Vận chuyển hàng hóa xuất nhập khẩu tại Cảng nước sâu Gemalink, thị xã Phú Mỹ (Bà Rịa - Vũng Tàu). Ảnh tư liệu: Hồng Đạt/TTXVN
Theo số liệu thống kê 8 tháng năm 2025, tổng kim ngạch xuất nhập khẩu của Việt Nam đạt 597,93 tỷ USD, tăng 16,3% so với cùng kỳ; trong đó, xuất khẩu đạt 305,96 tỷ USD, tăng 14,8%, còn nhập khẩu đạt 291,97 tỷ USD, tăng 17,9%. Cán cân thương mại tiếp tục duy trì trạng thái thặng dư 13,99 tỷ USD. Đây là con số rất đáng khích lệ cho thấy mục tiêu tăng trưởng xuất nhập khẩu 12% trong cả năm 2025 là hoàn toàn khả thi.
Theo ông Tạ Hoàng Linh, Vụ trưởng Vụ Phát triển thị trường nước ngoài (Bộ Công Thương), lợi thế lớn nhất của Việt Nam hiện nay chính là độ mở cao của nền kinh tế cùng với mạng lưới 17 FTA đang thực thi. Những hiệp định này không chỉ mang lại ưu đãi về thuế, mà còn là “giấy thông hành” giúp hàng hóa Việt Nam thâm nhập các thị trường tiềm năng như Trung Đông, Nam Á, Mỹ Latinh.
Điển hình, trong năm 2024, Việt Nam đã ký kết FTA với Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất (UAE) – trung tâm logistics và tài chính của khu vực Trung Đông. Đây được xem là “cửa ngõ” giúp hàng hóa Việt Nam không chỉ vào được Trung Đông – Bắc Phi mà còn lan tỏa sang Ấn Độ và nhiều thị trường khác. Để tận dụng cơ hội, doanh nghiệp phải đặc biệt chú trọng chứng nhận Halal – tiêu chuẩn bắt buộc và cũng là yếu tố nâng cao uy tín thương hiệu trên bản đồ quốc tế.
Cùng đó, FTA Việt Nam – Israel cũng chính thức có hiệu lực, mở ra cánh cửa hợp tác mới. Dù quy mô thị trường Israel nhỏ, nhưng đây lại là quốc gia đi đầu về khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo và khoa học – công nghệ. Chính vì vậy, thị trường này có thể trở thành “bệ phóng” để hàng hóa Việt Nam không chỉ mở rộng về quy mô, mà còn gia tăng giá trị, nâng cao tiêu chuẩn chất lượng khi tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng toàn cầu.
Tuy nhiên, bên cạnh những thị trường mới giàu tiềm năng, các chuyên gia cho rằng doanh nghiệp không thể xem nhẹ vai trò của các thị trường truyền thống. Bà Nguyễn Thảo Hiền, Phó Vụ trưởng Vụ Phát triển thị trường nước ngoài nhận định: doanh nghiệp không thể xem nhẹ việc “làm mới” các thị trường truyền thống. Bởi chính những thị trường đã quen thuộc cũng là nền tảng bền vững, tạo dư địa ổn định lâu dài.
Đơn cử, với thị trường Liên minh Kinh tế Á - Âu (EAEU), nơi Việt Nam đã có FTA từ năm 2016, giúp hơn 80% dòng thuế về 0%. Xuất khẩu từng tăng trưởng 20 - 30%/năm, nhưng gần đây bị chững lại bởi biến động địa chính trị. Tuy vậy, hơn 70% kim ngạch xuất khẩu sang EAEU đang được hưởng ưu đãi thuế, tập trung vào dệt may, nông sản, thủy sản - những ngành hàng vốn được người tiêu dùng ưa chuộng.
Theo bà Nguyễn Thảo Hiền, khó khăn lớn nhất hiện nay là thanh toán bằng USD bị hạn chế, song doanh nghiệp có thể khắc phục bằng thanh toán nội tệ. Năm 2024, xuất khẩu sang EAEU vẫn đạt hơn 3 tỷ USD, chứng tỏ khu vực này vẫn là “kho báu” chưa khai thác hết. Nếu tận dụng được thời điểm hiện tại, khi nhiều đối tác khác gặp rào cản pháp lý, hàng Việt Nam hoàn toàn có thể chiếm lĩnh thị phần, tạo lợi thế cạnh tranh lâu dài.
Tương tự, khu vực Mỹ Latinh là vùng đất xa nhưng đầy tiềm năng. Với hơn 600 triệu dân, tầng lớp trung lưu tăng nhanh, Mỹ Latinh cũng là một thị trường rộng lớn cần “làm mới”. Đặc biệt, đây là thị trường mà Việt Nam đã có FTA. Và chính nhờ Hiệp định Đối tác toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP), hàng hóa Việt Nam đã hiện diện mạnh mẽ hơn tại Mexico, Chile, trong khi Brazil nổi lên như một đối tác nhiều triển vọng.
Thương vụ Việt Nam tại Mexico cho biết: 5 tháng đầu năm 2025, kim ngạch thương mại hai chiều Việt Nam - Mexico đạt hơn 7,7 tỷ USD, tăng 32,31% so với cùng kỳ 2024. Đặc biệt, từ tháng 4/2024, khi Mexico áp thuế nhập khẩu 5 - 50% với 544 mặt hàng từ quốc gia không có FTA, hàng Việt Nam nhờ ưu đãi thuế trong Hiệp định CPTPP đã trở thành nguồn cung thay thế quan trọng.
“Mặc dù đã thâm nhập được thị trường, nhưng doanh nghiệp Việt cần chú trọng hơn tới chất lượng, minh bạch hóa nguồn gốc xuất xứ để duy trì niềm tin và mở rộng thị phần”, Thương vụ Việt Nam tại Mexico lưu ý.
Từ nay đến cuối năm 2025, mục tiêu tăng trưởng xuất nhập khẩu 12% đặt ra yêu cầu doanh nghiệp phải đa dạng hóa thị trường một cách linh hoạt. Theo các chuyên gia thương mại, chiến lược đúng đắn là kết hợp đồng thời: tìm kiếm thị trường mới, đồng thời củng cố thị trường truyền thống. Đặc biệt, doanh nghiệp cần đổi mới sản phẩm, đáp ứng tiêu chuẩn khắt khe ở từng khu vực, như chứng nhận Halal cho Trung Đông, minh bạch nguồn gốc xuất xứ tại Mỹ Latinh, hay linh hoạt phương thức thanh toán ở EAEU. Cùng với đó, việc tận dụng lợi thế từ các FTA thế hệ mới như CPTPP, Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam- EU (EVFTA), Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực (RCEP) không chỉ giúp giảm thuế, mà còn đặt ra yêu cầu khắt khe hơn về lao động, môi trường, phát triển bền vững. Đây vừa là thách thức, vừa là động lực để doanh nghiệp Việt Nam nâng cao năng lực cạnh tranh.
Không thể phủ nhận rằng, đa dạng hóa thị trường xuất khẩu là bước đi tất yếu của doanh nghiệp trong kỷ nguyên hội nhập nhưng doanh nghiệp không thể đi một mình. Ngoài nỗ lực tự nâng cấp, sự đồng hành của Nhà nước trong việc hỗ trợ thông tin thị trường, kết nối đối tác, thúc đẩy đàm phán và tận dụng ưu đãi từ các hiệp định là vô cùng cần thiết. Hơn nữa, chính sách thương mại phải gắn chặt với thực tiễn sản xuất, nhằm tháo gỡ khó khăn kịp thời cho doanh nghiệp. Bên cạnh đó, để thúc đẩy sức cạnh tranh, cần sớm hoàn thiện hệ thống hạ tầng logistics, nâng cao chất lượng nhân lực, phát triển chuỗi cung ứng xanh và bền vững.
Báo cáo tại phiên họp Chính phủ thường kỳ tháng 8/2025, Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên cho biết: Chỉ số sản xuất công nghiệp tháng 8 ước tăng 8,9% so với cùng kỳ năm 2024; lũy kế 8 tháng tăng 8,5%; trong đó, khu vực chế biến, chế tạo tăng tới 10%. Thương mại trong nước cũng ghi nhận tăng trưởng tích cực, với tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng tháng 8 tăng 10,6% so với cùng kỳ, còn lũy kế 8 tháng tăng 9,4%. Người tiêu dùng lạc quan, chi tiêu nhiều hơn, đặc biệt trong dịp lễ 2/9 đã góp phần thúc đẩy tăng trưởng chung. Ngoài ra, kim ngạch xuất nhập khẩu tháng 8 đạt hơn 83 tỷ USD, tăng 0,9% so với tháng trước và tăng 16% so với cùng kỳ năm 2024; trong đó, xuất khẩu tăng 2,6% so với tháng 7.
Với đà này, Bộ Công Thương dự kiến kim ngạch xuất nhập khẩu năm 2025 có thể cán mốc kỷ lục 800 tỷ USD, lần đầu tiên Việt Nam đạt được. Cán cân thương mại dự kiến tiếp tục thặng dư gần 14 tỷ USD. Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên nhấn mạnh, kết quả tích cực này có được một phần nhờ các doanh nghiệp đẩy nhanh đơn hàng đã ký kết, đồng thời cả hệ thống chính trị trong việc chỉ đạo, điều hành thời gian qua.
Thế nhưng, Bộ trưởng cũng lưu ý những rủi ro từ thị trường thế giới, nhất là chính sách tiền tệ của Hoa Kỳ, tình trạng lạm phát, giá cả leo thang và nguy cơ đứt gãy chuỗi cung ứng toàn cầu. Điều đó đòi hỏi Việt Nam phải luôn chủ động, linh hoạt trong ứng phó. Để hiện thực hóa mục tiêu tăng trưởng 8,3% cho cả năm 2025 và giai đoạn tiếp theo, Bộ Công Thương kiến nghị cần đẩy nhanh triển khai các nghị quyết của Quốc hội, Chính phủ, nhất là chương trình phục hồi và phát triển kinh tế. Đồng thời, phải tăng tốc giải ngân vốn đầu tư công, đưa vào sử dụng các dự án trọng điểm trên cả nước, đặc biệt là dự án trong lĩnh vực năng lượng, khoáng sản nhằm chủ động nguồn cung nguyên liệu.
Song song đó, Bộ trưởng cũng đưa ra việc cần rà soát, tháo gỡ những nút thắt thể chế, điều chỉnh quy hoạch, cải thiện môi trường đầu tư để tạo nền tảng vững chắc cho doanh nghiệp xuất khẩu phát triển. Trong chiến lược dài hạn, việc làm mới thị trường truyền thống và khai thác hiệu quả thị trường mới không chỉ nhằm đạt các chỉ tiêu ngắn hạn, mà qua đó giúp nâng cao vị thế hàng hóa Việt Nam trên thị trường quốc tế. Bởi khi doanh nghiệp biết cách kết hợp giữa bền vững và mở rộng, giữa đổi mới và kế thừa, xuất khẩu Việt Nam mới có thể duy trì tốc độ tăng trưởng ổn định, đồng thời thích ứng linh hoạt với mọi biến động của kinh tế toàn cầu.