để phát điện. Với vai trò là doanh nghiệp Nhà nước, VICEM vẫn phải đi đầu trong bình ổn giá mặt hàng xi măng trên thị trường, Phó Thủ tướng nhấn mạnh.
Phó Thủ tướng cũng yêu cầu Ngân hàng Nhà nước chỉ đạo các ngân hàng thương mại ưu tiên ngoại tệ để doanh nghiệp trả nợ, không được điều chỉnh lãi suất với các khoản vay đã ký. Về phía Bộ Xây dựng cần tiếp tục tập trung cho công tác quy hoạch phát triển ngành xi măng phù hợp với thị trường; kiên quyết quản lý chặt quy hoạch; nghiên cứu cụ thể và đề xuất với Chính phủ về hiệu quả sử dụng xi măng làm đường giao thông. Chính phủ cũng yêu cầu Bộ Xây dựng hợp tác với Bộ Công Thương triển khai chương trình cơ khí trọng điểm nhằm sản xuất thiết bị cho các nhà máy xi măng để thay thế hàng nhập khẩu.
Về phía Bộ Xây dựng, Thứ trưởng Nguyễn Trần Nam cho rằng: Nhiệm vụ quan trọng trước tiên mà VICEM cần triển khai ngay là nâng cao sản lượng để giảm chi phí cố định; tiếp tục điều chỉnh giá một cách hợp lý. VICEM phải tính toán để hạ định mức tiêu hao than bởi hầu hết các nhà máy đang sử dụng lãng phí nguồn nguyên liệu này. Đặc biệt, VICEM cần có chương trình nghiên cứu phát triển các sản phẩm xi măng mác cao, đặc chủng; phát triển các trạm trộn bê tông để tăng giá trị.
Thu Hằng - Kim Anh