Những vị phó tổng thống trong lịch sử nước Mỹ không mấy khi có cơ hội bước ra ngoài vầng hào quang của người đứng đầu đất nước là các tổng thống. Suốt một thời gian dài, họ chỉ là các nhà lãnh đạo hình thức và không nắm trong tay quyền lực thực sự. Tuy nhiên, theo thời gian, vai trò của họ đã dần có sự thay đổi tích cực.
John Adams (1789 - 1797)
Vào năm 1789, đại cử tri đoàn đã họp lần đầu tiên để chọn ra một vị tổng thống cho nước Mỹ. Một trong những ứng cử viên triển vọng là John Adams, một luật sư và một nhà ngoại giao đầy tham vọng đến từ Massachusetts. Không may cho Adams, tất cả 69 thành viên của đại cử tri đoàn đều bầu cho George Washington làm tổng thống đầu tiên. Nhưng vào thời điểm đó lại có một tình huống khó xử: Đại cử tri đoàn buộc phải tổ chức một cuộc bỏ phiếu thứ hai cho một cá nhân khác từ một bang khác. Do đó, các cử tri lại bỏ phiếu và 34 phiếu trong số này đã thuộc về Adams. Là người về nhì sau Washington, ông đã trở thành phó tổng thống đầu tiên của nước Mỹ.
Nhiệm kỳ của Adams hầu như không có gì đáng kể. Tổng thống Washington không để ông tham gia nội các và hiếm khi tham vấn ông trong bất kỳ vấn đề gì. Thay vào đó, ông được đẩy vào nhiệm vụ điều khiển Thượng viện, không có tiếng nói, không được bỏ phiếu trừ trường hợp hòa nhau rất hiếm có. Ông thực sự chán ghét chức vụ này. Nhưng bất chấp nhiệm kỳ không mấy nổi bật, Adams quan trọng đơn giản vì ông là vị phó tổng thống đầu tiên, đặt ra những tiền lệ mà trong một chừng mực nào đó, tất cả những người kế nhiệm sau này đều đi theo. Adams cũng là phó tổng thống đầu tiên sau này được bầu lên giữ chức tổng thống, một truyền thống nhiều người khác cũng noi theo (hoặc ít nhất là nỗ lực thực hiện).
George Clinton (1805 - 1812)
Vào năm 1804, Tổng thống Mỹ khi đó là Thomas Jefferson đã thở phào nhẹ nhõm khi lần sửa đổi Hiến pháp thứ 12 được thông qua. Lần sửa đổi này tuyên bố rằng phó tổng thống phải được chọn trong cùng một cuộc bầu cử với tổng thống, thay thế hệ thống cũ quy định người thua cuộc trong cuộc bầu cử tổng thống được nắm vị trí thứ hai. Jefferson khi đó bị mắc kẹt với một vị phó tổng thống bất kham không phải do ông chọn lựa, Aaron Burr. Nhưng với lần sửa đổi thứ 12, Jefferson đã được quyền chọn ứng cử viên phó tổng thống cho chiến dịch tái cử sắp tới, và người đó George Clinton, Thống đốc New York, người đã trở thành vị phó tổng thống đầu tiên được bầu lên với tư cách là thành viên trong liên danh tranh cử.
Giống như Adams, Clinton hầu như bị tổng thống phớt lờ và bỏ qua những lời cố vấn. Nhiệm vụ chủ yếu của ông là điều khiển Thượng viện, vốn chẳng có gì đặc biệt. Nhưng đối với Jefferson, đây không phải là vấn đề, vì Clinton chính là điều ông cần, một vị phó không gây rắc rối cho tổng thống. Đây đã trở thành một mối lo ngại lớn cho các ứng cử viên tổng thống khi tìm kiếm liên danh cho mình tới tận ngày nay. Clinton làm điều đó quá tốt đến mức James Madison đã quyết định chọn ông làm đối tác cho mình trong cuộc bầu cử năm 1808. Điều đó khiến Clinton trở thành vị phó tổng thống đầu tiên phục vụ dưới hai đời tổng thống (người còn lại là John Calhoun). Vào năm 1812, Clinton trở thành vị phó tổng thống đầu tiên qua đời khi đang tại nhiệm.
John Tyler (1841)
John Tyler đảm nhận chức phó tổng thống vào ngày 4/3/1841. Ông chỉ nắm giữ chức vụ này trong vỏn vẹn có 32 ngày. Tuy nhiên nhiệm kỳ của ông đã tạo ra một trong những tiền lệ quan trọng nhất của chức vụ này. Ngày 4/4, Tổng thống Henry Harrison qua đời vì bệnh viêm phổi sau chỉ 1 tháng cầm quyền hầu như không có sự kiện gì quan trọng. Điều đó đã gây ra một cuộc khủng hoảng về quyền kế thừa chức vụ. Khoản I, Điều II của Hiến pháp Mỹ ghi rằng trong trường hợp tổng thống qua đời hoặc bị buộc phải từ bỏ chức vụ, thì nhiệm vụ của ông sẽ chuyển giao cho phó tổng thống.
Tính mơ hồ của điều khoản này đã gây ra sự bất đồng về mức độ làm tổng thống của Tyler. Một số người coi ông đơn thuần là “Quyền tổng thống” và chỉ được giữ chức vụ tạm thời cho tới khi Quốc hội tổ chức một cuộc bầu cử đặc biệt, hoặc chỉ định một cá nhân khác làm tổng thống. Những người khác coi ông là tổng thống hợp pháp, và được quyền thực hiện phần còn lại trong nhiệm kỳ của Harrison. Đây chính xác là chức vụ mà Tyler đã nắm giữ, và tuyên bố rằng ông là tổng thống thứ 10 của nước Mỹ. Ông đảm nhận vai trò này cho tới năm 1845, xác lập tiền lệ phó tổng thống được phép tiếp tục nhiệm kỳ của tổng thống trong trường hợp người này qua đời hoặc bị tước quyền lực. Kể từ đó, đã có 8 vị tổng thống theo bước Tyler.
(Còn tiếp)
Trần Anh