Bà con dân tộc Dao, xã Sinh Long, huyện Na Hang đang hái
chè Shan tuyết.
Mặc dù là cây trồng giàu tiềm năng ở các xã vùng cao huyện Na Hang (Tuyên Quang), nhưng những năm trước do phát triển tự phát, nên cây chè Shan tuyết chưa đạt hiệu quả kinh tế cao. Từ khi thực hiện mô hình liên kết "4 nhà", chè Shan tuyết đã trở thành cây trồng chính và đóng vai trò quan trọng trong chương trình xóa đói giảm nghèo, nâng cao đời sống cho các hộ dân miền núi, vùng đồng bào dân tộc thiểu số của huyện.
Từ thị trấn Na Hang vượt qua gần 30 km đường rừng núi, mất gần 3 tiếng đồng hồ, chúng tôi mới đến xã Sinh Long - nơi có diện tích trồng chè Shan tuyết lớn nhất huyện Na Hang, với diện tích 800 ha (chiếm hơn 66% diện tích trồng chè Shan tuyết của huyện Na Hang). Ở đây, những đồi chè bát ngát nằm trên lưng trời - mây mù bao phủ trên mặt đồi chè.
Ônh Sùng Văn Kỷ, Phó Bí thư thường trực Đảng ủy xã Sinh Long cho biết: Trước đây, khi chưa thực hiện mô hình liên kết "4 nhà", cả xã chỉ có vài lò thủ công, giá thu mua nguyên liệu thấp, bà con các thôn không mặn mà với cây chè Shan tuyết. Giữa lúc địa phương đang lúng túng tìm hướng đi cho cây chè thì đầu năm 2009, Bộ Khoa học và Công nghệ triển khai Dự án phát triển kinh tế - xã hội nông thôn miền núi. Dự án có tổng nguồn vốn 3,06 tỷ đồng, trong đó vốn Bộ Khoa học và Công nghệ hỗ trợ 930 triệu đồng, ngân sách địa phương 709,6 triệu đồng, còn lại là vốn của nhà doanh nghiệp. Dự án tuyển chọn những cây chè cổ làm giống đầu dòng, áp dụng phương pháp dâm cành để cung cấp cây giống cho bà con nhân rộng diện tích; trên cơ sở quy hoạch đất trồng chè của các xã vùng dự án, nơi đất trống tiến hành trồng theo đúng mật độ trồng rừng phòng hộ (2.000 cây/ha); cải tạo thâm canh chè (tiến hành trồng dặm, chăm sóc những diện tích chè hiện có); phối hợp với Công ty TNHH Việt Dũng đầu tư xưởng chế biến chè... Cũng theo ông Kỷ, từ khi dự án được triển khai, chè sản xuất đến đâu đều được doanh nghiệp thu mua hết với giá 7.000 đồng/kg chè nguyên liệu búp tươi (cao hơn 3.000 đồng/kg so với chè thường) nên người dân rất phấn khởi.
Ông Bàn Phụ Hin, thôn Phiêng Ngàm, xã Sinh Long vui mừng cho biết: "Nhà tôi có 50 gốc chè cổ thụ, trước đây rất ít khi hái vì có hái cũng chẳng biết bán cho ai, do vậy gia đình tôi chỉ để cho các hộ trong thôn ai có nhu cầu thì hái về dùng. Nhưng từ khi thực hiện mô hình liên kết "4 nhà", vườn chè cổ thụ nhà tôi mỗi lần hái cũng thu được vài trăm nghìn đồng/lứa".
Gia đình anh Hoàng Dùng Hiấng, dân tộc Dao đỏ, thôn Phiêng Ngàm, xã Sinh Long có 3 ha trồng chè Shan tuyết, anh Hiấng cho biết: "Tôi năm nay đã ngoài 50 tuổi, nhưng chè Shan tuyết còn nhiều tuổi hơn cả tôi, bởi khi tôi còn nhỏ đi chăn trâu đã thấy có cây chè cao hơn cả người lớn. Chè ở đây khác với vùng thấp là thân cây to, tán rộng, lá dày và rất xanh, phần búp to mập và có màu trắng như tuyết nên gọi là chè Shan tuyết. Những cây chè cổ thụ thường sống chung với cây rừng, gốc có đường kính từ 20 đến 30 cm. Từ đầu năm 2009 đến nay, Công ty TNHH Việt Dũng đầu tư cơ sở chế biến, thông báo giá thu mua chè búp tươi và hợp đồng tiêu thụ đến từng thôn và trả ngay tiền khi cân chè nên các hộ trồng chè rất phấn khởi. Riêng gia đình tôi mỗi đợt thu hái chè thu được hơn gần 3 tạ chè, thu hơn 2 triệu đồng; dự kiến năm 2010, đồi chè nhà tôi cho thu hơn 7 tấn, doanh thu đạt khoảng hơn 49 triệu đồng".
Theo báo cáo của Công ty TNHH Việt Dũng, hiện trung bình mỗi ngày công ty thu mua khoảng 300 tấn chè nguyên liệu; sau khi chế biến giá bán chè thành sản phẩm 250.000 đồng/kg. Điều đáng mừng là sản phẩm làm ra đều được khách hàng đặt mua hết.
Ông Phạm Ninh Thái, Chủ tịch UBND huyện Nà Hang không giấu được niềm vui: "Từ khi mô hình liên kết "4 nhà" được thực hiện, chè Shan tuyết đã đạt tiêu chí "4 nhất" là sản phẩm sạch tinh khiết nhất, giá trị chè hàng hóa cao nhất, mẫu mã bao gói đẹp nhất, chất lượng chè ngon nhất. Hiện huyện đang khuyến khích các xã có điều kiện đất đai, khí hậu phù hợp mở rộng diện tích trồng chè Shan tuyết".
Vũ Quang Đán