Quốc gia giàu dầu phải nhập LNG để duy trì điện. Lãng phí năng lượng, trợ cấp khổng lồ và thiếu tầm nhìn năng lượng tái tạo đang đẩy Kuwait vào khủng hoảng chưa từng có. Ảnh: THX/TTXVN
Kuwait, một trong những cường quốc dầu mỏ hàng đầu thế giới, đang phải đối mặt với tình trạng mất điện luân phiên ngày càng nghiêm trọng. Theo tờ Thời báo Nhật Bản (japantimes.co.jp) ngày 3/10, nguồn tài nguyên dầu thô phong phú hơn bất kỳ quốc gia nào khác của Kuwait lại không thể đảm bảo nguồn cung điện ổn định, phơi bày những mâu thuẫn nội tại của một nền kinh tế phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch giữa bối cảnh biến đổi khí hậu và chuyển đổi năng lượng toàn cầu.
Nghịch lý giữa tài nguyên khổng lồ và khủng hoảng nguồn cung
Nếu lấy Kuwait làm hình ảnh đại diện, có thể hình dung được hướng đi của những mâu thuẫn nội tại trong nền kinh tế nhiên liệu hóa thạch khi năng lượng sạch và sự nóng lên toàn cầu đang định hình thế kỷ 21. Là một quốc gia từng bùng nổ trong cơn sốt dầu mỏ Arab những năm 1960, Kuwait sở hữu trữ lượng dầu thô khổng lồ lên tới 101,5 tỷ thùng. Con số này tương đương khoảng 23.000 thùng cho mỗi cư dân, gấp hơn hai lần quốc gia xếp thứ hai, với di sản địa chất trị giá khoảng 4,3 triệu USD cho mỗi công dân theo giá hiện hành.
Thế nhưng, quốc gia giàu có này lại đang chật vật duy trì điện. Tình trạng mất điện luân phiên đã trở thành chuyện thường ngày trong hai mùa hè vừa qua. Điều đáng nói là Kuwait không thể đổ lỗi cho năng lượng tái tạo, bởi lẽ 99,6% sản lượng điện của quốc gia này được cung cấp bởi dầu hoặc khí đốt.
Tình trạng cắt điện đã diễn ra từ tháng 4/2025, khi nhiệt độ tăng cao khiến các hộ gia đình bật điều hòa nhiệt độ. Vào lúc cao điểm, khoảng 7,3% nhu cầu điện không được đáp ứng, khiến điện bị cắt tại 30 khu vực. Lực lượng cứu hộ đã phải cảnh báo người dân không sử dụng thang máy vì nguy cơ bị kẹt trong các khu chung cư mất điện kéo dài hàng giờ. Các nhà máy cũng bị lệnh ngừng hoạt động từ 11 giờ sáng đến 5 giờ chiều, kéo dài suốt năm tháng.
Tình trạng mất điện tiếp diễn trong tháng 5, với 40 khu dân cư và 10 khu vực nông nghiệp và công nghiệp bị ảnh hưởng. Đến tháng 6, khi nhiệt độ leo thang tới 51 độ C, chính quyền buộc phải kêu gọi người dân tắt điều hòa, lắp đặt bóng đèn tiết kiệm điện và tắt các thiết bị điện. Thậm chí, các bộ trưởng còn điều động thiết bị bay không người lái để phát hiện các hoạt động khai thác tiền điện tử bất hợp pháp.
Nguyên nhân cốt lõi: Bế tắc chính trị và tiêu thụ lãng phí
Theo nhận định của các nhà quản lý lưới điện, vấn đề của Kuwait là kết quả của nhiều năm tính toán sai lầm và đầu tư không đủ. Các yếu tố lớn nhất là sự bế tắc chính trị, kết hợp với việc từ chối nhìn nhận thực tế về quá trình chuyển đổi năng lượng và biến đổi khí hậu. Trong thập kỷ qua, Kuwait đã chứng kiến 15 bộ trưởng năng lượng khác nhau, khiến các quyết định về việc nâng cấp cơ sở hạ tầng đã xuống cấp bị trì hoãn cho đến khi quá muộn.
Thêm vào đó là cách tiêu thụ điện lãng phí. Chính sách trợ cấp hào phóng lên tới 3.200 USD mỗi người khiến hóa đơn tiền điện chỉ trang trải được 5% chi phí lưới điện. Khoảng 60% năng lượng được sử dụng cho máy điều hòa không khí. Thậm chí, việc xây dựng những con phố nhỏ hẹp, râm mát giúp tránh nóng đã được người Trung Đông áp dụng hàng thiên niên kỷ lại bị coi là bất hợp pháp do quy định xây dựng lỗi thời.
Mặc dù có nguồn năng lượng mặt trời dồi dào, Kuwait đã thất bại trong việc tận dụng chúng. Kim ngạch nhập khẩu tấm pin quang điện năm 2024 chỉ đạt khoảng 1,5 triệu USD, thấp hơn cả các quốc gia đang gặp khó khăn như Liberia và Nam Sudan. Trong khi quốc gia láng giềng Saudi Arabia đặt mục tiêu chuyển đổi 50% sản lượng điện sang năng lượng tái tạo vào năm 2030, thì ngay cả mục tiêu khiêm tốn 15% ở Kuwait "cũng có thể nằm ngoài tầm với", theo nhận định gần đây của Nishant Kumar, nhà phân tích của công ty tư vấn Rystad Energy.
Về mặt tiềm năng, chỉ cần 50 gigawatt điện mặt trời (tương đương với công suất lắp đặt của Trung Quốc chỉ riêng trong tháng 4) là đủ đáp ứng toàn bộ nhu cầu điện hiện tại. Việc chuyển đổi này sẽ giúp giải phóng thêm dầu khí để xuất khẩu, nhưng lại bị bỏ ngỏ.
Sự phụ thuộc vào dầu mỏ còn dẫn đến một tình huống trớ trêu. Khoảng hai phần ba sản lượng khí đốt trong nước đến từ cùng một giếng dầu thô. Do đó, khi Tổ chức Các nước Xuất khẩu Dầu mỏ (OPEC) cắt giảm hạn ngạch sản lượng dầu, Kuwait cũng phải khai thác ít khí hơn. Điều đó buộc quốc gia này phải nhập khẩu Khí tự nhiên hóa lỏng (LNG) từ Qatar để cung cấp nhiên liệu cho các nhà máy điện. Kết quả là, quốc gia dầu mỏ này lại trở thành một trong những nước nhập khẩu LNG lớn trên thế giới, với sản lượng nhập khẩu năm ngoái tương đương với Anh, quốc gia có dân số gấp 14 lần.
Trong khi các nước vùng Vịnh khác đã đa dạng hóa nền kinh tế cho kỷ nguyên hậu dầu mỏ, Kuwait vẫn còn gắn bó với giấc mơ bùng nổ dầu mỏ những năm 1960. Nền kinh tế của nước này đã suy thoái 3 năm giai đoạn 5 năm qua. Kuwait từng là một trong những quốc gia giàu nhất thế giới vào năm 2007 (chỉ sau Qatar và Các Tiểu vương quốc Arab Thống nhất), nhưng hiện tại chỉ nhỉnh hơn Ba Lan và Estonia một chút. Đây là một câu chuyện cảnh báo rõ ràng về hậu quả của việc "nghiện" nhiên liệu hóa thạch.