Kế hoạch năm học, chương trình và nội dung giáo dục phải thay đổi theo hướng chỉ còn phần cốt lõi, gần 20 triệu trẻ em, học sinh, sinh viên phải tạm dừng đến trường, chuyển sang học trực tuyến, học qua truyền hình trong nhiều tháng liên tiếp; ảnh hưởng đến chất lượng giáo dục, đào tạo, tới tư tưởng, tâm lý của đội ngũ nhà giáo và học sinh, sinh viên.
Vì vậy, Thủ tướng Chính phủ đã yêu cầu Bộ Giáo dục và Đào tạo chủ trì, phối hợp với Bộ Y tế lấy ý kiến của các chuyên gia, các nhà khoa học và các địa phương để thống nhất lộ trình cụ thể mở cửa các trường học trở lại trên toàn quốc.
Phóng viên Thông tấn xã Việt Nam đã thực hiện chùm hai bài viết với chủ đề: "Mở cửa trường học trở lại: Vì lợi ích tốt nhất của học sinh", ghi nhận ý kiến của các chuyên gia, đại diện các tổ chức quốc tế, các địa phương về thời điểm đưa học sinh trở lại trường cũng như việc đảm bảo an toàn cho học sinh khi đi học trực tiếp.
Mở cửa trường học là ưu tiên hàng đầu
Hiện tại, học sinh lớp 9 tại các huyện, thị của thành phố Hà Nội đang học trực tiếp tại trường (song vẫn điều chỉnh linh hoạt theo đánh giá cấp độ dịch của từng vùng). Ảnh: Thanh Tùng/TTXVN
Ông Phạm Quang Hưng, Cục trưởng Cục Hợp tác Quốc tế (Bộ Giáo dục và Đào tạo) chia sẻ: Qua kinh nghiệm quốc tế cho thấy, trước khi có vaccine thì việc học online là một giải pháp hoàn toàn đúng để giảm lây nhiễm trong cộng đồng. Tuy nhiên, khi tỷ lệ phủ vaccine của quốc gia đạt yêu cầu, việc đưa học sinh quay lại học trực tiếp là tất yếu để đảm bảo chất lượng giáo dục và sức khỏe thể chất, tinh thần của trẻ em. Theo khảo sát của UNICEF, tại Ấn Độ, tỷ lệ trẻ em có thể đọc hiểu văn bản cấp 1 giảm từ 42% trong năm 2018 xuống 24% trong năm 2020.
Hiện nay, nhiều nước trên thế giới đã áp dụng mô hình "Sống chung với COVID-19" và việc mở cửa trường học đã trở thành ưu tiên hàng đầu của nhiều quốc gia trên thế giới.
Số liệu của UNICEF và UNESCO ngày 7/1/2022 cho thấy, khu vực Đông Á - Thái Bình Dương có 26 nước thì 65% mở cửa hoàn toàn; 35% còn lại mở cửa một phần (trong đó có Việt Nam).
Các quốc gia đều có văn bản hướng dẫn cụ thể về việc mở cửa trường học, dựa trên các khuyến nghị của WHO, UNICEF và UNESCO. Trong đó, có các quy định về việc tiêm vaccine và chiến lược xét nghiệm cho học sinh; các biện pháp quản lý nguy cơ khi có dịch trong trường học; tăng cường nhận thức của phụ huynh và học sinh trong giai đoạn đầu mở cửa trường học.
Ví dụ, Thái Lan cho phép các trường học có giáo viên, nhân viên tiêm chủng vaccine COVID-19 từ 85% trở lên được mở cửa trở lại. Một số quốc gia như Indonesia, Campuchia, Ấn Độ, Malaysia triển khai chương trình tiêm chủng vaccine COVID-19 cho trẻ em dưới 12 tuổi. Hàn Quốc và Singapore hoàn thành tiêm vaccine COVID-19 cho học sinh từ 12-18 tuổi.
Với trẻ chưa tiêm và không tiêm vaccine, một số quốc gia cũng hối thúc đưa học sinh đi học, như kinh nghiệm từ Singapore và Nhật Bản, sẽ quản lý chặt hơn việc phòng, chống dịch bệnh khi trẻ đến trường qua kiểm tra các triệu chứng; Canada và Mỹ yêu cầu các gia đình nộp kết quả xét nghiệm.
Ông Phạm Quang Hưng cũng cho biết, nhiều quốc gia không áp dụng quy định cứng nhắc mà giao quyền tự chủ cho các địa phương. Cụ thể, Pháp giao từng địa phương căn cứ tình hình thực tế kiểm soát dịch bệnh để quyết định, các trường từ Tiểu học đến Trung học Phổ thông sẽ học trực tiếp nếu là vùng xanh và vàng, còn vùng cam và đỏ sẽ kết hợp học trực tuyến và trực tiếp. Hay như Nhật Bản và Thái Lan, cho phép hiệu trưởng được quyền quyết định đóng cửa các trường học khi xuất hiện nhiều ca lây nhiễm, thời gian đóng cửa tối đa 7 ngày.
Bà Simone Vis, Trưởng Chương trình giáo dục UNICEF tại Việt Nam cho biết: Khi trường học đóng cửa đã tác động rất lớn đến trẻ em và những rủi ro các em gặp phải khi nghỉ học còn lớn hơn rất nhiều so với rủi ro khi các em quay trở lại trường. UNICEF đã có những nghiên cứu và bằng chứng rõ ràng cho việc học sinh ở nhà kéo dài vì dịch bệnh đã bị ảnh hưởng lớn về thể chất, tinh thần, chất lượng học tập… Tình trạng bạo lực gia đình, tảo hôn… gia tăng. Do đó, một trong những trọng tâm mà Liên hợp quốc đặt ra là phải đưa học sinh quay lại học bình thường và phục hồi những gì thiếu hụt khi các em phải ở nhà học trực tuyến.
Đặc biệt, đại diện Tổ chức UNICEF nhấn mạnh: Việc mở cửa trường học cần đảm bảo đưa tất cả trẻ nhỏ và thanh thiếu niên, nhất là trẻ em yếu thế được quay trở lại trường; tạo điều kiện để các em làm quen lại với môi trường học tập trực tiếp. Các nhà trường cùng giáo viên phải thực sự lưu tâm đến những áp lực mà học sinh phải gánh chịu để cắt giảm lượng bài tập, bài kiểm tra và nếu cần thiết, nên kéo dài thời gian của năm học để học sinh có điều kiện thích ứng.
Thời điểm thích hợp đưa học sinh trở lại trường
Tại Việt Nam, với tỷ lệ bao phủ 2 mũi vaccine COVID-19 đạt gần 100% ở cả người lớn và trẻ từ 12-17 tuổi cùng những kinh nghiệm trong phòng, chống dịch và nhận thức của người dân tăng lên, Thứ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Trường Sơn khẳng định: Đây là thời điểm hết sức hợp lý và cần thiết để đưa học sinh trở lại trường".
Theo Thứ trưởng Nguyễn Trường Sơn, trong khi các hoạt động kinh tế, giao tiếp xã hội đã gần như hoàn toàn bình thường, học sinh đã theo bố mẹ đi chơi, đi ăn ngoài hàng quán; thì không có lý do gì để các em phải học trực tuyến nữa. Với trẻ ở lứa tuổi từ 5-11 tuổi chưa được tiêm vaccine, cần tăng cường truyền thông để phụ huynh an tâm cho con trở lại trường. Bởi lẽ, lợi ích của việc trẻ được đến trường lớn hơn nhiều so với cho trẻ ở nhà, trong khi người lớn đã đi làm và giao tiếp cộng đồng.
Theo thông tin của Cục Quản lý môi trường (Bộ Y tế), tỷ lệ tử vong vì COVID-19 ở nhóm từ 0-17 tuổi chỉ chiếm rất nhỏ, khoảng 0,42%; trong khi con số này ở độ tuổi từ 18-49 là trên 15%. Do đó, đại diện Cục Quản lý môi trường đề xuất, sau Tết Nguyên đán, các tỉnh, thành phố nên cho học sinh từ 12-17 tuổi đi học trở lại. Lứa tuổi mầm non và Tiểu học cũng cần tính toán lộ trình để trẻ được đến trường.
Phó Giáo sư, Tiến sĩ Phạm Mạnh Hà, giảng viên khoa Tâm lý, Đại học Quốc gia Hà Nội chia sẻ: Với tuổi học trò, ngoài hoạt động chủ đạo là học tập, học sinh cũng cần giao tiếp, kết nối với bạn bè, tham gia các hoạt động vui chơi, giải trí lành mạnh ngoài môi trường xã hội. Tuy nhiên, đại dịch COVID-19 đã làm thay đổi tất cả từ phương thức học tập, giao tiếp đến kết nối xã hội. Việc không được đến trường, các mối quan hệ bạn bè, hoạt động vui chơi ngoài trời bị gián đoạn; cùng với đó, trẻ phải học trực tuyến nhiều giờ, lặp đi lặp lại, bó hẹp trong gian khiến trẻ dễ rơi vào hụt hẫng, cảm thấy cô độc, sợ hãi.
Trong thời gian học trực tiếp, cả thầy và trò đều bị động trong việc dạy và học online khiến cho học sinh gặp khó khăn trong tiếp thu kiến thức. Thêm vào đó, chất lượng đường truyền kém, phương tiện học tập không đảm bảo… cũng làm cho học sinh căng thẳng, mệt mỏi, giảm trí nhớ. Ở nhà nhiều, tiếp cận với phương tiện internet nhiều nhưng thiếu kiểm soát dễ khiến trẻ lạm dụng game, rối loạn cảm xúc, kích động, hoang mang lo lắng.
Phó Giáo sư, Tiến sĩ Phạm Mạnh Hà nêu con số thống kê gần đây của Bệnh viện Sức khỏe Tâm thần, tỷ lệ học sinh, sinh viên đến thăm khám và điều trị tại bệnh viện tăng vọt, chiếm đến 30% trên tổng số bệnh nhân. Nghiên cứu của Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh về các vấn đề sức khoẻ tinh thần của sinh viên cũng cho thấy: 56,8% thiếu tập trung và không hứng thú học tập; 48% thấy tự ti, mất phương hướng; 56,2% bị rối loạn giấc ngủ và 35,7% thấy tính tình thay đổi, hay cáu gắt, lo lắng không lý do.
Do vậy, Phó Giáo sư Phạm Mạnh Hà cho rằng, cần sớm có lộ trình đưa học sinh quay lại trường học và cần có hướng dẫn cụ thể về việc tổ chức các hoạt động giáo dục vừa đảm bảo các nội dung chuyên môn, đồng thời, đảm bảo công tác phòng, chống dịch.
Cùng chung quan điểm về việc đưa học sinh trở lại trường, nguyên đại biểu Quốc hội Nguyễn Anh Trí nhấn mạnh: Chúng ta cần chọn thời điểm an toàn nhất để cho học sinh đến trường chứ không thể có an toàn tuyệt đối. Đã đến lúc, Chính phủ cần quan tâm, chăm lo để học sinh quay trở lại trường học một cách thuận lợi nhất.
Bài 2: Khẩn trương, kiên quyết đưa học sinh trở lại trường