Chuyên gia trong và ngoài nước ‘hiến kế’ khai thác cặp sân bay Long Thành - Tân Sơn Nhất

Ngày 11/9, tại TP Hồ Chí Minh đã diễn ra hội thảo “Cặp Cảng hàng không quốc tế Long Thành - Tân Sơn Nhất: Phương án khai thác định hình cửa ngõ hàng không quốc gia, hướng tới trung tâm trung chuyển khu vực trong kỷ nguyên mới” do Học viện Hàng không Việt Nam và Đại học Kinh tế TP Hồ Chí Minh phối hợp tổ chức, với sự tham gia của các chuyên gia hàng đầu trong nước và quốc tế.

Phát biểu khai mạc, TS. Nguyễn Thị Hải Hằng, Giám đốc Học viện Hàng không Việt Nam nhấn mạnh, dự án Cảng hàng không quốc tế (HKQT) Long Thành trong bối cảnh ngành hàng không đang phục hồi mạnh mẽ cùng với Cảng HKQT Tân Sơn Nhất sẽ hình thành một hệ thống cảng hàng không kép, không chỉ là cửa ngõ quốc gia mà còn là hạt nhân trung chuyển của khu vực.

Tuy nhiên, TS. Nguyễn Thị Hải Hằng cũng chỉ ra rằng, việc đưa một sân bay quy mô lớn như Long Thành vào khai thác hiệu quả và bền vững là một thách thức lớn. Theo bà, để khai thác hiệu quả, bốn nhóm vấn đề trọng tâm được đặt ra, gồm: Việc phân vai và phối hợp giữa hai sân bay để tối ưu hóa nguồn lực; xây dựng cơ chế điều phối khai thác thông minh, ứng dụng công nghệ số; hoàn thiện hệ thống kết nối giao thông đa phương thức; phát triển một hệ sinh thái hàng không - đô thị - logistics toàn diện.

Về phía cơ quan quản lý nhà nước, ông Uông Việt Dũng, Cục trưởng Cục Hàng không Việt Nam - Phó Trưởng ban Thường trực Ban chỉ đạo công tác chuẩn bị khai thác Cảng HKQT Long Thành, khẳng định Cảng HKQT Long Thành là dự án trọng điểm quốc gia, với mục tiêu trở thành trung tâm trung chuyển mới của Đông Nam Á. Chính phủ thể hiện quyết tâm cao độ, yêu cầu rút ngắn thời gian xây dựng để có thể đưa công trình vào vận hành khoảng tháng 6/2026.

“Ban chỉ đạo công tác chuẩn bị khai thác Cảng HKQT Long Thành đã được thành lập, quy tụ nhiều chuyên gia uy tín để nghiên cứu các phương án trên cơ sở khoa học, minh bạch và phù hợp với thực tiễn Việt Nam. Một kịch bản chuyển tiếp cụ thể, gắn với hạ tầng giao thông kết nối, cũng đã được tính toán để đảm bảo thuận lợi tối đa cho hành khách và doanh nghiệp”, ông Dũng cho biết.

Việc lựa chọn tập trung 100% chuyến bay quốc tế về Cảng HKQT Long Thành là phương án được ông Dongmin Lim, chuyên gia tư vấn chính của LTIA (Tập đoàn Hàng không quốc tế Incheon) ủng hộ mạnh mẽ. Theo ông Dongmin Lim, sự lựa chọn này không chỉ là vấn đề con số mà còn liên quan đến việc tránh "tính phân mảnh của khai thác". Việc tập trung toàn bộ chuyến bay quốc tế về một đầu mối sẽ giúp tối ưu hóa cơ sở vật chất, nhân lực và các hệ thống phục vụ, từ đó tăng hiệu quả khai thác và đảm bảo sự trung chuyển thông suốt.

“Nếu chia tách khai thác quốc tế ở cả hai sân bay sẽ dẫn đến sự trùng lặp lớn về nhân sự, trang thiết bị và các thủ tục phức tạp như xuất nhập cảnh, hải quan, kiểm dịch. Điều này không chỉ gây lãng phí nguồn lực mà còn có thể gây nhầm lẫn cho hành khách. Thời gian di chuyển giữa Tân Sơn Nhất và Long Thành mất khoảng 4 - 4,5 giờ, một rào cản lớn có thể làm giảm nhu cầu của khách trung chuyển”, ông Dongmin Lim nhận định.

Ông Dongmin Lim cũng đưa ra số liệu phân tích cho thấy, khoảng 3,3% hành khách có nhu cầu quá cảnh có thể sẽ chọn các sân bay cạnh tranh trong khu vực như Bangkok hoặc Singapore. Hơn nữa, khoảng 5,5% hành khách quốc tế tại TP Hồ Chí Minh có thể chọn Tân Sơn Nhất và Bangkok làm cặp trung tâm trung chuyển thay vì Long Thành.

Ông Dongmin Lim dẫn chứng trường hợp thành công của Hàn Quốc khi quyết định chuyển toàn bộ chuyến bay quốc tế từ sân bay Gimpo về Incheon vào năm 2001, một quyết định giúp Incheon nhanh chóng trở thành một trung tâm trung chuyển hàng đầu thế giới. Ngược lại, việc phân tán hoạt động tại các cặp sân bay như Heathrow (London) hay Narita và Haneda (Tokyo) đã làm giảm tính cạnh tranh của chúng trong vai trò trung tâm trung chuyển chính.

Ông Dongmin Lim nhận định: “Nếu tập trung tại Cảng HKQT Long Thành, dự báo lưu lượng hành khách có thể đạt 25 triệu vào năm 2029 và 92 triệu vào năm 2060, với mức tăng trưởng kép ấn tượng là 4,52%. Việc không tập trung chuyến bay quốc tế tại Long Thành sẽ làm giảm khả năng cạnh tranh của Việt Nam”.

Mang đến một góc nhìn khác, Tiến sĩ khoa học, kiến trúc sư Ngô Viết Nam Sơn đề xuất một lộ trình phát triển theo 3 bước, trong đó vai trò của hai sân bay được điều chỉnh linh hoạt theo thời gian và sự phát triển của hạ tầng kết nối.

Theo đó, trong giai đoạn đầu, sân bay Tân Sơn Nhất vẫn giữ vai trò quan trọng hơn. Sân bay Long Thành sẽ đảm nhận một số tuyến bay quốc tế nhưng tập trung nhiều hơn vào vận chuyển hàng hóa, sửa chữa và bảo dưỡng máy bay được chuyển từ Tân Sơn Nhất sang.

Bước 2, sân bay Long Thành sẽ trở nên quan trọng hơn, tiếp nhận phần lớn các chuyến bay quốc tế, cả đường dài và đường ngắn. Tuy nhiên, điều kiện tiên quyết cho giai đoạn này là phải hoàn thành cơ bản hệ thống giao thông kết nối đồng bộ, bao gồm các tuyến cao tốc hướng tâm, các đường vành đai 1, 2, 3, 4 của TP Hồ Chí Minh và đặc biệt là hai tuyến metro quan trọng kết nối đến Long Thành và tuyến metro nối Bến Thành với Tân Sơn Nhất.

Bước 3, ở giai đoạn hoàn thiện, Long Thành sẽ trở thành sân bay quan trọng hàng đầu trong khu vực Đông Nam Á và Tân Sơn Nhất cũng nằm trong nhóm các sân bay quan trọng. Khi đó, Long Thành sẽ phát triển thành một "đô thị sân bay", một điểm đến thực thụ thay vì chỉ là điểm trung chuyển. Mô hình này còn bao gồm việc khai thác khu thương mại tự do kết nối với Long Thành và cụm cảng biển Thị Vải - Cái Mép, đưa cặp cảng hàng không này trở thành một trung tâm trung chuyển đa phương thức tầm cỡ khu vực.

Thay mặt Ban chỉ đạo công tác chuẩn bị khai thác Cảng HKQT Long Thành, ông Uông Việt Dũng ghi nhận và tiếp thu đầy đủ các luận cứ khoa học và kinh nghiệm thực tiễn sâu sắc mà các chuyên gia đã đóng góp.

“Tuy chưa thể đưa ra quyết định ngay lập tức, nhưng những ý kiến tâm huyết này là cơ sở quan trọng để Ban chỉ đạo tiếp tục phân tích, hoàn thiện các phương án trước khi báo cáo cấp có thẩm quyền. Tôi khẳng định mọi quyết sách cuối cùng sẽ được cân nhắc kỹ lưỡng trên cơ sở khoa học, hiệu quả và an toàn; bởi nó không chỉ tác động đến người dân, doanh nghiệp mà còn định hình năng lực cạnh tranh của hàng không Việt Nam trong tương lai”, ông Dũng cho biết.