Thiếu tướng Kyrylo Budanov. Ảnh: Getty Images
Theo tờ Washington Post ngày 24/4, tài liệu mật của Cơ quan An ninh Quốc gia Mỹ (NSA) cho thấy Thiếu tướng Kyrylo Budanov, lãnh đạo ban giám đốc tình báo quân sự Ukraine (HUR), đã chỉ thị cho một trong các sĩ quan “chuẩn bị cho các cuộc tấn công hàng loạt vào ngày 24/2… bằng tất cả những gì HUR có”.
Các quan chức Ukraine thậm chí còn nghĩ về một cuộc tấn công trên biển, sử dụng thuốc nổ TNT ở thành phố cảng Novorossiysk bên bờ Biển Đen. Đây là một hoạt động chủ yếu mang tính biểu tượng, tuy nhiên sẽ chứng minh Ukraine có khả năng đánh sâu vào khu vực của Nga.
Vào ngày 22/2, hai ngày trước mốc tròn một năm cuộc xung đột Ukraine, Cục Tình báo Trung ương Mỹ (CIA) đã đưa ra một báo cáo mật mới: Theo yêu cầu của Mỹ, HUR đã đồng ý hoãn các cuộc tấn công Moskva. Các tài liệu này là một phần của số thông tin mật vừa bị rò rỉ trên mạng xã hội. Tài liệu này không tiết lộ chính xác ai đã can thiệp và tại sao phía Ukraine đồng ý từ bỏ cuộc tấn công Moskva.
Nhưng các tài liệu cho thấy đây là một ví dụ cụ thể về căng thẳng trong phần lớn thời gian cuộc xung đột. Ukraine là bên mong muốn đưa cuộc chiến lan đến lãnh thổ Nga, nhưng đôi khi bị Mỹ kiềm chế vì muốn cố gắng tránh leo thang xung đột thành một cuộc chiến trực tiếp giữa lực lượng Mỹ và Nga. Một số quan chức Mỹ coi các cuộc tấn công vào Nga, đặc biệt nếu chúng liên quan đến vũ khí do Mỹ cung cấp, là các hoạt động có tính rủi ro cao mà Tổng thống Nga Vladimir Putin có thể coi là mối đe dọa đến mức ông phải sử dụng vũ khí hạt nhân chiến thuật.
Tuy nhiên, các vụ nổ bí ẩn và các cuộc tấn công bằng máy bay không người lái vẫn tiếp tục xảy ra ở Nga. Các quan chức Ukraine thường có ý giữ bí mật về các vụ việc, không bao giờ nhận trách nhiệm về các vụ tấn công này.
Căn cứ không quân Engels-2 sau vụ tấn công ngày 5/12/2022. Ảnh: MAXAR TECHNOLOGY
Cố vấn của Tổng thống Ukraine, ông Mykhailo Podolyak đã viết trên Twitter vào tháng 12/2022 sau một cuộc tấn công vào căn cứ không quân Engels-2, nằm sâu bên trong nước Nga: “Trái đất hình tròn – khám phá của Galileo. Nếu một thứ gì đó được phóng vào không phận của các quốc gia khác, sớm muộn gì các vật thể bay không xác định cũng sẽ quay trở lại điểm xuất phát”.
Các chiến dịch ở nước ngoài thuộc phạm vi quản lý của HUR. Mặc dù không thừa nhận rằng HUR đứng đằng sau các cuộc tấn công, nhưng ông Budanov đã cảnh báo các cuộc tấn công này sẽ tiếp tục diễn ra. Ông Budanov nói với tờ The Washington Post vào tháng 1: “Có người gài chất nổ. Có máy bay không người lái. Cho đến khi khôi phục được toàn vẹn lãnh thổ của Ukraine, sẽ có những vấn đề bên trong nước Nga”.
Ông Budanov đã không bình luận về bài viết của Washington Post. Các quan chức Mỹ cũng không bình luận về các tài liệu bị rò rỉ liên quan kế hoạch tấn công Moskva mà Ukraine đã hủy thực hiện.
Đằng sau hậu trường, các quan chức Mỹ và châu Âu mặc dù ca ngợi ông Budanov, nhưng họ cũng nói rằng họ lo lắng về mức độ táo bạo trong hành động.
Vào ngày 13/2, ngày mà tài liệu của NSA cho biết ông Budanov đã chỉ thị cho một sĩ quan sẵn sàng cho một chiến dịch có thể nhằm vào Novorossiysk, Mỹ đã khuyến cáo công dân rời Nga ngay lập tức. Không rõ cảnh báo có liên quan gì tới kế hoạch tấn công của Ukraine hay không, nhưng cảnh báo dường như cho thấy Mỹ lo ngại về các cuộc tấn công xung quanh thời điểm tròn một năm cuộc xung đột.
Ông Budanov từng đưa ra những tuyên bố về Tổng thống Putin nhưng bị phương Tây hoài nghi và bác bỏ. Ông Budanov cũng tin rằng Ukraine sẽ chiếm ưu thế trước. Ông đã tuyên bố Crimea phải được trả lại cho Ukraine vào mùa hè này. Các tài liệu bị rò rỉ cho thấy cộng đồng tình báo Mỹ xem kịch bản đó là khó xảy ra.
Các tài liệu cũng nói rõ rằng cộng đồng tình báo Mỹ đang theo dõi các thông tin liên lạc của ông Budanov. Trong các cuộc phỏng vấn trước đây với The Washington Post, ông Budanov, có lẽ biết rằng mình đang bị theo dõi, đã bật nhạc hoặc bật âm thanh gây tiếng ồn trong văn phòng mình tại trụ sở HUR.
Sự can thiệp của Mỹ trước ngày kỷ niệm một năm dường như chỉ thành công một phần. Báo cáo của CIA cho biết: “Không có dấu hiệu nào cho thấy cơ quan an ninh SBU của Ukraine đồng ý hoãn các kế hoạch tấn công Moskva xung quanh ngày đó”. SBU, cơ quan chịu trách nhiệm về an ninh quốc gia và báo cáo trực tiếp với tổng thống, cũng tiến hành các hoạt động đặc biệt.
Ukraine dường như đã không chờ được lâu. Một tuần sau khi cuộc xung đột Ukraine tròn một năm, Nga công khai cáo buộc Ukraine thực hiện các cuộc tấn công bằng máy bay không người lái vào cơ sở hạ tầng ở Nga, trong đó có cả khu vực gần thủ đô Moskva.
Các tài liệu mật của Mỹ cho thấy Ukraine tiếp tục có tham vọng mở rộng chiến trường ra ngoài lãnh thổ của mình. HUR đã lên kế hoạch tấn công các thành viên Tập đoàn Wagner ở Mali. Theo tài liệu mật của Mỹ, các thành viên Wagner hỗ trợ an ninh cho chính phủ Mali và đào tạo cho quân đội nước này.
Tài liệu của NSA cho biết: “Không biết các hoạt động ở Mali đang ở giai đoạn nào và liệu HUR có được đồng ý để thực hiện các kế hoạch của mình hay không”.
HUR cũng xây dựng kế hoạch bí mật tấn công lực lượng Nga ở Syria với sự giúp đỡ bí mật của người Kurd. Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky đã tạm dừng cuộc tấn công này, nhưng một trong những tài liệu tình báo của Mỹ cho rằng HUR vẫn có thể tiến hành các cuộc tấn công nhằm vào Nga nhưng sẽ thực hiện sao cho họ có thể phủ nhận nhằm tránh liên lụy đến chính phủ Ukraine.
Các quan chức Mỹ và châu Âu đã chỉ trích Ukraine về các cuộc tấn công bên ngoài lãnh thổ nước này mà họ cảm thấy là đã đi quá xa. Sau khi xảy ra một vụ đánh bom xe gần Moskva vào tháng 8/2022 giết chết Daria Dugina, con gái nhà triết học Nga Alexander Dugin, các quan chức phương Tây đã rõ với Tổng thống Zelensky là họ cho rằng các đặc vụ Ukraine chính là bên chịu trách nhiệm. Các quan chức nhận định cuộc tấn công bị coi là khiêu khích và có nguy cơ bị Nga đáp trả gay gắt.
Đám tang Daria Dugina tại Moskva hồi tháng 8/2022. Ảnh: AFP
Vào ngày 22/8, Nga đã cáo buộc Ukraine dàn dựng vụ đánh bom xe khiến Daria Dugina thiệt mạng.
Theo các tài liệu mật, các quan chức Mỹ cũng lo ngại rằng Trung Quốc có thể nhân các cuộc tấn công của Ukraine bên trong lãnh thổ Nga để cáo buộc NATO là bên gây hấn và rằng Trung Quốc có thể tăng cường hỗ trợ cho Nga nếu họ cảm thấy các cuộc tấn công đó là nghiêm trọng.
Cho đến nay, các quan chức cho biết không có dấu hiệu nào cho thấy Trung Quốc chấp thuận yêu cầu của Nga về viện trợ quân sự sát thương. Trung Quốc cũng bác bỏ cáo buộc của phương Tây liên quan kế hoạch cung cấp vũ khí cho Nga.
Mỹ đã cấm Ukraine sử dụng vũ khí của Mỹ để tấn công Nga. Một quan chức cấp cao Ukraine nói rằng việc Kiev không bắn vào một số mục tiêu nhất định và phối hợp với Mỹ sẽ khuyến khích Mỹ cung cấp các vũ khí hiện đại hơn và tầm xa hơn. Các quan chức chính quyền Mỹ đã từ chối cung cấp loại vũ khí tầm xa vì nguồn cung hạn chế và có thể bị Nga coi là hành động leo thang của Mỹ.
Các cuộc tấn công từ phía Ukraine có thể đã tác động tới Nga. Mới đây, viện dẫn những lo ngại về an ninh, Tổng thống Putin đã hủy bỏ một số cuộc diễu binh Ngày Chiến thắng nhân kỷ niệm ngày Liên Xô chiến thắng Đức Quốc xã sắp tới.