Ở thời điểm hiện tại, nhiều hộ dân ở nông thôn, nhất là các vùng miền núi tỉnh Phú Yên đã rơi vào tình trạng thiếu nước sinh hoạt, mặc dù mùa khô mới chỉ bắt đầu.
Công trình không hiệu quả
Công trình nước sinh hoạt thôn Phú Giang, thuộc xã vùng cao Phú Mỡ, huyện miền núi Đồng Xuân, được hoàn thành vào tháng 6/2009, với kinh phí đầu tư hơn 1 tỷ đồng, để cấp nước sinh hoạt cho hơn 130 hộ dân là đồng bào Chăm, Ba Na. Tuy nhiên, chỉ sau 5 tháng đưa vào khai thác, nhiều hạng mục của công trình đã bị nước lũ cuốn trôi.
|
Công trình nước sạch ở thôn Phú Giang, xã vùng cao Phú Mỡ bị hư hỏng. Ảnh: thế lập – TTXVN |
Năm 2010, huyện Đồng Xuân đã sửa chữa máy bơm, hệ thống bơm hút, đẩy lên bể chứa và đường ống dẫn nước về đến các hộ dân, nhưng hiện cũng chỉ có 44 hộ được sử dụng nước. Nguyên nhân chính là nhiều van khóa, trụ vòi nước, co nối…. bị hư hỏng hoặc bị đập phá.
Tương tự, công trình cấp nước sạch xã Đức Bình Tây (huyện Sông Hinh) được đầu tư hàng tỷ đồng nhưng chỉ có gần 80 hộ dân sử dụng, trong khi mục tiêu của công trình này là cấp nước cho hơn 500 hộ dân ở các thôn Đồng Phú, Hoà An và Tuy Bình. Theo phản ánh của người dân, do nước lấy từ giếng khoan, không qua xử lý, nên nước vẫn còn vôi như các giếng nước thông thường, vì vậy người dân không sử dụng.
Còn ở huyện miền núi Sơn Hòa, toàn bộ 3 công trình cấp nước ở xã Krông Pa sử dụng nguồn vốn Chương trình 134, 135 cũng chỉ hoạt động ở giai đoạn thử nghiệm. Khi chính thức đưa vào khai thác đã không hoạt động từ gần 4 năm nay, do không thu được tiền nước trong dân.
Có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng lãng phí các công trình cấp nước như công tác quản lý, chất lượng nước quá kém dân không sử dụng, dân không đóng tiền nước nên không có kinh phí chi trả tiền điện và chi lương cho nhân viên vận hành... Tuy nhiên, nguyên nhân quan trọng nhất là ngay từ đầu khâu khảo sát, thiết kế đã không được chủ đầu tư coi trọng nên việc đánh giá trữ lượng nguồn nước và chất lượng nguồn nước không chính xác. Hậu quả là rất nhiều công trình sau khi xây dựng đã không hoạt động hoặc chỉ sau một thời gian nguồn nước không đủ để cung cấp cho dân như thiết kế ban đầu hoặc chất lượng nước quá kém.
Qua giám sát tại 55 công trình cấp nước, chiếm khoảng 20% số công trình đã được đầu tư ở Phú Yên, cho thấy, rất nhiều công trình không đem lại hiệu quả, gây lãng phí rất lớn.
Thế nhưng, có thể do chỉ dựa vào nhận định, đánh giá hiệu quả đầu tư từng dự án mà không căn cứ thực tế nên trong báo cáo hàng năm của UBND tỉnh Phú Yên đều công bố con số tỉ lệ người dân nông thôn sử dụng nước sạch đều tăng và vượt so với kế hoạch đề ra.
Cụ thể năm 2008 kế hoạch là 52%, nhưng kết quả thực hiện là 56,9%; năm 2009 kế hoạch là 62%, nhưng thực hiện là 66,7% và năm 2010 số dân nông thôn sử dụng nước sạch lên đến 70%?
Những giải pháp khắc phục
Để khắc phục tình trạng thiếu nước sinh hoạt, UBND tỉnh Phú Yên cần tiến hành tổng kiểm tra toàn diện các công trình nước sạch, nhất là những công trình hoạt động không hiệu quả, qua đó có biện pháp đầu tư sửa chữa kịp thời hoặc xây dựng mới. Đồng thời trên cơ sở đó đưa ra con số chính thức về tỉ lệ người dân nông thôn được sử dụng nước sạch đúng với thực tế để điều chỉnh chính sách đầu tư phù hợp.
Trong xây dựng, những công trình chuẩn bị đầu tư cần khảo sát kỹ nguồn nước và đầu tư với quy mô lớn cùng với ứng dụng công nghệ xử lý nước phù hợp. Ngoài ra, về lâu dài những công trình này phải tính toán có khả năng mở rộng để đáp ứng nhu cầu sử dụng nước sinh hoạt do dân số ngày càng tăng.
Bên cạnh đó, những địa phương có công trình cấp nước tập trung sau đầu tư cần xây dựng quy chế quản lý và ký kết hợp đồng trách nhiệm đối với các hộ sử dụng nước. Nên chăng cần thành lập HTX chuyên kinh doanh nước sạch theo phương thức tự vận hành, khai thác và bảo dưỡng công trình. Ngoài ra, UBND tỉnh Phú Yên cần xây dựng và ban hành khung giá nước phù hợp với thực tế từng huyện vì tình trạng mỗi nơi thu mỗi giá như hiện nay là rất bất hợp lý.
Thế Lập