Bạn đã từng bị lỡ đường trong một đêm cuối năm chưa? Lúc ấy, hẳn rằng nó sẽ khác xa những đêm bình thường bởi trong đầu của mình xuất hiện vô vàn những ý nghĩ đan xen, trong ấy mấu chốt nhất là được ở bên gia đình với những gì thân thuộc của một đêm cuối năm. Còn lỡ đường trong đêm trừ tịch, ôi chao, nó cô đơn khủng khiếp và nó nôn nao vô cùng trên từng mét đường hướng về ngôi nhà thân quen.
Tôi đã bị lỡ đường vì thực hiện cho xong một bài phỏng vấn ra số đầu năm, một tựa cho buôn làng dân tộc giáp ranh hai tỉnh miền núi phía Mađêlăc gần ngả Đắk lắk. Lúc xong việc, thở phào và quay ra thì mặt trời đã áp chóp núi. Cuống cuồng vội vã lao xe máy vượt qua từng cung đường bụi đỏ, vượt truông, lao qua suối cạn, lên dốc xuôi về thị trấn để đổ xăng và ngoái lại phía sau trời dần sẫm tối.
Lại cắm đầu siết tay ga, tai và mắt nghe lẫn nhìn thấy tiếng người cười nói, phảng phất mùi hương trầm đang lan tỏa trong không gian, cảm nhận sự ấm cúng trong mỗi căn nhà, cảm thấy sự cô tịch dọc theo triền núi đá phơ phất cỏ lau. Xe bật đèn men theo lòng hồ cảm giác cái lạnh của gió ngàn ngun ngút phủ mờ hơi sương, chạy mãi đến đèo Dạ Thảo thì trời tối bưng, thỉnh thoảng vài ánh đèn xe ngược chiều cũng hối hả không kém như đếm nhanh từng cây số đã vượt để mong về nhà trước giờ giao thừa. Rồi ánh đèn xe cũng không gặp, sương giăng mờ với từng bầy đom đóm lập lòe trong bờ bụi.
Lúc qua đoạn cua cánh trỏ nghe tiếng lạo xạo của sỏi dằn rít và thêm đoạn cua nữa, lúc siết tay ga phát hiện bánh sau nằng nặng và rung lắc dần. Rời xe mò mẫm trong ánh sáng nhạt mờ của chiếc điện thoại thấy lốp đã xẹp và theo phản xạ tự nhiên, tôi đứng lên nhìn hai bên và ngỡ ngàng bởi xung quanh là núi rừng. Con đường nhựa độc đạo quanh co ẩn hiện những bụi cây và cỏ tranh cao ngút tầm mắt. Tôi lếch thếch đẩy xe trong đêm đặc quánh và cảm nhận cái lạnh len lỏi vào người rồi đột nhiên một ánh đèn pha vụt qua, bóng hai người đàn ông thấp thoáng, sau đó mất hút và lúc sau đã thấy ánh đèn ấy quay lại. Lạy trời, tôi thốt nhỏ mong mình đừng gặp tai họa, biết đâu...
- Xẹp xe hả ông bạn?
- Vâng, anh biết nơi nào có chỗ vá?
- Nếu đi ngược lại thì xa và dốc cao, chỉ còn cách xuôi xuống chân đèo thì có. Mà giờ này, rõ khổ, chưa chắc họ giúp mình, gần giao thừa rồi.
Tôi thở dài ngao ngán, điện thoại thì hết pin, mà nếu có trên đèo cũng không có sóng. Tiếng người đang tiến lại sát bên:
- Anh cầm chai nước uống dọc đường và khi qua được đèo này thì cứ hỏi thăm nhà thằng Hạnh, bảo tôi là Tam Mèo chỉ đến, nó sẽ giúp. Chịu khó trước giao thừa, kẻo...
Người đàn ông nói vội khi ấn vào tay tôi chai nước và vội vã quay đầu lao thẳng không kịp nghe tôi cảm ơn. Bóng đêm lại ập đến, mò mẫm một lúc cho quen dần tôi lại tiếp tục đoạn đường trước mặt. Lần này thì gấp gáp hơn và khi mệt, tôi ngồi bệt trên nền đường tay lần mở nút chai nước và ngửa cổ nốc, ôi trời, rượu cay xòe mắt tóe hoa cà hoa cải, định rủa cái gã ban nãy thì lại bật cười. Biết đâu, nhờ nó giúp cho can đảm mà đẩy xe vượt đèo, mà qua cái lạnh của khí núi, mà cảm thấy sảng khoái dù sắp giao thừa đến nơi. Quả thiệt, hớp vài ngụm, thấy nóng giần giật trong người liền vươn vai đứng lên đẩy xe phăng phăng. Mãi đến lúc cảm nhận mặt đường bằng phẳng kéo dài thì biết rằng đã qua đèo liền lầm lũi vừa đi vừa ngóng hai bên để tìm một mái nhà. Căn nhà đầu tiên tối om, có lẽ họ đã đi nơi khác. Căn nhà thứ hai cũng vậy, rồi đến cái thứ ba. Khoảng cách mỗi cái là một đoạn đường xa nhưng vẫn an tâm. Đến căn nhà kế tiếp thấy có ánh sáng đèn liền đứng từ ngoài gọi vào, bên trong có bóng người đi ra chắn ngay cửa cổng. Sau khi nghe tôi hỏi, họ bảo đi thêm đoạn nữa rồi rẽ trái vô của rừng, nơi ấy là nhà gã Hạnh, còn nơi này không có nhà nào có nghề sửa xe.
Lại đi, lại đâm đầu vào rừng dù dưới chân đèo, càng vào trong sương càng dày đặc, lối mòn càng lúc càng nhỏ nhưng không còn cách nào khác. Mãi đến lúc thấy trước mắt có ánh sáng le lói và khi gần lại mới nhận ra một căn nhà tôn nhỏ, cửa trong cửa ngoài mở rộng, ánh sáng của ngọn đèn bão tạo vệt dài ra tận ngoài đường. Tôi chưa kịp gọi thì có gã đàn ông xuất hiện nơi cửa. Khi tôi trình bày hoàn cảnh của mình và được người gặp trên đèo chỉ đến đây thì gã Hạnh gật đầu bước đến đưa xe vào bên trong sân. Gã bảo:
- Tôi là Hạnh, cứ tạm làm quen cái đã và chỉ còn 10 phút nữa đến giao thừa, đằng nào cũng đã trễ, cùng tôi dùng ly rượu đầu năm rồi tôi sửa xe giúp anh.
*
* *
Giao thừa ở nơi đèo heo hút gió này quả là lạnh, lạnh từ trong ra ngoài cơ thể. Không gian tĩnh mịch đến cả tán cây cũng không lay động và sương phủ tràn kín. Gã Hạnh thong thả đốt bó hương cắm lên bàn thờ rồi bước ra sân vái tứ phương tám hướng. Nhang đỏ lập lòe trong tiếng chó sủa phía xa, nơi có người cũng mừng năm mới.
- Ta vào làm ly rượu cho ấm người mà cõng thêm một tuổi. - Từ cõng không hề có ý dè bỉu gì trong giọng nói dửng dưng của gã.
Chiếc chiếu cũ cuộn gấp dưới chân bàn được trải rộng. Gã bê từng món đặt lên với gà luộc tréo cánh, nghếch mỏ, cụp mắt, dĩa thịt và ba quả trứng thêm tô cháo đã nguội nổi váng mỡ rồi ra sau bê nguyên nồi cháo đang nóng cùng chén đũa. "Xong", gã bảo nhưng vội đứng ngay dậy vào phía hốc cửa đem ra chai rượu. Tôi chợt nhớ chai nước của Tam Mèo uống dở vội lục túi mang đến. Gã lại cười cười: - Của Tam Mèo phải không? Chai này cũng vậy!
Tôi ngồi xếp bằng đối diện nên nhìn gã kỹ hơn lúc gã đang lui cui xé thịt gà. Mái tóc dựng thẳng kiểu rễ tre, thân hình đen nhẻm nhưng chắc lẳn, tay dài khềnh khàng và đôi mắt buồn buồn như ẩn chứa điều gì đấy. Gã ngước mắt nhìn tôi khi một tay xòe ra mời và tay kia nâng ly rượu. Tôi dáo dác ngó quanh lúc gã tợp ngụm đầu tiên rồi nheo mắt nói:
- Không còn ai cả đâu, chỉ có tôi và ông. À, mà cũng còn…
Gã Hạnh ngước lên trần nhà để tôi nhìn theo, nơi bộ giàn giáo đỡ khung đòn tay bằng gỗ là bầy mèo đen bốn con đang duỗi đuôi, chiếu từng cặp mắt sáng quắc nhìn tôi. Cả bốn con lại thu người cong đuôi và trong tư thế chuẩn bị lao xuống khiến tôi sửng sốt. Gã Hạnh gõ nhẹ thành xoong thì đồng loạt chúng đứng lên men theo nóc tủ, bàn nước nhẹ nhàng xuống đến bên gã.
- Con mèo mẹ đã chết nhưng để lại bầy con này. Ông cứ tự nhiên ăn tý cháo nóng cho khỏe, đường về xuôi còn xa, cứ yên tâm đâu sẽ vào đấy.
Chưa hết chén cháo và chiếc đùi gà gã chìa sang thì tôi chợt nghe bên ngoài có tiếng sột soạt và bầy mèo đen đồng loạt bật dậy cong người lông dựng đứng, mắt quét thẳng ra cửa. Có tiếng "Miao...Miao..." thì bên trong vang lên "Ngoào...ngoào..." dữ dội. Gã Hạnh lại gõ thành xoong thì lại im lắng và nơi phía sân có ánh sáng hắt ra xuất hiện bóng con mèo đen to lớn, nó lừ lừ nhìn nhưng không vào mà thu hai chân trước nằm xuống nhìn mọi người. Gã Hạnh ngồi im, tay nhấc ly rượu uống cạn và ném chiếc cánh gà ra ngoài. Thoáng cái bóng đen vụt ngang khung cửa rồi mất hút vào đêm tối.
Có một chút gió thoảng đi qua khung cửa lành lạnh, có tiếng giọt sương gõ nhẹ trên mái tôn và phía xa văng vẳng tiếng chó sủa vòng vọng len đến. Gã Hạnh đứng lên thắp tiếp nén hương lên bàn thờ bằng gỗ tạp đóng sơ sài. Lúc này tôi mới nhìn kỹ tấm hình của cô gái trẻ đặt trên ấy; đôi mắt tròn đen, cặp má bầu bầu với mái tóc rẽ ngôi và đôi môi như đang cười với người đối diện. Gã nhìn lúc lâu rồi quay người ngồi xuống chiếu.
- Vợ tôi đấy, ông ạ. Chúng tôi từ Thái Bình vào, đến Tết này đã tròn 10 năm. Ngoài ấy làm ruộng cực quá, theo mọi người vào đây lại khổ hơn. Đất rộng, người thưa chưa vội mừng thì gặp bao khó khăn. Vụ đầu, không giọt mưa với nắng cháy thì rẫy mì, ruộng bắp xuống lá. Vụ sau, lũ núi trôi sạch. Mà đất ở đây khô cằn, bạc thếch, thu hoạch chẳng bao nhiêu. Bí quá, tôi làm đủ việc từ vá xe nơi chân đèo tới đốt than, bán củi. Mãi đến khi đụng phải Tam Mèo...
Gã Hạnh nâng ly rượu vừa lúc con mèo đen nhỏ nhất cạ người vào lưng gã thì gã quay lại rải đều xương gà cho bốn con, chúng nhỏ nhẻ liếm láp và mắt thì vẫn nhìn về phía tôi ngồi. Gã kể:
- Tam Mèo là dân cướp cạn cùng đường lên đây theo diện kinh tế mới. Ở cung đèo Dạ Thảo này ai cũng ngán vì nó lúc ẩn lúc hiện. Lúc ấy, đường chưa rải nhựa, vắng vẻ nhất là lúc trời sập tối, ít ai dám đi kể cả dân đào đãi vàng. Hắn một mình vác dao rựa chặn đường xin đểu. Hôm tôi cọc cạch bon đèo trên chiếc xe đạp thì gã từ bụi lau um tùm lao ra, sẵn đà tôi buông tay lái đâm vào khiến hắn bổ nhào. Phủi tay, chân đạp vào ngực hắn, tôi nói nhỏ nhẹ: nghèo với nhau đừng làm vậy!
Vậy mà hắn bỏ nghề theo tôi làm đủ việc nhưng vẫn đói. Lúc ấy rừng nơi này còn rậm, thú còn nhiều, cả hai vét hết vốn mua lại súng và đèn săn kể cả bẫy thú mà rong ruổi trong rừng.
Cánh rừng bạt ngàn, lau lách chen dày, truông sâu trảng vắng mênh mông nhưng thú lớn không nhiều, chỉ cheo, lợn, chồn và mèo rừng đầy rẫy. Một đêm lặn lội là vác về cả xâu lớn. Nhưng dân ở đây ít tiền, cho thì lấy và ăn cũng chẳng hết. Tam Mèo xuống phố biển, lên phố núi tìm mối bỏ hàng và quả thật, hắn tán thế nào mà các quán nhậu đặt hàng liên tục. Bẫy thì có hàng sống, bắn thì thịt mang về chất cỏ tranh khô để thui. Chồn giả cheo, mèo giả chồn, cheo giả nai cứ thế mà hàng quán lựa lời với khách để hốt tiền. Bọn tôi cũng rủng rỉnh, vợ tôi cũng có chất thịt nên khỏe hẳn, lâu lâu về Bắc thăm nhà.
Gã Hạnh ngừng lời nhìn ra ngoài màn đêm tối đen, thỉnh thoảng vài tia sáng chớp tắt của bầy đom đóm bay qua rồi mất hẳn trong bụi rậm. Sương nhiều hơn từ mái tôn rơi xuống từng giọt qua sân đất. Bầy mèo đen cuộn tròn bên chân gã Hạnh đang thiêm thiếp ngủ chợt bật dậy và lao ra ngoài biến hẳn vào màn đêm. Lúc sau, lại nghe tiếng gào rú đến man dại và chúng phóng ào vào leo vội lên đà gỗ áp mái. Gã Hạnh với lấy cây đèn bão bước ra phía cổng và gọi tôi theo. Lúc huơ cao để ánh sáng trải rộng, tôi thấy từ phía bụi cây trước mặt những bóng đen, trắng với các cặp mắt sáng quắc vụt lao đi, tiếng gã Hạnh lẩm bẩm một mình: "Lại bọn chúng kéo về".
- Ở ngoài anh cũng có con đường bán đặc sản tiểu hổ đủ món. - Tôi góp chuyện với gã khi cả hai đi vào nhà.
- Đúng, ngay giữa lòng thành phố, nhưng đó là mèo nhà. Có thời, cả tỉnh vắng hẳn giống mèo và nạn săn trộm lan nhanh cả nước.
Gã Hạnh phì cười, khuôn mặt đỏ hồng bởi rượu hay câu chuyện vừa gợi mở nhưng gã lại nói sang chuyện khác:
- Hôm vợ tôi từ ngoài ấy vào có dẫn theo một người bà con xa, bảo là thầy thuốc đông y và muốn làm cao mèo rừng chữa bệnh. Tiền không thành vấn đề, đắt nhất là mèo mun hay còn gọi hắc miêu do nhiều người đặt trước. Lóa mắt bởi tiền, tôi và Tam Mèo lùng sục cả ngày đêm vừa bắn vừa đặt bẫy. Tôi làm lồng sắt để nhốt, Tam Mèo đào rãnh đặt nồi nấu cao có tên thầy thuốc hướng dẫn. Đêm thì mang đèn đến từng gộp đá, sục sạo trên các chạng cây mà bắn, tiếng mèo gào rú khi dính đạn, gầm gừ khi cùng đường để nhận những cú đập chí mạng, co giật phọt máu. Tiếng "Miao...ngoào ngoào..." đi liền tiếng lào khào eo éo giãy dụa, mà mèo rừng thì to khỏe khác hẳn mèo nhà ẻo lả nhỏ con với tiếng meo meo chỉ vào lúc động dục thì hơi ma quái. Mèo rừng động dục khác hẳn, nó làm tan hoang cả trảng tranh, xé nát những chạng cây và kêu gào quần thảo dữ dội. Sau mùa gọi bạn ấy, tôi cùng Tam Mèo và tên thầy thuốc chuẩn bị kế hoạch để bắt. Mèo đang mang thai sẽ đói và độ nhanh nhạy không còn, các bẫy đã đặt đúng chỗ, súng vào đạn đầy đủ. Mà mèo rừng thì con đen nhiều hơn con trắng và rất hiếm nhị thể, không có tam thể. Càng đen càng được giá nên ra tay càng nhanh càng nặng túi. Lồng sắt mở cửa ném vào hàng tá. Ngày ngày cả bọn tôi vừa nấu cao vừa moi từng bọc thai mèo để ngâm rượu.
Gã Hạnh chợt rùng mình run rẩy tay nâng ly rượu dốc ngược vào miệng và vẫn thều thào nói, tay mò mẫm vật gì đấy dưới chiếc chiếu cũ:
- Cứ kẹp cổ từng con kéo ra đập đầu, mổ bụng lấy bào thai cho vào bình rượu rồi lột da, lóc thịt chừa xương để ném vào nồi mà ninh, ninh mãi để thành cao mèo. Công hiệu là chữa hen, là dưỡng cơ thể gầy yếu hay sinh lý yếu gì đấy tôi chả biết nhưng từ khi làm cao, làm rượu người tôi cứ mụ mị bởi tiếng gào rú, mùi của máu, mùi lá thuốc, mùi da thịt vữa lâu ngày váng vất, bao quanh căn nhà, khu đất đến lộn mửa. Gã thầy thuốc đi Bắc xuôi Nam, tiền cứ chia ba nhưng tôi không biết vì giao cho vợ tôi cả. Lúc đói thấy tiền thì mừng, giờ thấy từng xấp tiền mới cứng cứ lo lo sao ấy.
Trong bầy mèo rừng phía gộp đá Đen có con đầu đàn rất đẹp, nó to lớn với bộ lông đen tuyền, mắt sáng, ngực nở và khá tinh quái. Mỗi khi thấy chúng tôi đi về hướng ấy là nó gọi bầy biến sạch vào hang đá. Tam Mèo quyết bắt cho kỳ được nhưng chưa nghĩ ra cách thì tôi bèn chỉ cho gã chất cỏ và cây khô cùng ớt rừng chen vào để đốt cửa hang, phía sau nơi ngách đá có cửa thoát nhỏ dùng lưới bao chặt. Từ trưa đến chiều, cả hai hun khói liên tục và bầy mèo hốt hoảng tháo ra, đạn bắn rào rào chặn đứng rồi lần lượt chúng kêu rú ằng ặc giãy giụa, tiếng ngào ngào vang vọng nhưng con đầu đàn vẫn chưa xuất hiện. Mãi đến sụp tối, khi tôi nghĩ chắc nó đã chết nên thu lưới, gom xác mèo thì từ ngách đá, nó phóng ra búng mình nhao về bụi cây kề cạnh thì tôi nổ liền theo bóng đen lăn tròn. Tam Mèo cười tít mắt lúc tôi ngồi lấy chai nước thì bóng đen thứ hai bổ đến vồ tôi nhưng trượt, nó lao hẳn qua trảng tranh rồi tuôn về suối cạn. Ông biết không, nó chính là con đầu đàn, còn con vừa bắn hạ, là vợ nó, đen mun, bụng to tròn sắp đẻ.
Gã Hạnh lại nâng ly rượu uống cạn, mắt nhìn ra ngoài bóng đêm, sương đang trôi qua khung cửa từng lớp, từng lớp như tấm màng mỏng. Gã nhìn lên trần mái tôn, bầy mèo đen đã ngửa mặt, co chân ngủ im lìm. Gã nhìn tôi một thoáng rồi lại ngước nhìn ra ngoài, tiếng gã nhỏ dần:
- Con mèo mun cái ấy chỉ bị thương, lúc mang về nó quặn mình chuyển dạ. Gã thầy thuốc mừng rú vì đã đủ số lượng cho nồi cao sáng mai nấu. Hắn rạch bụng, moi chùm thai ra ngoài thì vọt ra đứa con đầu của nó đang thoi thóp. Vợ tôi giữ lại để nuôi, còn thì cứ như cũ mà nấu, mà ngâm. Hôm ấy, Tam Mèo đi đâu chẳng rõ, vào khuya vợ tôi nói nhỏ vào tai tôi là cô ấy đã có mang trong tiếng gió thổi ào ạt sau nhà lẫn trong tiếng mèo kêu khắc khoải, hình như con đầu đàn đã tìm về vì trong ánh lửa phía nồi cao sôi sùng sục có bóng gã thầy thuốc đi lại thì có cả cặp mắt sáng quắc dõi theo từ phía bụi rậm. Ngày sau, tôi không cho cô ấy nhúng tay vào những việc của bọn tôi làm vì nghĩ đứa con sau này và con mèo con ấy đã dần lớn, nó cứ theo vợ tôi cả ngày trong khi tôi cứ trông thấy con mèo đầu đàn lâu lâu lại tìm về.
Tôi im lặng, gã Hạnh cũng im lặng, hình như từ phía xa đã vẳng tiếng gà gáy trong đêm trôi mênh mang. Tiếng gã trầm buồn vẻ chua xót, ân hận:
- Tôi dần không màng đến việc đi săn vì lo cho vợ, vả lại số tiền kiếm được đủ để rời nơi này. Tam Mèo thấy vậy cũng nản nên tách ra đi buôn, gã thầy không thể kiếm ra các thứ để làm nên quay ra Bắc. Tuần sau, Tam Mèo đến nhà vẻ mặt hốt hoảng kéo tôi ra quán, nó cho biết gã thầy trên đường về lúc xe dừng để khách xuống nghỉ trước khi vượt đèo Hải Vân, gã lớ ngớ thế nào bị xe sau chẹt nát. Tôi nghe lạnh cả người nhưng im lặng vì vợ cũng sắp đến ngày. Ông biết không? Cái đêm mưa gió tơi bời, vợ tôi chuyển dạ, cô ấy lăn lộn gào rú, rên rỉ cả buổi nhưng không thể sinh vì thai ngược nên trạm xá chuyển đi tuyến trên. Tam Mèo chạy thuê xe, tôi thì ôm lấy cô ấy đang quằn quại rồi lả dần lúc máu tuôn đầy người. Đến bệnh viện để mổ thì đã muộn, vợ tôi đã chết trên bàn phẫu thuật, con thì cũng theo mẹ...
Gã Hạnh hực lên sau câu nói nhưng lại ráo hoảnh từng lời như không hề có người bên cạnh:
- Ừ, có thể là giời đày, nhưng sao không nhằm vào tôi, tôi mới là kẻ có tội, ăn năn cũng đã muộn.
*
* *
- Thôi, trời đã dần sáng, tôi sửa xe cho ông để kịp về ngày đầu năm. À, sao mặt trông buồn thế kia. Ngày mai, Tam Mèo sẽ xuống thăm và tiễn tôi về ngoài ấy, ở đây cũng đủ rồi.
Gã Hạnh hí húi lục lọi trong gầm giường lôi ra chiếc thùng đựng đồ nghề rồi mang đèn ra ngoài. Ánh sáng rọi khắp khoảng sân và tôi đứng khựng lại bởi nơi hàng rào kề góc sân, con mèo đen ban nãy đã ngồi đấy tự hồi nào. Gã Hạnh vẫn im lặng cắm cúi tháo lốp xe nói với tôi dù không ngẩng lên:
- Đó là con mèo đầu đàn mà tôi kể ông nghe, bây giờ nó và tôi là bạn; thấy ông nó không vào vì sợ. Con mèo con vợ tôi nuôi khi lớn lên nó vào rừng, khi về mang theo bầy con rồi đi biệt. Tôi không ở nơi này nữa dù Tam Mèo rủ tôi làm cây cảnh vì rừng ở đây nhiều cây đẹp. Nhưng thôi, lấy của rừng làm gì. Căn nhà này là nhà dựng sau, nhà trước ở gần đường bị cháy rụi, mất hết cả. Còn bầy mèo, khi đi cũng gửi cho con đầu đàn để chăm lo cho tụi nó. Thôi ông về xuôi, năm mới cho tôi gửi lời thăm gia đình.
Trời gần sáng, sương mù đã bớt dày đặc, tôi nắm tay gã Hạnh cảm ơn và ngước tìm con mèo đen đầu đàn ở gộp đá Đen một thời nhưng nó đã đi tự hồi nào.
Huỳnh Thạch Thảo