Những người chép sử trong khói lửa chiến tranh

Những bức ảnh biết nói 

Ông Lê Viết Lung, nguyên phóng viên báo Binh đoàn Quyết thắng (Quân đoàn 1) năm nay đã bước sang tuổi 83, nhưng ký ức về những ngày cầm bút, cầm máy theo bước tiến của Chiến dịch Hồ Chí Minh năm 1975 vẫn vẹn nguyên.

Tại Bảo tàng Binh đoàn Quyết thắng (Quân đoàn 1) vẫn lưu giữ bức ảnh “Mùa xuân lên đường” được ông Lung chụp. Bức ảnh có sức lan tỏa mạnh mẽ về tinh thần ra trận của những thanh niên mới chỉ 18, đôi mươi mùa xuân năm 1975. Giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước là khát vọng của dân tộc, không khí sục sôi ở nơi nơi. Tháng 2/1975, phóng viên Lê Viết Lung có nhiệm vụ lấy tin, chụp ảnh về lễ tiễn đưa tiểu đoàn 2, Trung đoàn 140 thông tin lên đường vào miền Nam chiến đấu. Đây là phân đội xuất quân đầu tiên của Binh đoàn Quyết thắng sau 2 năm thành lập.

“Trong nắng xuân tại Ga Ghềnh (huyện Tam Điệp, Ninh Bình), giữa khung cửa sổ của các toa tàu hỏa xuôi đầu máy hướng về miền Nam, các chiến sĩ ló đầu ra, tay vẫy, miệng giữ nụ cười tươi rói, ánh mắt long lanh. Gương mặt nào cũng rạng rỡ, toát lên nét trong sáng đầy hứng khởi trong phút giây tạm biệt và niềm tin cùng lời hứa với hậu phương lớn phải giành thắng lợi vẻ vang. Tôi vội bấm máy nhanh để ghi lại khoảnh khắc ý nghĩa đó…”, ông Lê Viết Lung nhớ lại.

Chỉ vào những trang tin, bức ảnh mà chính mình bấm máy trong những năm tháng kháng chiến chống Mỹ được trưng bày tại Bảo tàng Binh đoàn Quyết thắng, ông Lê Viết Lung bồi hồi: “Với những người yêu nước, khi ra trận không phân biệt người cầm súng, cầm bút, pháo binh hay công binh... Chúng tôi là người cầm bút, cầm máy ảnh đi theo từng bước tiến của bộ đội để thu thập thông tin. Sau đó, tôi cùng các đồng đội của Báo Binh đoàn Quyết thắng tự sửa, tự tráng phim, lên maket, duyệt bài và tìm cách đưa tin. Tin quan trọng dưới tít bao giờ cũng đề là Binh đoàn Quyết thắng...”.

Tại vị trí trưng bày tài liệu, hiện vật trong Bảo tàng Binh đoàn Quyết thắng về chiến thắng trong Chiến dịch Hồ Chí Minh năm 1975, còn có tấm ảnh của Chuẩn tướng Ngụy quyền Lê Nguyên Vỹ tự sát. Là tác giả của tấm ảnh này, ông Lê Viết Lung nhớ lại: “Rạng sáng ngày 30/4, trước sức ép của ‘quả đấm thép’ Sư đoàn 312 (Quân đoàn 1) và bằng sức mạnh đánh nhanh, thắng nhanh, tên Chuẩn tướng Ngụy quyền Lê Nguyên Vĩ hoang mang và vào phòng rút súng tự sát. Khi Sư đoàn 312 đã làm chủ được ‘Sư đoàn Nam ngụy’, tôi tới nơi hỏi lính canh ‘Chỉ huy của mày đâu?’ và tên này đã dẫn tôi đến xác của Lê Nguyên Vỹ. Lúc này tôi chụp tấm hình và thấy dòng chữ để lại bên cạnh ‘Nhiều tiền, nhiều tiền quá, nhục nhã, nhục nhã quá’. Tôi nhanh chóng đi rửa phim và gửi về...”.

Đại tá Lê Trung Đạo, nguyên phóng viên báo Binh đoàn Quyết thắng trong chiến dịch Hồ Chí Minh nhớ lại: “Tôi vào được Bộ Tổng tham mưu địch, thấy cái lỗ đạn rơi đúng vào nhà trụ sở Bộ Tổng tham mưu địch, tôi chụp ảnh và viết bài “Pháo ta bắn rất trúng” ca ngợi pháo binh Lữ đoàn 45. Sau đó mấy ngày, tôi gửi ra báo Quân đội nhân dân đăng bài là “Sài Gòn những ngày đầu giải phóng”... Thông tin về Chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử đại thắng lan nhanh trên cả nước. Quân đoàn 1 được lệnh về Sài Gòn tham gia duyệt binh, nên những phóng viên của báo Binh đoàn Quyết thắng được phép quay phim, chụp ảnh dịp lễ 30/4 và ngày 1/5 tại Sài Gòn.

“Tôi tự hào vì đã góp phần ghi lại những hình ảnh xúc động của nhân dân trong ngày đại thắng...”, ông Lê Viết Lung bày tỏ.

Bằng chứng sống động

Với một phóng viên chiến trường, trong khoảnh khắc lịch sử của dân tộc, “chiến lợi phẩm” đôi khi không chỉ là những tấm ảnh, bài viết. Đó còn là những tài liệu quý giá, những bằng chứng sống động của một giai đoạn lịch sử.

Đại tá Nguyễn Hoàng Huân, nguyên phóng viên báo Quân giải phóng miền Nam nói: “Tôi về đến Sài Gòn muộn mất hơn 2 tiếng rưỡi. Đơn vị của tôi ở Dinh Độc lập lấy được nhiều tài liệu như toàn bộ kế hoạch chiến dịch Phượng Hoàng chống phá cơ sở cách mạng của quân Giải phóng, hay vụ thảm sát Sơn Mỹ... tôi lấy được toàn bộ bản gốc...”.

Trong hoàn cảnh “lạ nước lạ cái” giữa Sài Gòn, nhà báo Đậu Ngọc Đản, khi ấy là phóng viên Thông tấn Quân sự phải dùng tới biện pháp địch vận, thuyết phục những người mới chỉ cách đó ít phút còn ở bên kia chiến tuyến mang cuộn phim chụp ảnh Tổng thống Dương Văn Minh và nội các Sài Gòn đầu hàng về Hà Nội một cách nhanh nhất...

Nhà báo Đậu Ngọc Đản nói với họ: “Tôi là phóng viên của Hà Nội vào miền Nam, chúng tôi đã hoàn thành nhiệm vụ, nhưng có một việc tôi phải nhờ các ngài. Đây cũng là thời cơ lập công nếu các ngài chở được tài liệu được ra Hà Nội nhanh nhất...”. Ngay lập tức, có 3 - 4 người xung phong và nhà báo Đậu Ngọc Đản chọn người từng lái xe cho nội các Dương Văn Minh.

Những nhà báo, chiến sĩ được nhắc đến trong bài đều là những phóng viên chiến trường có mặt trong 5 cánh quân tiến vào Sài Gòn ngày 30/4/1975. Họ vốn được đào tạo báo chí bài bản và là phóng viên tiền phương (có mật danh là C28), đơn vị báo chí có một không hai của Quân đội Nhân dân Việt Nam. Lớp phóng viên tiền phương có 53 sinh viên Đại học Báo chí và Xuất bản khóa 1, Trường Tuyên huấn Trung ương, nay là Học viện Báo chí và Tuyên truyền, đã lên đường nhập ngũ ngày 28/2/1972. Sau 18 tháng vừa học nghiệp vụ báo chí, vừa huấn luyện quân sự và đi thực tế ở chiến trường Trị Thiên, hầu hết những phóng viên này được bổ sung cho các cơ quan báo chí Mặt trận Trị Thiên, Trung Trung Bộ, Tây Nguyên, Đông Nam Bộ và các quân đoàn chủ lực. Nhiều người đã trực tiếp tham gia chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử và có mặt ở Sài Gòn ngày 30/4/1975...

Có lẽ những bài báo ra đời trong ngày chiến thắng mãi là những “đứa con” đặc biệt nhất trong sự nghiệp của họ. Lịch sử được viết bằng những người cầm bút, cầm máy với khí thế của người lính và khát vọng xây dựng, bảo vệ Tổ quốc, phụng sự nhân dân. Nhà báo chiến sĩ, họ là những người chép sử trong khói lửa chiến tranh…