Dũng sĩ bắn máy bay Đinh Xuân Lý (phải).
50 năm sau ngày thống nhất đất nước nhưng những ký ức hào hùng về một thời hoa lửa vẫn vẹn nguyên trong tâm trí ông.
Xếp bút nghiên lên đường ra trận
Năm 1971, tròn 20 tuổi, chàng thanh niên Đinh Xuân Lý lên đường nhập ngũ dù có giấy báo nhập học của Trường Đại học sư phạm Bắc Thái, nay là Trường Đại học sư phạm Thái Nguyên. Ông Đinh Xuân Lý được huấn luyện bộ binh tại xã Tân Khánh, huyện Phú Bình (Thái Nguyên) rồi lên đường vào chiến trường Tây Nguyên, đến Kon Tum ngày 24/4/1972. Cũng đúng hôm đó, cả đoàn quân bị trúng bom của địch.
Cựu chiến binh Đinh Xuân Lý nhớ lại, khoảng 16 giờ ngày hôm đó, tại Sa Thầy, dưới chân núi Chư Mom Ray, đoàn đang hành quân thì bị địch phát hiện, thả bom làm 8 đồng đội hy sinh khi tuổi đời còn rất trẻ. Đau thương mất mát, vừa mệt vừa đói nhưng tối hôm đó không cơm nước gì, chúng tôi cùng nhau làm lễ chôn cất đồng đội.
Tại Kon Tum, ông Đinh Xuân Lý thuộc Đại đội 2, Tiểu đoàn 16, Sư đoàn 320A. Được huấn luyện bộ binh nhưng tới chiến trường lại làm lính phòng không, xạ thủ số 1 của khẩu đội súng máy cao xạ 12,7mm, hỗ trợ cho các đơn vị bộ binh, do vậy, ông tranh thủ từng giờ từng phút vừa học vừa chiến đấu.
Ông đã hai lần bắn rơi máy bay của địch. Lần thứ nhất vào lúc 14 giờ ngày 12/8/1973 tại khu vực Đồn Tầm (Gia Lai), 4 máy bay phản lực AD6 của địch tiến vào bắn phá, thả bom. Sau 1 giờ chiến đấu, ông và đồng đội đẩy lùi cuộc đánh phá của địch. Phía đài quan sát của ta, Sư đoàn phát hiện một máy bay địch bốc cháy khi rút chạy về phía Đà Nẵng, sau khi kiểm tra, đơn vị xác nhận, duy nhất khẩu đội của ông nhả đạn. Là xạ thủ số 1 trực tiếp bắn nên ông được Sư đoàn tặng danh hiệu dũng sĩ bắn máy bay.
Lần thứ hai ông bắn rơi máy bay vào năm 1973. Ông kể, tháng 11/1972, ông bị thương phải đi điều trị 2 tháng sau đó quay trở lại đơn vị chiến đấu thì Hiệp định Paris được ký kết, các bên ngừng bắn.
Tuy nhiên, địch liên tiếp vi phạm Hiệp định, bắn phá, thả bom, xâm lấn khu vực giải phóng của ta. Sáng15/5/1973, đơn vị của ông được phân công chốt tại ngã ba Phước Thiện với hai khẩu 12,7 mm làm nhiệm vụ bảo vệ vùng giải phóng.
Ngay từ sáng sớm, máy bay do thám của giặc cứ vòng đi vòng lại nhiều lần để trinh sát nhưng các đơn vị phía ta được lệnh không được bắn vì Hiệp định đã ký phải tuân thủ. Đặc biệt, cấp trên nhận định, địch sẽ bắn phá, ném bom, đổ bộ để đánh chiếm một số trận địa của ta sau khi do thám, do vậy, quân ta cần chờ giặc đổ bộ mới nổ súng.
Đúng như nhận định, sau khi máy bay do thám bay đi, hơn 10 máy bay trực thăng HU-1A của địch tiến vào vùng giải phóng của ta mà không biết trận địa súng máy cao xạ được ngụy trang cẩn thận đã chờ sẵn. Khi các máy bay hạ thấp độ cao để thả lính dù, ông liền nhả đạn, một chiếc trúng đạn rơi cách trận địa khoảng 200m, trên máy bay có 13 tên địch bị tiêu diệt, những chiếc còn lại bỏ chạy luôn.
Đơn vị kiểm tra, trong hai khẩu 12,7mm duy nhất khẩu của ông bắn 7 viên đạn, khẩu bên cạnh chưa kịp bắn với băng đạn còn nguyên. Ngay sau đó, ông được phong tặng danh hiệu dũng sĩ bắn máy bay lần thứ hai.
"Còn người còn vũ khí, còn người còn trận địa"
Trước khi lên đường vào chiến trường, mỗi người lính đều được đơn vị chụp cho một tấm ảnh chân dung, sau đó, gửi về quê hương cho gia đình, mỗi bức ảnh đó như một lời nhắn nhủ với gia đình, quê hương rằng, sẽ chiến đấu hết mình vì độc lập, tự do, thống nhất Tổ quốc, cựu chiến binh Đinh Xuân Lý bồi hồi nhớ lại.
Cựu chiến binh Đinh Xuân Lý cho biết, trong chiến trường, có ba lần ông bị trúng mảnh bom, đạn của địch nhưng cả ba lần không hạ gục được ông.
Nhớ lại ký ức 53 năm về trước, ông kể, một ngày tháng 5/1972, đơn vị ông đang bao vây, đánh địch tại thị xã Kon Tum, ông và một đồng đội được cử đi lấy gạo. Trên đường gùi gạo về thì ông bị máy bay oanh kích, cả nhóm nằm xuống để né mảnh bom. Sau khi kết thúc cuộc oanh kích của địch, trở về đơn vị, ông và đồng đội mới phát hiện ra ba lô của ông có một vết thủng to bằng cái chén, khi đổ ba lô gạo vào thùng thấy một mảnh bom bằng hai ngón tay rơi ra.
Tiếp đó, ngày 11/11/1972, đơn vị của ông nhận lệnh tiếp cận trận địa đánh căn cứ Chư Phổ (Gia Lai), khi đang hành quân thì bị trúng pháo quân địch, một quả đạn phát nổ ngay trên đầu làm ba người hy sinh, hai người bị thương.
Trong hai người bị thương, người đồng đội bị cụt một bên chân, riêng ông bị một mảnh đạn làm gẫy hai xương sườn, hiện còn nằm lại trong cơ thể, cách đốt sống lưng khoảng 2cm. Trận Chư Phổ, quân ta chiến thắng, chiếm căn cứ địch.
Còn lần thứ ba thoát chết vào năm 1973, ông và một đồng đội được lệnh đi trinh sát đồn địch để bố trí trận địa thì bị phục kích. Ông và đồng đội bắn trả, tiêu diệt được một tên, ông bị một viên đạn bắn sượt qua thái dương, để lại vết sẹo như vết dao chém còn trên đầu cho đến ngày nay.
Kề vai sát cánh cùng đồng đội chiến đấu tại chiến trường Tây Nguyên, trận chiến ác liệt và đau thương nhất đến nay cựu chiến binh Đinh Xuân Lý vẫn không thể nào quên là trận đánh diễn ra tại khu vực Đồi Tròn hay còn gọi là đồi quả dưa, phía bắc tỉnh Kon Tum.
Cựu chiến binh Đinh Xuân Lý ngậm ngùi chia sẻ, cũng trong một ngày tháng Năm cách đây 53 năm (1972), hai khẩu đội súng máy cao xạ của đơn vị, trong đó có ông được lệnh chi viện cho Tiểu đoàn 8 Bộ binh. Suốt từ 8 giờ sáng đến 16 giờ chiều, đơn vị bẻ gãy liên tiếp 8 cuộc tấn công của địch, lúc này hai khẩu 12,7mm đã hết đạn, ông và đồng đội chỉ còn súng AK, trung liên RBD, vài quả lựu đạn. Bất ngờ, vào khoảng 17 giờ cùng ngày hôm đó, địch tiếp tục tấn công trở lại, ông cùng đồng đội chống cự không nổi nên bị quân địch tràn lên cướp trận địa, trong trận đánh hôm đó, 11 người tiêu diệt được hơn 60 tên địch nhưng ông đã mất đi 9 đồng đội.
Với khẩu hiệu “còn người còn vũ khí, còn người còn trận địa”, cả đội chưa khi nào nao núng tinh thần, ý chí tiêu giệt giặc ngày càng đi lên, cựu chiến binh Đinh Xuân Lý nhớ lại. Những tháng ngày tiếp theo, ngày 10/3/1975, đơn vị của ông được lệnh đánh nghi binh trong khi các đơn vị khác của quân ta tập trung đánh Buôn Ma Thuật; ngày 16/3/1975, Sư đoàn được lệnh chặn đánh địch tại đèo An Khê khi địch rút chạy qua đây. Ngày 29/4/1975, Sư đoàn tham gia đánh chiếm căn cứ Đồng Dù, án ngữ phía Tây Bắc Sài Gòn, sau khi chiếm căn cứ thì được lệnh ở lại bảo vệ thành quả.
Đất nước thống nhất, ông ra Bắc, thi đỗ Trường Đại học Tài chính, Kế toán, Ngân hàng (nay là Học viện Ngân hàng), sau đó về làm tại Chi Cục thuế huyện Định Hóa, nghỉ chế độ năm 2008.
Lần mở những kỷ vật, danh hiệu được Đảng, Nhà nước và Quân đội phong tặng, ngoài hai lần được tặng danh hiệu dũng sĩ bắn máy bay, cựu chiến binh Đinh Xuân Lý đã được tặng Huân chương chiến sĩ giải phóng hạng Ba năm 1975, Huy chương kháng chiến hạng Nhì năm 1985, Huân chương kháng chiến hạng Ba năm 1986.
Đặc biệt, trong hành trang khi nhập ngũ và đi theo ông trong chiến trường rồi trở về là chiếc ba lô bị mảnh bom xuyên thủng, bên trong đựng cuốn Tạp chí Học tập - Tạp chí Lý luận và Chính trị của Đảng Lao động Việt Nam, tờ báo Nhân dân số 5621 ngày 5/9/1969 đăng tin Chủ tịch Hồ Chí Minh từ trần và tờ báo Nhân dân số 5626 ngày 10/9/1969 đăng toàn bộ thông tin về Lễ tang Bác. Toàn bộ những kỷ vật này ông đã hiến tặng cho Bảo tàng tỉnh Thái Nguyên.
Những chiến công của cựu chiến binh Đinh Xuân Lý và đồng đội góp phần làm nên một phần lịch sử hào hùng của dân tộc, là những câu chuyện truyền cảm hứng cho thế hệ trẻ hôm nay và mai sau.