Khôi phục sinh kế biển sau thiên tai - Bài cuối: Mùa vụ không thể chờ chính sách

Từng bước xoay xở trong thiếu thốn

Tại phường Sông Cầu - nơi tập trung nhiều hộ nuôi tôm hùm lồng bè quanh vịnh Xuân Đài, bà Đỗ Thị Đường vẫn đang cùng chồng đóng lại những bè nuôi tạm bợ. Hơn 60 triệu đồng đã được bỏ ra để làm lại bè, nhưng so với trước bão, mọi thứ vẫn còn rất thiếu.

“Bão làm mất hai bè, 30 ô nuôi bay hết. Giờ làm lại không đủ, nhưng gom tới đâu làm tới đó. Hai vợ chồng đã cầm sổ đỏ ra ngân hàng rồi, nhưng lãi suất còn cao nên chưa dám vay”, bà Đường nói, giọng trầm xuống.

Không riêng gia đình bà Đường, nhiều hộ nuôi khác cũng đang phải xoay xở từng ngày. Ông Nguyễn Hải đang sửa chữa lại những phần bè còn sử dụng được để tiếp tục nuôi tôm hùm, trong khi ông Nguyễn Tấn Trường (thôn Phú Mỹ, phường Sông Cầu) phải cải tạo lại toàn bộ đìa nuôi tôm thẻ chân trắng do nước lũ làm hư hỏng kết cấu. “Không thể sửa chữa hoàn chỉnh như trước được, chỉ biết cứ sửa, được bao nhiêu hay bấy nhiêu”, ông Hải nói.

Trong căn nhà nhỏ ở Vũng Mắm (phường Sông Cầu), anh Huỳnh Minh Hải vẫn chưa kịp dọn dẹp hết đồ đạc sau khi mái nhà bị bão tốc. Những ngày này, anh theo ghe nhỏ của bạn bè đi lưới, câu gần bờ để kiếm sống tạm thời. Bà Phan Thị Kim Phương, mẹ vợ anh Hải, kể lại: “Bão vô thì nhà sập, nhà tốc mái, cả nhà bảy người chui vào nhà vệ sinh ôm nhau. Bây giờ tụi nó mất hết rồi, chưa biết phải làm lại từ đâu”.

Theo ông Huỳnh Đình Quang, Phó Chủ tịch UBND phường Sông Cầu, đợt mưa lũ vừa qua gây thiệt hại đặc biệt nghiêm trọng cho nuôi trồng thủy sản. “Thói quen của bà con là làm bè bằng tre, gỗ nên khi bão lớn, thiệt hại rất nặng. Về lâu dài, địa phương khuyến khích ngư dân chuyển sang sử dụng vật liệu mới, có độ bền cao hơn để an toàn và sử dụng lâu dài”, ông Quang cho biết.

Cũng theo ông Quang, bão số 13 vừa đi qua chưa đầy một tuần thì lũ lớn đổ về, gây thiệt hại chồng chất. Riêng phường Sông Cầu có hơn 628.000 m² lồng bè và 164 ha đìa nuôi bị hư hại, ước thiệt hại khoảng 2.800 tỷ đồng. Trong khi đó, chính quyền địa phương vẫn phải tập trung khắc phục hậu quả nhà cửa với 26 căn nhà sập hoàn toàn và 173 căn nhà bị tốc mái, khiến nguồn lực cho phục hồi sản xuất nuôi trồng càng thêm hạn hẹp.

Thiếu con giống, khó tiếp cận nguồn vốn vay

Khó khăn lớn nhất của người nuôi biển lúc này là thiếu vốn tái sản xuất. Sau khi mất trắng, nhiều hộ không còn tài sản tích lũy, trong khi khả năng tiếp cận tín dụng ngân hàng còn nhiều rào cản. Với các gia đình trẻ mới ra riêng, đợt thiên tai vừa qua đã lấy đi toàn bộ tài sản của họ.

Ngay cả những hộ đang nỗ lực phục hồi từng phần cũng đối mặt với nhiều trở ngại. Nguồn tôm hùm giống hiện rất khan hiếm. Theo bà Huỳnh Thị Mỹ Phong (Vũng Mắm, phường Sông Cầu), phần lớn tôm hùm giống trước đây được nhập từ Indonesia và Malaysia, nhưng thời điểm này các thị trường đó đã hết vụ. Trong khi đó, tôm giống trong nước đang vào mùa nhưng sản lượng rất thấp, không đủ đáp ứng nhu cầu, lại chậm lớn hơn so với tôm nhập.

Ông Huỳnh Đình Quang cho biết thêm, khả năng người nuôi chỉ có thể tìm được 20% lượng tôm giống cho vụ mới này. Chính quyền địa phương đã đề nghị ngân hàng và ngành nông nghiệp tỉnh Đắk Lắk xem xét khoanh nợ, giãn nợ, đồng thời hỗ trợ con giống cho người dân. Tuy nhiên, từ chủ trương đến khi chính sách thực sự đến được tay người nuôi vẫn cần thời gian, trong khi mùa vụ thì không thể chờ.

Thực tế cho thấy, nhiều gia đình nuôi biển từng dồn toàn bộ vốn liếng, thậm chí vay mượn, để đầu tư lồng bè. Khi có lãi, họ tiếp tục tái đầu tư mở rộng quy mô. Bão đến, cả vốn lẫn lãi đều mất. Những hộ như Huỳnh Minh Hải, Võ Văn Nhà... hiện phải tạm gác nghề nuôi biển, chuyển sang làm các nghề thủ công, đánh bắt gần bờ để cầm cự, chờ một cơ hội quay lại.

Từ thực tế đó, bài toán đặt ra không chỉ là cứu trợ trước mắt, mà là chính sách dài hơi cho sinh kế biển. Việc hỗ trợ con giống, phát triển tín dụng phù hợp cho nuôi trồng thủy sản, khuyến khích sử dụng vật liệu bền vững và tính đến các mô hình bảo hiểm rủi ro là những vấn đề cần được tính toán nghiêm túc. Khi thiên tai ngày càng cực đoan, sinh kế biển khó có thể tự đứng dậy nếu chỉ trông chờ vào nỗ lực đơn lẻ của người dân, mà cần sự đồng hành kịp thời và hiệu quả hơn từ chính sách.

Thực hiện Quyết định số 2731/QĐ-TTg ngày 16/12/2025 của Thủ tướng Chính phủ về việc giảm lãi suất cho vay đối với khách hàng vay vốn, các ngân hàng được yêu cầu giảm lãi suất cho vay, cơ cấu lại nợ và tạo điều kiện cho khách hàng bị thiệt hại do bão lũ tiếp cận nguồn vốn tín dụng, qua đó hỗ trợ người dân từng bước khôi phục sản xuất, ổn định sinh kế.

Ngân hàng Chính sách xã hội Việt Nam triển khai áp dụng “mức giảm lãi suất cho vay 2%/năm đối với các khoản vay đang còn dư nợ tại Ngân hàng Chính sách xã hội trong giai đoạn từ ngày 01/10 đến hết ngày 31/12/2025; riêng với những chương trình có lãi suất cho vay dưới 2%/năm, mức giảm lãi suất tương ứng bằng chính mức lãi suất đang áp dụng”. Chính sách này chỉ áp dụng đối với các khoản vay hiện hữu, không áp dụng cho khoản vay mới và không bao gồm các khoản vay đang trong thời gian khoanh nợ, nên phạm vi hỗ trợ còn khá hẹp, hạn chế khả năng tiếp cận nguồn vốn đang rất cấp thiết của ngư dân sau thiên tai.

Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn (Agribank) cũng đã triển khai các giải pháp tín dụng hỗ trợ khách hàng bị thiệt hại, trong đó có ngư dân và người nuôi trồng thủy sản. Theo đó, Agribank thực hiện cơ cấu lại thời hạn trả nợ, xem xét khoanh nợ, giảm lãi suất từ 0,5 - 2%/năm đối với các khoản vay hiện hữu; đồng thời, xem xét cho vay mới với lãi suất ưu đãi để người dân có nguồn vốn sửa chữa tàu thuyền, lồng bè, mua con giống khôi phục sản xuất.

Tuy nhiên, trên thực tế, việc tiếp cận nguồn vốn này vẫn chưa đồng đều khi nhiều hộ bị thiệt hại nặng, thiếu tài sản bảo đảm hoặc chưa hoàn tất hồ sơ xác nhận thiệt hại, khiến dòng vốn tín dụng chưa theo kịp nhịp phục hồi sinh kế sau thiên tai. Vì vậy, con đường phục hồi sinh kế biển của người dân Nam Trung bộ vẫn đối mặt với không ít rào cản.