Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan. Ảnh: TTXVN
Tại thảo luận tổ ngày 22/11, kỳ họp thứ 8, Quốc hội khóa XV, Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan cho biết: Bộ Y tế nhất trí với mục đích, quan điểm và sự cần thiết ban hành dự án Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi). Đặc biệt đối với vấn đề định hướng để tăng thuế tiêu thụ đặc biệt (TTĐB) với những mặt hàng có hại cho sức khỏe như thuốc lá, rượu bia, đồ uống có đường, vào danh mục chịu thuế. Các quy định của dự thảo Luật nhằm thể chế hóa các cơ chế, định hướng tại Nghị quyết số 20 về bảo vệ, nâng cao sức khỏe nhân dân, cũng như Chiến lược quốc gia về phòng, chống thuốc lá đến 2030.
Theo Bộ trưởng Đào Hồng Lan, Tổ chức Y tế thế giới (WHO) nhấn mạnh, tăng thuế là một trong những biện pháp hiệu quả và tiết kiệm chi phí nhất để giảm tiêu thụ các sản phẩm có hại tới sức khỏe, hoặc không lành mạnh, từ đó giúp giảm tỷ lệ mắc các bệnh không lây nhiễm như: Ung thư, tim mạch, hô hấp, tiểu đường ở Việt Nam; góp phần giảm đáng kể gánh nặng bệnh tật và tử vong sớm, giảm chi phí cho hệ thống y tế và nền kinh tế do bệnh không lây nhiễm gây ra trong tương lai.
Đặc biệt, về vấn đề đánh thuế TTĐB đối với thuốc lá, Bộ trưởng Đào Hồng Lan cho rằng: Thuế TTĐB đối với thuốc lá tại Việt Nam hiện nay còn rất thấp, mới chiếm 34-38% giá bán đến tay người dùng, trong khi ở các nước trên thế giới con số này trung bình khoảng 62%; một số nước đã đánh thuế rất cao, như: Thái Lan 81%, Indonesia là 72,9%, Singapore là 66,3%. Trong khi đó, ước tính hằng năm, Việt Nam có hàng chục nghìn ca tử vong liên quan đến bệnh do thuốc lá gây ra. Chưa kể, sử dụng thuốc lá còn làm tăng chi phí y tế và tổn thất kinh tế. Theo ước tính, tổn thất liên quan đến tác hại của thuốc lá hằng năm lên đến 108.000 tỷ đồng.
Trong dự thảo Luật thuế TTĐB, Chính phủ đang đề xuất 2 phương án đánh thuế với thuốc lá. Bộ Y tế nghiêng về phương án 2 với mong muốn đẩy nhanh hơn tốc độ tăng thuế thuốc lá để giảm bớt người nghiện hoặc sử dụng thuốc lá.
Về việc áp thuế TTĐB đối với đánh thuế rượu bia, Bộ trưởng Đào Hồng Lan cho rằng: WHO đánh giá và có bằng chứng khoa học về việc sử dụng rượu bia là nguyên nhân gây ra 30 nhóm bệnh tật và rối loạn sức khỏe, bao gồm xơ gan, ung thư và các rối loạn tâm thần do rượu. Đặc biệt, rượu bia cũng gây nên vấn đề thương tích và tử vong do tai nạn giao thông và là yếu tố nguy cơ gây nên bạo lực gia đình. Uống rượu bia cũng là nguyên nhân gây nên 46.000 ca tử vong trong năm 2021 (chiếm 6% tỷ lệ tử vong hằng năm).
Về phía Bộ Y tế, theo tính toán, tỷ lệ sử dụng rượu bia tăng rất cao, số liệu năm 2020 cho thấy, bình quân người trưởng thành sử dụng khoảng 9,3 lít cồn/người. Vì vậy, Bộ Y tế cũng thống nhất đối với phương án 2 như trong dự thảo Luật.
Liên quan đến thuế đối với đồ uống có đường, Bộ trưởng Đào Hồng Lan cũng thông tin, hiện đã có bằng chứng đối với việc tăng lượng đồ uống có đường sẽ làm tăng nguy cơ bệnh tiểu đường, tim mạch, loãng xương, béo phì… từ đó làm tăng các nguy cơ các bệnh khác, trong đó có bệnh ung thư.
Ở Việt Nam, tỷ lệ tiêu thụ đồ uống có đường tăng gấp 4 lần trong 15 năm vừa qua: Từ 18,5 lít/người năm 2009 lên 66 lít/người năm 2023; là yếu tố góp phần tăng tỷ lệ béo phì ở thanh thiếu niên gấp đôi từ 8,5% năm 2010 lên 19% năm 2020. Những người này có nguy cơ mắc bệnh mạn tính, rối loạn sức khỏe do thừa cân béo phì và ảnh hưởng đến cuộc sống sau này.
Bộ trưởng Đào Hồng Lan nhấn mạnh: “Việc áp dụng thuế TTĐB đối với đồ uống có đường là phù hợp với xu thế quốc tế và thực tế hiện nay. Ít nhất đã có 104 quốc gia trên thế giới và 6 quốc gia trong ASIAN áp dụng thuế TTĐB đối với đồ uống có đường”.
Bên cạnh đó, Bộ Y tế nhất trí đối với đề xuất của Chính phủ trong việc áp thuế TTĐB đối với nước giải khát theo TCVN, còn đối với các loại đồ uống khác sẽ có lộ trình về áp thuế sau khi đã thực hiện ổn định đối với nước giải khát có đường. Tuy nhiên, về thuế suất, theo WHO đề nghị, mức thuế TTĐB cao hơn so với mức đề xuất đề ra là 10% trên giá bán của doanh nghiệp