'Lá chắn' giữ đất, giữ rừng, gây dựng an cư

Tuyến đê biển Tây như bức tường phòng thủ giúp phòng, chống thiên tai, sạt lở, bảo vệ đai rừng, bảo vệ đất sản xuất của người dân và là tuyến đường giao thông giúp đi lại, giao thương thuận lợi.

Bức tường bảo vệ rừng và đất sản xuất
 

Tuyến đê biển Tây vắt qua địa bàn hai tỉnh Cà Mau và An Giang (khu vực tỉnh Kiên Giang cũ). Đê biển Tây phía tỉnh Cà Mau dài hơn 108km, là công trình có vai trò phòng thủ xung yếu để phòng, chống thiên tai, bảo vệ sản xuất và đời sống người dân của cả một vùng rộng lớn bên trong, đặc biệt là vùng ngọt hoá canh tác lúa 2 vụ, nuôi cá đồng và rừng tràm, nhất là Vườn quốc gia U Minh Hạ.

Thời gian qua, với những nguồn lực và sự nỗ lực của các cấp chính quyền, người dân, sự hợp tác trong nước và quốc tế, nhiều công trình, dự án bảo vệ tuyến đê biển Tây trên địa bàn tỉnh Cà Mau đã được triển khai. Hiện đã có gần 52km đê được nâng cấp, kiên cố hoá, hơn 56km đê đất được gia cố, cùng hệ thống kè chống sạt lở ven biển dài gần 80km.

Khảo sát tuyến đê biển Tây thuộc địa bàn xã U Minh trung tuần tháng 8/2025, ông Bùi Quốc Nam - Phó hạt trưởng Hạt quản lý đê điều biển Tây, Chi cục Thủy lợi tỉnh Cà Mau - hồ hởi cho biết tuyến đê đã được tu sửa, bê tông hóa, cùng đoạn kè ly tâm dự ứng lực “ngăn sóng từ xa” dài gần 14km cơ bản đã khép kín, đang phát huy tốt trong việc giúp chắn sóng, giảm sóng, chống xói lở bờ biển, gây bồi, tạo bãi nhằm bảo vệ, khôi phục và phát triển đai rừng phòng hộ ven biển. Hiện ở hầu hết khu vực tuyến đê này, hệ sinh thái rừng ngập mặn đang phục hồi tốt, chủ yếu là cây rừng tự tái sinh (cây đước, cây mắm), số ít là rừng trồng, với đai rừng xanh mát từ tuyến kè đến chân đê khoảng 150-200m.

Theo Tiến sỹ Nguyễn Thanh Phong, quản lý chương trình Đồng bằng sông Cửu Long của Liên minh Bảo tồn thiên nhiên Quốc tế (IUCN), rừng ngập mặn đóng vai trò như lá chắn sinh học quan trọng trước các hiện tượng thời tiết cực đoan. Việc mất và suy thoái rừng ngập mặn không chỉ gia tăng rủi ro thiên tai mà còn đe dọa sinh kế người dân, ảnh hưởng đến an ninh lương thực và tính bền vững kinh tế của các địa phương và cả vùng Đồng bằng sông Cửu Long.

Cùng với việc giúp phục hồi hệ sinh thái rừng ngập mặn, tuyến đê biển Tây còn bảo vệ đất sản xuất, ổn định cuộc sống của người dân trong đất liền. Theo đánh giá của ông Nguyễn Cảnh Hạnh, Phó chủ tịch UBND xã Đá Bạc, tỉnh Cà Mau, tuyến đê biển Tây trên địa bàn xã dài gần 15km góp phần phòng, chống thiên tai, ngăn mặn, giữ ngọt giúp diện tích đất nông nghiệp trong đê sản xuất ổn định với gần 9.500ha lúa 2 vụ, 2.200ha rau màu (bí đỏ, bí đao, bầu, mướp, dưa leo…) và một số ít diện tích lúa 3 vụ. “Từ năm 2015 trở về trước khi chưa được nâng cấp, còn là đê đất, mỗi khi triều cường, sóng lớn, nước tràn vào bên trong, xâm nhập mặn ảnh hưởng lớn tới sản xuất của người dân, nhất là những diện tích gần đê”, Phó chủ tịch xã Đá Bạc chia sẻ.

Bên ruộng lúa chín trĩu hạt với hàng chục nhân công đang tất bật thu hoạch nốt vụ hè thu năm nay, bà Võ Ngọc Hà ở xã Đá Bạc, tỉnh Cà Mau, cho biết từ khi tuyến đê biển được xây dựng kiên cố, người trồng lúa trên địa bàn rất yên tâm bởi đất sản xuất được bảo vệ, nguồn nước tưới tiêu được đảm bảo. Gần 6,5ha lúa sản xuất 2 vụ của gia đình bà luôn ổn định sản lượng, những năm gần đây thắng lớn.

Với tuyến đê biển Tây trên địa bàn An Giang, Chi cục Thủy lợi tỉnh An Giang cho biết, tỉnh cũng đang đầu tư nâng cấp, gia cố đê ven biển Tây dài hơn 134km; trong đó, tuyến đê biển từ Rạch Giá đến Chùa Hang (xã Kiên Lương) với chiều dài 64 km đang được nâng cấp, kiên cố hóa. Trên toàn tuyến đê biển Tây, 76 cống dưới đê đã xây dựng hoàn thành và một cống đang thi công. Hiện trạng tuyến đê sau khi rà soát đảm bảo an toàn trong mùa mưa lũ năm 2025.

Tại xã Bình Giang, tỉnh An Giang, nơi hiện có nhiều đoạn bờ biển bị sạt lở nặng, hiệu quả của tuyến đê biển và hệ thống cống giúp ổn định sản xuất nông nghiệp vẫn được ghi nhận. Theo ông Vũ Đức Thường, Phó trưởng phòng Kinh tế xã Bình Giang, nhờ có hệ thống đê, kè bảo vệ được diện tích rừng phòng hộ hơn 166ha trên địa bàn xã. Tuyến đê và hệ thống thủy lợi cũng giúp bảo vệ diện tích đất sản xuất của xã với 12.710ha lúa, 260ha khóm, 2.140ha nuôi trồng thủy sản (chủ yếu nuôi tôm, cua dưới tán rừng ngập mặn).

Tiếp tục kiên cố hóa đê biển Tây

Tuyến đê biển Tây hiện đã cứng cáp và ổn định hơn trước. Dù vậy, mưa bão, gió to, sóng lớn cùng triều cường dâng cao vẫn là mối đe doạ trực tiếp tại nhiều khu vực trên đê biển Tây, đặc biệt tại các đoạn đê đất. Điển hình cho sự dễ bị tổn thương của đê biển Tây là đoạn đê khu vực Vàm Đá Bạc (xã Đá Bạc, tỉnh Cà Mau), dù đê đã kiên cố hóa, được xây kè hộ đê phía ngoài, nhưng đai rừng phòng hộ không còn nên mỗi khi vào mùa mưa bão, nhất là những lần vùng biển Cà Mau chịu ảnh hưởng của bão hay áp thấp nhiệt đới, nước biển dâng, đoạn đê này luôn trong tình trạng khẩn cấp.

Tỉnh Cà Mau hiện đã nâng cấp, kiên cố hóa gần 52km/108km đê biển Tây. Ông Lê Văn Sử, Phó chủ tịch UBND tỉnh Cà Mau, nhận định, các công trình tu sửa, nâng cấp đê biển đã phát huy việc làm giảm sóng tác động vào đai rừng, tuyến bờ, chống sạt lở và bước đầu đã gây bồi, tạo bãi, khôi phục gần 1.000ha rừng phòng hộ; công trình kè các đoạn bờ sông, cửa biển; khắc phục được tình trạng sạt lở, đồng thời sắp xếp, chỉnh trang lại mỹ quan, trật tự xây dựng công trình, nhà ở tại các khu vực ven biển, cửa sông.

Theo Chi cục Thủy lợi tỉnh Cà Mau, hiện nay với những vị trí sạt lở dọc theo tuyến đê biển Tây, tùy từng vị trí, hiện trạng và mức độ mà có giải pháp khắc phục phù hợp và tiết kiệm nhất. Các giải pháp xử lý được áp dụng như: mái đê được gia cố bằng rọ đá đặt trên lớp lọc vải địa kỹ thuật, chân kè được gia cố bằng rọ đá, mái kè được kết nối với mặt đê hiện hữu bằng lớp đá lát khan dày. Đối với những vị trí sạt lở còn rừng phòng hộ thì dùng giải pháp đổ đá khan, vừa đảm bảo ổn định xử lý sạt lở, vừa tiết kiệm kinh phí.

Tỉnh An Giang đang triển khai dự án đường bộ ven biển – đê biển đoạn Rạch Giá - Chùa Hang (xã Kiên Lương) dài 64,4 km, với mặt đê được nâng cấp, kiên cố hóa để kết hợp làm đường giao thông ven biển. Tuyến đường ven biển này vừa bảo vệ đất canh tác lúa, đất nuôi trồng thủy sản, đồng thời còn giúp giải tỏa áp lực giao thông cho quốc lộ 80 đi qua địa bàn tỉnh. Dự kiến khi hoàn thành toàn bộ tuyến đường ven biển vào năm 2027, việc lưu thông, đi lại, du lịch từ Rạch Giá – trung tâm của tỉnh An Giang tới các điểm du lịch nổi tiếng khác của tỉnh là Hòn Đất, Hà Tiên, Tô Châu… sẽ được thông suốt, thuận lợi.

Dự án còn đang thi công, nhưng ở nhiều đoạn đã thông xe, người dân hết sức phấn khởi khi được đi trên con đường bê tông thảm nhựa mới tinh, lối thông, làn thẳng và những cây cầu kiên cố trên tuyến. Ông Dương Văn Đồng, ngụ xã Mỹ Thuận, cho biết trước đây từ nhà đi làm, đoạn đường Rạch Giá - cống Tà Lúa chỉ 20 cây số nhưng mất mấy tiếng đồng hồ vì đường đê đất lầy lội, nhỏ hẹp, thì nay đi lại chỉ tầm 20-30 phút.

Đến nay, tỉnh An Giang cũng đã hoàn thành 12 công trình kè phòng, chống sạt lở bờ biển Tây với tổng chiều dài hơn 69km, tổng kinh phí đầu tư trên 1.500 tỷ đồng; tập trung chủ yếu trên địa bàn An Minh, An Biên, Hòn Đất, Kiên Lương của tỉnh Kiên Giang cũ. Tỉnh đang tiếp tục triển khai một công trình phòng, chống sạt lở bờ biển trên địa bàn huyện Hòn Đất cũ dài 7km để đảm bảo an toàn đời sống và sản xuất của người dân khu vực này.

Theo Chi cục Thủy lợi tỉnh An Giang, các công trình đã triển khai chủ yếu bằng giải pháp xây dựng hai hàng cọc ly tâm hai bên, phía trong để đá hộc nhằm giảm sóng, tạo điều kiện gây bồi, tạo bãi, phục hồi rừng ngập mặn ven biển. Các công trình kè hoàn thành, đưa vào sử dụng đã phát huy hiệu quả đầu tư công trình, phòng, chống xói lở, góp phần phục hồi rừng ngập mặn ven biển, bảo vệ tuyến đê biển Tây, qua đó góp phần bảo vệ an toàn tính mạng, tài sản của người dân và công trình hạ tầng thiết yếu ở các khu vực ven biển.