Trong hai ngày tiếp theo, phi hành đoàn trên các máy bay ném bom mới của Mỹ khi bay qua núi Vesuvius trong lúc đang làm nhiệm vụ đã được chứng kiến hơi nóng bốc lên nghi ngút từ miệng núi. Cảnh tượng này khiến họ không khỏi lo ngại. Và chắc chắn các cư dân địa phương còn sợ hãi hơn nhiều. “Dòng dung nham mà người dân ở Naples nhìn thấy dài chừng 5,5 km và trông tựa như một dòng sông lửa khổng lồ chảy trong đêm, trong khi khói bốc lên từ những vạt cây cỏ cháy rụi giúp chúng ta nhận ra dòng chảy của nó vào ban ngày”, tờ “Sao và vạch” (Stars and Stripes) của Lục quân Mỹ mô tả trong số ra ngày 20/3/1944.
|
Vụ phun trào của Núi Vesuvius năm 1944 nhìn từ thành phố Naples. |
Bề mặt dung nham nhanh chóng nguội đi và đông cứng lại, nhưng nhiệt và khói từ phần bên trong vẫn còn nóng chảy tiếp tục thoát ra qua các vết rạn nứt trên bề mặt đó. Phóng viên hãng AP khi đó, Edward Kennedy mô tả dòng dung nham chết người này như một “bãi than cháy đang chuyển động”. Trong nháy mắt, nó làm nhựa cây bốc hơi và biến cả một khoảnh rừng rộng lớn thành một bãi hoang tàn chỉ còn trơ lại những thân cây đen thui. Cuối buổi sáng ngày 21/3, không khí thực sự trở nên nóng bức và ngột ngạt. Chiều hôm đó, Phi đội ném bom 47 tại sân bay Vesuvius nhận lệnh cho những chiếc máy bay oanh tạc hạng nhẹ A-20 cất cánh và bay đến sân bay Capodichino ở phía tây bắc gần Naples, ngược với chiều phát tán của tro bụi sau vụ phun trào.
Vào khoảng 5 giờ 30 phút ở Naples, giao thông bị ngưng trệ. Các binh sĩ hiếu kỳ nhảy xuống xe jeep và các lái xe dừng lại để chứng kiến cảnh tượng hùng vĩ nhưng thật đáng sợ khi cột khói ở miệng núi lửa bốc lên tận trời cao. Ở phía đông, sấm chớp càng làm tăng vẻ hung tợn của những đám mây đen báo bão đang quay cuồng phía trên ngọn núi. Từ những căn cứ ở phía dưới, các binh sĩ không quân Mỹ có thể dễ dàng nhìn thấy dòng dung nham tràn xuống sườn núi.
|
Núi lửa tàn phá các ngôi làng xung quanh khu vực San Sebastiano. |
Các quân nhân Anh và Mỹ may mắn vì trên đầu đội những chiếc mũ sắt có thể bảo vệ họ khỏi đất đá bắn ra từ miệng núi lửa. Trong khi đó, dân thường vơ lấy bất cứ cái gì mà họ tìm thấy để che người, như xoong nồi, xô chậu, thùng gỗ, rổ rá. Người lớn thì bọc trẻ con vào trong chăn để bảo vệ da. Người dân còn liên tục gạt tro bụi tích tụ trên mái nhà để tránh bị sập trần. Nhưng họ không thể ngăn nổi những viên đá nóng đỏ rơi xuống những chiếc giếng bị bỏ quên, làm bốc lên những luồng hơi nước nóng bỏng da. Để tránh xảy ra thảm họa, các binh sĩ và lính không quân đã được huy động cùng 200 xe tải đến để giúp khoảng 5.000 người sơ tán khỏi San Sebastiano và 1.600 người khác rời Massa đi Somma.
Một số người dân liều lĩnh đã chống lại lệnh sơ tán và ở lì trong nhà. Nhưng lực lượng Mỹ được lệnh phải sơ tán người dân trước khi dung nham phá hủy nhà cửa của họ, nên lính Mỹ đã phải dùng báng súng phá cửa và tìm kiếm từng phòng một trong những ngôi nhà sặc sụa khói núi lửa. Trung úy John Barlow, người phụ trách một biệt đội ở San Sebastiano, phát hiện một chú chó đang hoảng loạn bên cửa sổ một ngôi nhà sắp sập. Ông nghĩ bụng thà mình kết liễu chú chó bằng một phát súng còn hơn để nó chết cháy dưới đống đổ nát. Nhưng rồi đúng vào thời khắc sinh tử, chú chó bỗng nhảy vọt qua cửa sổ trước khi tường nhà đổ ập xuống dòng dung nham.
|
Cảnh hoang tàn trơ trọi tại một khu vực ngay sát chân núi. |
Đến chiều ngày 22/3, dòng dung nham hung dữ đã xóa sổ cả hai thị trấn và chỉ còn cách thị trấn Cercola chừng 300 mét. “Hai mươi năm dưới chế độ Mussolini, bốn năm sống trong chiến tranh và giờ lại phải chịu cảnh này nữa”. Trong khi đó, núi Vesuvius lại tiếp tục gây rắc rối; vô số những hòn đá, bé thì bằng hạt đậu mà lớn thì bằng quả bóng, bắn tung tóe lên không trung trong khi tro bụi núi lửa tích lại thành một lớp dày trên mặt đất, chủ yếu ở phía đông nam của vụ phun trào. Dù nằm ở tận bờ bên kia của Biển Adriatic, song đất nước Anbani đang bị phát xít chiếm đóng cũng bị phủ một lớp tro bụi, nhưng phần lớn tích tụ trên một đám mây cách núi lửa 40 km, xuôi theo chiều gió và hầu như không ảnh hưởng gì đến Naples. Ban ngày, những tia nắng mặt trời len lỏi phản chiếu những chùm khói, khí và bụi khổng lồ bốc lên cao ngút từ đỉnh núi. Sau khi màn đêm buông xuống, những binh sĩ đang vật lộn với hậu quả của vụ phun trào cách núi Cassino khoảng 70 km không thể không nhận ra quầng lửa sáng rực của núi Vesuvius.
Trung tá James Leslie Kincaid được giao nhiệm vụ chỉ huy các hoạt động cứu trợ của Lục quân Mỹ. Ở ngôi làng Pollen, các binh sĩ lập ra nhiều trạm tình trạng khẩn cấp để cung cấp bánh mỳ, pho mát và súp cho hàng nghìn người tị nạn. Họ còn phát nến, vì ngay cả ở những khu vực an toàn thì các ngôi nhà và cửa hiệu cũng mất điện. Vì tro bụi phủ một lớp dày cả mét lên các cây trồng và đồng cỏ nên các binh sĩ còn thu gom thức ăn cho các đàn gia súc bụng tóp teo. Tướng Clark và Nhà vua Italia Victor Emmanuel III cũng đến tận nơi để giúp đỡ và thăm hỏi người tị nạn. Đồng thời, Lục quân Mỹ đã sử dụng xe ủi để dọn sạch đất đá trên đường nhằm giải tỏa giao thông và tránh cho dòng người tị nạn bị dồn ứ. Quân đội còn tính đưa các gia đình mất nhà cửa đến đảo Sicily, nhưng rốt cuộc kế hoạch này lại là không cần thiết.
Vụ phun trào còn khiến giao thông càng thêm ách tắc khi làm mắc kẹt 700 toa chở hàng của Cơ quan Đường sắt Quân đội Mỹ trong vài ngày. Một số quân nhân của cơ quan này từng làm việc trong ngành đường sắt ở Mỹ trước chiến tranh và có nhiều kinh nghiệm trong việc dọn tuyết, nay họ phải đối mặt với hậu quả của một cơn bão làm tích tụ đến nửa mét tro bụi trên các đường ray. Với xe ủi, xẻng và thậm chí là chổi, hàng trăm binh sĩ đã cố gắng dọn quang vài km đường sắt, bất chấp việc những đoạn vừa dọn xong thì tro bụi lại bám đầy. Hơn nữa, tro bụi còn làm kẹt các thiết bị chuyển đường ray khiến các binh sĩ phải bới bằng tay.
Huy Lê
Đón đọc kỳ cuối: Tổn thất đau đớn