Tân An - dấu son Cách mạng tháng Tám ở Nam Bộ

Hôm nay, ký ức hào hùng ấy vẫn được lưu giữ trong những câu chuyện, di tích và cả những tác phẩm nghệ thuật, như một phần máu thịt của vùng đất giàu truyền thống cách mạng này.

Năm 1985, Bảo tàng Long An đặt hàng họa sĩ Huỳnh Văn Gấm (1922-1987), quê tại xã Bình Lập, huyện Châu Thành, tỉnh Long An cũ sáng tác bức tranh về Cách mạng tháng Tám. Do tuổi cao, họa sĩ Huỳnh Văn Gấm đã nhờ giới thiệu một họa sĩ khác để ông kể lại tường tận bối cảnh lịch sử và hướng dẫn vẽ. Họa sĩ Nguyễn Hữu Phương, khi ấy mới mới 22 tuổi, vừa rời ghế trường Đại học Mỹ thuật Thành phố Hồ Chí Minh được chọn.

Là người con của quê hương Tân An, cũng là nhân chứng sống của thời khắc lịch sử Cách mạng tháng Tám, họa sĩ Huỳnh Văn Gấm miêu tả tỉ mỉ từng chi tiết: đoàn người kéo dài từ cầu Tân An tới cầu Đúc, từng lá cờ, ánh mắt, nét mặt, đến khí thế hừng hực của những người dân đi giành chính quyền. Họa sĩ Nguyễn Hữu Phương vừa nghe vừa phác thảo ngay tại chỗ. “Khó nhất là phải vẽ rất đông người. Trước đây một bức tranh tôi chỉ vẽ tối đa 10 người, giờ là hàng trăm nhân vật, mỗi người một động tác, một biểu cảm, nhưng phải liền mạch như một thước phim”, họa sĩ Nguyễn Hữu Phương nhớ lại.

Tác phẩm mang tên “Những ngày tháng 8 năm 1945”, được vẽ bằng màu bột trên giấy. Dù vật liệu thời đó không bền đẹp như sơn dầu, bức tranh vẫn truyền tải đầy đủ khí thế sục sôi của nhân dân Tân An trong ngày giành chính quyền từ tay phát xít Nhật.

Phó Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Tây Ninh Nguyễn Tấn Quốc cho biết, thắng lợi sớm của Tân An là kết quả của sự chuẩn bị kỹ lưỡng. Bí thư Xứ ủy Nam Kỳ lúc đó là đồng chí Trần Văn Giàu (quê ở huyện Châu Thành, Long An cũ) nắm chắc lực lượng cốt cán, đặc biệt là phong trào Thanh niên Tiền phong lúc đó đang phát triển mạnh, hoạt động công khai dưới danh nghĩa là lực lượng của Nhật nhưng thực tế, cách mạng đưa người vào nắm giữ. Thanh niên Tiền phong trở thành lực lượng nòng cốt giành chính quyền khi thời cơ đến.

Nếu ở miền Bắc, Cách mạng tháng 8 thành công vào ngày 19/8/1945 thì tại Tân An, chiều 21/8/1945 toàn bộ chính quyền đã về tay nhân dân. Tỉnh Tân An bấy giờ trở thành nơi Cách mạng tháng Tám thành công sớm nhất ở Nam Bộ, trước cả Huế (23/8) và Sài Gòn - Chợ Lớn (25/8).

Trên mảnh đất Tân An hôm nay, vẫn còn những địa điểm gắn liền với thời khắc lịch sử hào hùng năm 1945. Nhà thuốc Minh Xuân Đường (nay là 1 căn nhà nhỏ nằm trong chợ Tân An), từng là cơ sở bí mật của Tỉnh ủy Tân An, nơi trao đổi, hội họp chuẩn bị cho Cách mạng tháng 8. Sau ngày 21/8/1945, trụ sở chính quyền cách mạng đặt tại nhà Tổng Thận - trụ sở của Tỉnh ủy, nay là trụ sở của Hội đồng nhân dân tỉnh Tây Ninh (mới), từng là trụ sở của Công an tỉnh Tân An.

Có một hiện vật đặc biệt khác là chiếc radio dùng trong buổi mít tinh ngày 2/9/1945 tại Sân vận động tỉnh Tân An. Khi Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc Tuyên ngôn Độc lập ở Quảng trường Ba Đình, các địa phương được yêu cầu tiếp sóng cho nhân dân nghe. Do đường truyền yếu, hầu hết các địa phương không bắt được tín hiệu. Tại Tân An, khi radio không bắt được sóng, Chủ tịch Ủy ban Kháng chiến Hành chính tỉnh Nguyễn Văn Trọng đã trực tiếp tuyên bố những nội dung cốt lõi: Chính quyền về tay nhân dân; ra mắt chính quyền cách mạng; xóa bỏ thuế và nợ của nông dân với địa chủ.

Không khí sục sôi hôm đó đã được tái hiện lại trong bức tranh của họa sĩ Hoàng Tuấn và hiện được lưu giữ tại Bảo tàng Long An. Bảo tàng hiện cũng lưu giữ chiếc radio giống hệt chiếc được mang ra sân vận động hôm đó gọi là "Hiện vật đồng thời".

Tám mươi năm đã trôi qua, Tân An hôm nay đã khoác lên mình diện mạo mới: đô thị sầm uất, trở thành trung tâm hành chính của tỉnh Tây Ninh mới. Bên trong sự phát triển đó, tinh thần quật khởi của những ngày tháng 8 lịch sử vẫn là nguồn lực tinh thần to lớn cho các thế hệ hôm nay. Những bức tranh, hiện vật và câu chuyện về Cách mạng tháng Tám ở Tân An không chỉ lưu giữ ký ức, mà còn giáo dục thế hệ trẻ về lòng yêu nước, ý chí độc lập và khát vọng tự do, hòa bình. Đó cũng là lời nhắc nhở, mọi thành quả hôm nay được đổi bằng mồ hôi, xương máu của cha ông và trách nhiệm của thế hệ trẻ phải gìn giữ, phát huy tinh thần ấy trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.