Tinh gọn bộ máy: Vững bước giữa thách thức

Ở mặt thể chế, mới đây, Ban Chỉ đạo Trung ương về hoàn thiện thể chế, pháp luật tổ chức phiên họp chuyên đề với nội dung cho ý kiến về nhiều báo cáo quan trọng như rà soát và tháo gỡ vướng mắc pháp luật trong các lĩnh vực tài chính, đầu tư, khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số; định hướng khung pháp lý huy động nguồn lực tài chính; một số định hướng sửa đổi Luật Đất đai. Cơ quan Thường trực Ban Chỉ đạo cũng đã báo cáo kết quả 3 tháng triển khai Nghị quyết 66-NQ/TW của Bộ Chính trị về phân cấp, phân quyền, phân định thẩm quyền chính quyền địa phương, nhất là mô hình chính quyền hai cấp.

Tại phiên họp, Tổng Bí thư Tô Lâm ghi nhận nỗ lực của các cơ quan trong thời gian ngắn đã xử lý khối lượng công việc lớn, phức tạp và nhấn mạnh "những điểm nghẽn đã phát hiện phải được xử lý ngay, triệt để, không để tiếp tục cản trở phát triển và khơi thông nguồn lực". Tổng Bí thư yêu cầu bổ sung 25/47 luật vào Chương trình lập pháp 2025, thông qua tại Kỳ họp thứ 10 Quốc hội khóa XV, nhằm tháo gỡ vướng mắc liên quan đến luật. Đồng thời, hoàn thiện rà soát 2.092 kiến nghị, trong đó xác định rõ phương án xử lý 834 trường hợp khó khăn, vướng mắc.

Tổng Bí thư giao Bộ Nội vụ phối hợp Bộ Tư pháp rà soát, đề xuất giải pháp tháo gỡ các vướng mắc về phân cấp, phân quyền trong bộ máy hành chính, đặc biệt ở cấp chính quyền địa phương hai cấp.

Đối với mặt hành pháp, trước tình hình chính quyền địa phương hai cấp vận hành thông suốt, song vẫn còn một số trung tâm hành chính công còn khó khăn, tại Phiên họp Chính phủ thường kỳ tháng 7, Thủ tướng Phạm Minh Chính đã yêu cầu các địa phương rà soát, tháo gỡ vướng mắc, hỗ trợ cán bộ điều chuyển về nhà ở, bảo đảm bộ máy đồng bộ, hiệu quả. Thủ tướng Phạm Minh Chính nhấn mạnh cần phải "nỗ lực vượt bậc" để hoàn thành nhiệm vụ này.

Nối sau đó, Chính phủ đã tiếp tục ban hành các văn bản quan trọng liên quan việc này, trong đó có Nghị định số 220/2025/NĐ-CP về sửa đổi, bổ sung một số điều của một số Nghị định trong lĩnh vực quốc phòng, quân sự khi tổ chức chính quyền địa phương hai cấp. 

Cùng với sự quyết liệt từ Trung ương, các bộ, ngành đang khẩn trương chỉ đạo, hướng dẫn, tháo gỡ các khó khăn sau khi chính quyền địa phương hai cấp đã đi vào vận hành hơn một tháng nay. Mới đây, Thứ trưởng Bộ Bộ Giáo dục và Đào tạo Phạm Ngọc Thưởng cho biết, ngành này đã chủ động rà soát, ban hành hướng dẫn và hệ thống văn bản pháp lý để các địa phương vận hành thông suốt. Hơn 20.000 lượt tải tài liệu hướng dẫn cho thấy sự quan tâm, trách nhiệm của đội ngũ cán bộ cơ sở.

Một số Sở Giáo dục và Đào tạo đã cử cán bộ trực tiếp xuống xã hỗ trợ. Nhưng khó khăn lớn nhất vẫn là nhân lực. Tại Hà Nội, trong số 347 công chức phòng Văn hóa - Xã hội xã, phường phụ trách giáo dục, chỉ có 212 người có bằng sư phạm, nhiều người chỉ chuyên môn ở bậc mầm non. Một số cán bộ cấp xã còn lúng túng, thiếu kinh nghiệm tham mưu.

Theo Bộ Giáo dục và Đào tạo, để công tác quản lý giáo dục ở cấp xã hiệu quả, địa phương phải bảo đảm "không bỏ trống, không chồng chéo, không mơ hồ" trong nhiệm vụ. Lãnh đạo xã, phường cần chú trọng quy hoạch, bổ nhiệm hiệu trưởng, hiệu phó có đủ năng lực, trách nhiệm để điều hành trường học một cách nhuần nhuyễn, đảm bảo chất lượng giáo dục.

Từ góc độ thực tiễn ở các địa phương, nhất là các thành phố trực thuộc Trung ương và những tỉnh lớn thuộc diện hợp nhất, tuần qua cho thấy kết hợp giữa tín hiệu tích cực là những điểm nghẽn cần xử lý. Hà Nội - trung tâm chính trị, hành chính quốc gia, sau hơn một tháng vận hành chính quyền hai cấp thì nhiều khâu vận hành đã thông suốt, một số thủ tục hành chính được tinh giản, việc phân công, phân cấp dần rõ ràng. Thành phố cũng tập trung hoàn thiện quy trình nội bộ, tập huấn đội ngũ, bảo đảm các nhiệm vụ trọng yếu không bị gián đoạn. Tuy nhiên, Hà Nội mới đây cũng nêu lên khó khăn về đồng bộ hoá dữ liệu giữa các đơn vị mới, điều chỉnh nhân sự cấp cơ sở sau sáp nhập và cân đối ngân sách cho hoạt động thường xuyên ở cấp xã, phường đã được sáp nhập. 

Trong những nỗ lực cố gắng, từng bước khắc phục những khó khăn, UBND thành phố Hà Nội đã chỉ đạo các sở, ban và toàn bộ 126 xã, phường trên địa bàn triển khai đồng bộ chữ ký số chuyên dùng công vụ theo mô hình chính quyền địa phương hai cấp.

Còn tại tỉnh Phú Thọ, tới thời điểm này vẫn còn một số xã, phường chưa kiện toàn đủ các chức danh lãnh đạo chủ chốt hoặc bố trí vượt số lượng quy định. Một số cán bộ phải kiêm nhiệm nhiều vị trí, thiếu cán bộ chuyên trách về công nghệ thông tin và quản lý hành chính công.

Theo Sở Nội vụ Phú Thọ, phần mềm quản lý và hệ thống công nghệ thông tin của tỉnh còn nhiều hạn chế; phần mềm xử lý dữ liệu thường xuyên chậm, có lúc quá tải, hệ thống đường truyền Internet chưa ổn định, thiết bị mạng thiếu hoặc hoạt động không hiệu quả. Việc dùng phần mềm chung giữa các cấp cũng chưa đồng bộ, khó khăn trong chia sẻ và liên thông dữ liệu giữa cấp xã và cấp tỉnh. 

Ngoài ra, người dân khi thực hiện thủ tục hành chính còn bỡ ngỡ với việc chuyển đổi số và dịch vụ công trực tuyến. Việc thu lệ phí qua ngân hàng cũng gặp khó khăn do đa số người dân chưa có tài khoản ngân hàng. Cơ sở vật chất, trang thiết bị tại một số xã, phường sau sắp xếp chưa đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ, còn thiếu và chưa đồng bộ.

Từ quá trình vận hành chính quyền địa phương hai cấp thời gian qua càng thấy rõ hơn, việc tổ chức lại cơ cấu hành chính, tinh gọn bộ máy chính là chúng ta đang giải bài toán lớn về quản trị quốc gia trong giai đoạn mới. Thành công phụ thuộc vào sự kết hợp chặt chẽ giữa quyết sách đúng đắn ở Trung ương và triển khai nghiêm túc, sáng tạo ở địa phương.

Sớm tháo gỡ được các thách thức, nút thắt, điểm nghẽn nói trên thì chắc chắn mô hình chính quyền hai cấp cùng với các tỉnh, thành quy mô mới sẽ thật sự trở thành công cụ mạnh mẽ để phục vụ nhân dân, nâng cao năng lực cạnh tranh của từng vùng và mỗi địa phương, góp phần hiện thực hóa khát vọng phát triển của đất nước.