Như Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Nguyễn Hoàng Hiệp chỉ ra, các Bộ, ngành và địa phương tổ chức thực hiện và tăng cường kiểm tra thực hiện nghiêm túc các quy hoạch liên quan đến đê điều, phòng chống thiên tai, quy hoạch phát triển kinh tế xã hội… trong đó đặc biệt tập trung rà soát lại quy hoạch phòng, chống lũ, quy hoạch đê điều; đầu tư, nâng cấp hệ thống đê điều, hồ đập, công trình cơ sở hạ tầng khác có trọng tâm, trọng điểm...
Đợt thiên tai nghiêm trọng, lũ chồng lũ
Lực lượng cứu trợ từ khắp nơi tập trung về Thái Nguyên giúp dân khắc phục hậu quả bão lũ. Ảnh: Minh Quyết/TTXVN
Đánh giá về hoàn lưu bão số 11, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Nguyễn Hoàng Hiệp cho rằng: Đây là một trong những đợt thiên tai nghiêm trọng, lũ chồng lũ trên diện rộng ở nhiều tỉnh phía Bắc; xảy ra gần như đồng thời các loại hình thiên tai đặc biệt nguy hiểm như lũ lớn, đặc biệt lớn, vượt lịch sử... Song với sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị và toàn dân, sự giúp đỡ lẫn nhau... đã góp phần góp phần giảm thiểu thiệt hại.
Bão số 11 không gây gió mạnh trên biển và đất liền nước ta (tại Quảng Ninh, Lạng Sơn chỉ bị ảnh hưởng gió mạnh cấp 6-7, giật cấp 8). Tuy nhiên, hoàn lưu bão kết hợp với đới gió Đông Nam của áp cao cận nhiệt đới đã gây mưa rất lớn với tổng lượng mưa từ 200-400mm trong đêm 6 và ngày 7/10 tại các tỉnh phía Đông Bắc Bộ như Lạng Sơn, Cao Bằng, Thái Nguyên, Bắc Ninh và Hà Nội, đặc biệt, tỉnh Thái Nguyên có tổng lượng mưa 300-400mm, cá biệt một số nơi trên 560mm.
Do mưa rất lớn, tập trung trong thời gian ngắn đã làm lũ trên sông Cầu, sông Thương, sông Cà Lồ, sông Trung lên rất nhanh, trong đó 9 trạm/5 tuyến sông vượt mức lũ lịch sử.
Tính đến 13 giờ, ngày 15/10, mưa lũ sau bão số 11 đã làm 8 người chết, mất tích, 16 người bị thương, 2.150 nhà bị thiệt hại, hư hỏng; 239.240 nhà bị ngập; 33.632 ha lúa và hoa màu bị ngập úng, thiệt hại; 84 sự cố đê; 2.122 vị trí quốc lộ, tỉnh lộ bị ách tắc do sạt lở, ngập nước; 553.384 khách hàng tại các tỉnh Thái Nguyên, Bắc Ninh, Cao Bằng, Lạng Sơn bị mất điện.... Tính đến 17 giờ ngày 14/10/2025, vẫn còn khoảng 2.580 nhà tại Bắc Ninh và Hà Nội bị ngập.
Đập thủy điện Bắc Khê 1 (thuộc xã Tân Tiến, tỉnh Lạng Sơn) dung tích khoảng 4 triệu m3, công suất 2MW bị vỡ do lưu lượng lũ về hồ tăng nhanh.
Ước tổng thiệt hại trên 16.920 tỷ đồng, riêng tỉnh Thái Nguyên là 12.200 tỷ đồng.
Công tác chỉ đạo ứng phó thiên tai, hỗ trợ để khắc phục hậu quả cũng được Chính phủ, lãnh đạo bộ ngành địa phương triển khai nhanh, kịp thời. Thủ tướng Chính phủ đã có quyết định hỗ trợ khẩn cấp 540 tỷ đồng từ nguồn dự phòng ngân sách trung ương năm 2025 cho 4 địa phương Thái Nguyên 300 tỷ đồng, Cao Bằng 80 tỷ đồng, Lạng Sơn 80 tỷ đồng và Bắc Ninh 80 tỷ đồng
Đánh giá về hạn chế, nguyên nhân cũng như bài học kinh nghiệm đối với bão số 11, Thứ trưởng Nguyễn Hoàng Hiệp chỉ rõ, phương án ứng phó với lũ lịch sử còn bị động; hồ chứa thủy điện nhỏ chưa được quản lý, theo dõi giám sát chặt chẽ từ khâu xây dựng, quản lý hồ sơ, vận hành... dẫn đến sự cố hồ Bắc Khê 1 ở Lạng Sơn đã bị vỡ do lưu lượng lũ về hồ tăng nhanh; tình trạng ngập sâu, chia cắt, cô lập tại các khu vực vùng sâu, vùng xa và các đô thị lớn như Thái Nguyên, Bắc Ninh... ảnh hưởng nghiêm trọng đến công tác tiếp cận hiện trường, chỉ huy, chỉ đạo ứng phó.
Cùng với đó là năng lực chống chịu trước thiên tai của các công trình cơ sở hạ tầng còn hạn chế, nhất là với tình huống đặc biệt lớn, vượt lịch sử; năng lực theo dõi giám sát thiên tai, cứu hộ, cứu nạn còn hạn chế, chưa đáp ứng yêu cầu thực tiễn. Phương tiện, trang thiết bị phục vụ công tác ứng phó thiên tai, cứu hộ cứu nạn còn thiếu, chưa đáp ứng được yêu cầu, nhất là với khu vực vùng sâu, vùng xa....
Nguyên nhân chính của những hạn chế trên là do thiên tai diễn ra dồn dập và đặc biệt khốc liệt, mang nhiều yếu tố bất thường, vượt mức lịch sử, xảy ra trên diện rộng, nhất là lũ chồng lũ, gây thiệt hại lớn về người, tài sản; mức độ đầu tư cho cơ sở hạ tầng phòng chống thiên tai như hệ thống đê điều, hồ đập, dự báo, cảnh báo… hạ tầng công cộng và nhà dân chưa đủ sức chống chịu với sức tàn phá thiên tai, lũ lụt.
Bài học kinh nghiệm và giải pháp trọng tâm
Cán bộ chiến sỹ Sư đoàn 3 (Quân khu 1) khẩn trương gia cố đê tại thôn Phú Cốc, xã Hợp Thịnh, Bắc Ninh. Ảnh: Danh Lam/TTXVN
Trước thực trạng trên, những bài học kinh nghiệm trong công tác ứng phó thiên tai được Thứ trưởng Nguyễn Hoàng Hiệp nêu rõ đó là, lãnh đạo Chính phủ trực tiếp có mặt tại hiện trường để chỉ đạo; các lực lượng vào cuộc... đã tạo niềm tin, phát huy tinh thần chủ động trong ứng phó mưa lũ, đồng thời tập trung, tìm mọi cách, mọi biện pháp để bảo vệ tính mạng, cuộc sống người dân là trên hết, trước hết, hạn chế tối đa số người chết, người bị thương. Biện pháp sơ tán dân đến nơi an toàn để đảm bảo an toàn tính mạng cho nhân dân là phương án hiệu quả và thiết thực nhất.
Ngoài ra, thông tin dự báo, cảnh báo phải từ sớm, từ xa, kịp thời, chính xác; cần coi trọng công tác thông tin, truyền thông, nhất là cung cấp thông tin kịp thời, chính xác về tình hình thực tế và hướng dẫn, phổ biến kỹ năng ứng phó, phòng, chống, khắc phục hậu quả mưa lũ cho người dân; vận dụng linh hoạt phương châm “4 tại chỗ” phù hợp với đặc điểm của địa phương; phát huy vai trò của lực lượng xung kích cơ sở là hết sức cần thiết, cùng với vai trò, kinh nghiệm, sự hiểu biết về thiên tai của người đứng đầu có ý nghĩa quyết định trong giảm thiểu thiệt hại do thiên tai trên địa bàn.
Thứ trưởng Nguyễn Hoàng Hiệp nhấn mạnh, trong công tác phòng, chống thiên tai cần có những giải pháp xử lý trước mắt và xây dựng các biện pháp khả thi lâu dài.
Theo đó, các bộ, ngành phối hợp với các địa phương sử dụng tối đa các nguồn lực hợp pháp để gia cố ngay các đoạn đê, kè xung yếu, bị hư hại nghiêm trọng; sửa chữa, khôi phục kết cấu hạ tầng giao thông, cầu, cống trên các tuyến huyết mạch; đặc biệt tại các khu vực dân cư bị chia cắt, cô lập sau bão lũ; lập kế hoạch xây dựng lại những công trình hư hỏng nghiêm trọng, không thể khắc phục....
Các bộ, ngành, địa phương theo chức năng, nhiệm vụ, thẩm quyền được giao thúc đẩy sản xuất, bảo đảm cung ứng đầy đủ nguồn hàng; tăng cường kiểm tra, giám sát việc triển khai quy định về quản lý giá, ổn định giá mặt hàng thiết yếu, nguyên vật liệu cho đời sống của nhân dân và sản xuất kinh doanh; xử lý nghiêm theo pháp luật các hành vi đầu cơ, găm hàng tăng giá, thao túng giá.
Bộ Nông nghiệp và Môi trường chỉ đạo các cơ quan chuyên môn phối hợp với các địa phương khẩn trương đánh giá thiệt hại đối với lúa và hoa màu; hướng dẫn người dân các biện pháp kỹ thuật để tiêu úng, chăm sóc, cứu diện tích còn có khả năng phục hồi. Đối với những diện tích lúa và hoa màu bị mất trắng, các cơ quan chuyên môn cung cấp ngay các bộ giống cây trồng ngắn ngày, chịu úng tốt để nông dân gieo trồng lại, đảm bảo an ninh lương thực tại chỗ, triển khai vệ sinh, tiêu độc khử trùng chuồng trại, xử lý xác gia súc và gia cầm bị chết để ngăn chặn dịch bệnh bùng phát trên đàn vật nuôi; đề xuất cấp có thẩm quyền quyết định hỗ trợ giống, thức ăn, hóa chất và các vật tư cần thiết cho các địa phương để khôi phục sản xuất nông nghiệp.
Về lâu dài, theo Thứ trưởng Nguyễn Hoàng Hiệp, Bộ Nông nghiệp và Môi trường tổ chức nghiên cứu, đánh giá diễn biến, xác định nguyên nhân trận lũ lịch sử vừa qua làm cơ sở đề xuất, điều chỉnh các quy định có liên quan.
Các Bộ, ngành và địa phương tổ chức thực hiện và tăng cường kiểm tra thực hiện nghiêm túc các quy hoạch liên quan đến đê điều, phòng chống thiên tai, quy hoạch phát triển kinh tế xã hội,… trong đó đặc biệt tập trung rà soát lại quy hoạch phòng, chống lũ, quy hoạch đê điều; tăng cường quản lý việc khai thác, sử dụng lòng, bờ, bãi sông để chống lấn chiếm hành lang thoát lũ; nghiên cứu, điều chỉnh thẩm quyền chỉ đạo điều hành chống lũ trên lưu vực sông trong mùa mưa, lũ hoặc khi có tình huống thiên tai bất thường theo hướng giao một cơ quan chỉ đạo, điều hành xuyên suốt để bảo đảm tính thống nhất.
Đồng thời cần có cơ chế, chính sách đào tạo, bổ sung nguồn nhân lực có trình độ chuyên môn đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ trong phòng chống thiên tai, đê điều, thủy lợi, nhất là đối với các xã có đê, hồ chứa; đầu tư, nâng cấp hệ thống đê điều, hồ đập, công trình cơ sở hạ tầng khác có trọng tâm, trọng điểm; đặc biệt ưu tiên nguồn lực xử lý dứt điểm các trọng điểm đê điều, hồ đập theo hướng bền vững, chống được bão, lũ lịch sử đã xảy ra...