Kỳ cuối: Mở ra chế độ độc tài
Trong chính sách mới này, CIA nối lại chiến lược hỗ trợ các lực lượng chính trị đối lập của ông Allende và bảo đảm rằng ông không thể xóa bỏ các thể chế dân chủ như các phương tiện truyền thông, các đảng phái chính trị và các tổ chức công đoàn do phe đối lập Chile thành lập. CIA cũng được lệnh phải liên lạc với quân đội, tuy nhiên chỉ để thu thập thông tin tình báo, không phải là kích động đảo chính.Dinh Tổng thống Chile bị bắn phá trong cuộc đảo chính. |
Về vấn đề truyền thông, trách nhiệm quan trọng nhất của Devine, đặc vụ CIA tại Chile trong thời gian đó là giải quyết vấn đề “đối tác”, đặc biệt là mối quan hệ của CIA với El Mercurio, tờ báo lâu đời nhất và có sức ảnh hưởng lớn nhất tại Chile.
Ông chủ của tờ báo này lo sợ chính phủ của Tổng thống Allende sẽ sung công tờ báo. Chính lo sợ này đã khiến chủ tờ báo trở thành một “đồng minh tự nhiên” với CIA. Tờ báo chưa bao giờ sử dụng biện pháp tuyên truyền để cố tình lừa bịp người đọc về những chính sách kinh tế của chính quyền Tổng thống Allende. Nhưng giữa ranh giới mong manh, tờ báo đã cố tình nổi bật những tin bài về việc chính phủ tịch thu tài sản tư nhân, về những hành động bạo lực và trái luật của một số thành phần trong liên minh của chính phủ và về ám ảnh thảm họa kinh tế.
Dần dần, tờ El Mercurio trở thành một cơ quan của CIA. Năm 1971, chính quyền đã chặn đường tiếp cận giấy in báo của tờ El Mercurio. Khó khăn với tờ này thêm chồng chất khi quảng cáo giảm, khiến nó có nguy cơ đóng cửa. Trong tình hình đó, CIA đã bỏ 2 triệu USD trong vòng 2 năm để tờ báo có thể tiếp tục phát hành.
Về vấn đề nguồn tin, do CIA vẫn quyết tâm ủng hộ kẻ thù của Tổng thống Allende nên CIA ráo riết tìm những người có thể cung cấp cho chính phủ Mỹ những bí mật và hành động theo mệnh lệnh của CIA.
Nguồn tin đầu tiên của đặc vụ Devine là một thành viên cấp cao thuộc Đảng Cộng sản Chile, người mà CIA tại Chile đã có liên lạc thường xuyên và kéo dài trong nhiều năm nhưng chưa được đưa vào trong danh sách trả tiền. Sau khi gặp quan chức Chile nói trên thông qua một người trung gian, cả hai đã ngã giá hợp tác là 1.000 USD/tháng.
Trong quân đội Chile, CIA vẫn duy trì một số nguồn tin nhưng số lượng không nhiều và cũng không quan trọng bằng nguồn ở các phương tiện truyền thông và các đảng chính trị.
Devine cũng có một số nguồn tin “bình dân” khác, một trong số đó là một phụ nữ lớn tuổi thuộc tầng lớp trung lưu. Bà này gợi ý tổ chức một cuộc biểu tình mà phụ nữ sẽ tham gia bằng cách mang nồi niêu xoong chảo cùng với biểu ngữ phản đối tình trạng thiếu lương thực và những vật dụng thiết yếu trong gia đình. Devine đã đưa cho bà ta vài trăm USD để thực hiện.
Dưới sự tiếp tay đó của Devine, cuộc biểu tình kiểu này ngày càng lan rộng, khiến chính phủ của ông Allende lao đao. Có thông tin CIA còn đứng đằng sau cả cuộc đình công của hiệp hội lái xe tải Chile.
Mùa xuân 1973, khi nền kinh tế Chile suy giảm mạnh và biểu tình trên đường phố ngày nào cũng xảy ra, tin đồn về đảo chính bắt đầu lan rộng. CIA ở Chile liên tục gửi báo cáo về tổng hành dinh ở Mỹ trong nhiều tuần nhưng các chuyên gia phân tích của CIA và cả một số quan chức ngoại giao ở Đại sứ quán Mỹ tại Chile lúc nào cũng hoài nghi, thậm chí mỉa mai vì CIA ở Chile gửi quá nhiều cảnh báo giả.
Tuy nhiên, thông tin đảo chính mà Devine nhận được từ ba nguồn tin “chất lượng cao” sau khi rời nhà hàng ăn ở Santiago có vẻ chắc chắn và chi tiết hơn cả. Suốt cả đêm 10/9/1973, Devine liên tục nhận được các cú điện thoại lạ với những thông điệp lạ, kiểu như “Đứa bé sẽ chào đời vào ngày mai”, rồi “Chú Jonas sẽ vào thành phố ngày mai”…
Theo các nguồn tin, 7 giờ sáng đảo chính sẽ xảy ra. Thế nhưng, Devine và CIA ở Chile chờ qua cả thời điểm này mà mọi chuyện vẫn án binh bất động. Họ sợ rằng uy tín của họ sẽ tan tành vĩnh viễn nếu lần này họ lại phát cho trung tâm một cảnh báo đảo chính giả. Mãi đến 8 giờ, tức là một tiếng sau, CIA ở Chile mới hay tin hải quân bắt đầu đảo chính ở thành phố Valparaiso.
Tới 9 giờ, lực lượng vũ trang đã kiểm soát hầu như toàn bộ Chile ngoại trừ trung tâm Santiago. Khi biết có đảo chính, Tổng thống Allende đã từ chối từ chức và đi thẳng tới dinh tổng thống. Quân lính ngập đường, những cuộc giao tranh nhỏ và rời rạc nổ ra. Rào chắn được dựng lên xung quanh Đại sứ quán Mỹ. Hệ thống giao thông đình trệ.
Gần trưa, máy bay phản lực của không quân Chile gầm thét trên bầu trời Santiago và bắn rocket vào dinh tổng thống. Thành phố chìm trong tiếng súng. Khoảng 14 giờ, binh lính Chile xông vào dinh tổng thống. Quân đội đã lên kế hoạch chỉ bắt sống Tổng thống Allende, chứ không hành quyết ông. Nhưng ông Allende đã tự tử để tránh bị quân đội bắt. Đúng 14 giờ 30, chế độ độc tài của tướng Pinochet đã thực sự bắt đầu.
Mỹ xem sự ra đi của Allende là một chiến thắng quan trọng. Tổng thống Nixon và cố vấn an ninh quốc gia Henry Kissinger rất hài lòng. Tất nhiên là cả CIA ở Chile, lực lượng đã tạo ra được một môi trường cho cuộc đảo chính.
Sau đảo chính, Chile sống dưới chế độ độc tài của tướng Pinochet với hàng loạt vụ vi phạm nhân quyền, bắt bớ hàng loạt, tra tấn, giết chóc. Chế độ Pinochet đã tàn sát hơn 2.200 người vì lý do chính trị và đã bỏ tù hơn 38.000 người, nhiều người trong số đó bị tra tấn dã man.
Đó chính là hậu quả của cuộc đảo chính mà CIA có nhúng tay vào ở Chile. Hậu quả kinh hoàng đến mức chính Devine đã viết một báo cáo về tình hình Chile, trong đó đề xuất Mỹ thực hiện một cuộc đảo chính lật đổ tướng Pinochet để đưa Chile trở lại chế độ dân chủ. Tuy nhiên, tài liệu do Devine viết không bao giờ được giám đốc CIA ở Chile gửi về cho trung ương.
Công Thuận