Đoàn người di cư di chuyển từ Tapachula, bang Chiapas (Mexico) hướng tới biên giới với Mỹ ngày 24/12/2023. Ảnh: AFP/TTXVN
Theo hai quan chức Mỹ và các cuộc trao đổi trong các nhóm WhatsApp của người di cư, chính quyền Biden đang lập kế hoạch dự phòng cho khả năng gia tăng người vượt biên, khi ngày càng nhiều người có ý định nhập cư bày tỏ lo ngại về việc Tổng thống đắc cử Donald Trump sẽ đóng cửa biên giới.
Vào chiều 4/11, gần 36 giờ trước khi ông Trump tuyên bố chiến thắng, Bộ trưởng An ninh Nội địa Alejandro Mayorkas đã tổ chức cuộc họp trực tuyến với các cố vấn cấp cao và lãnh đạo Cục Hải quan và Biên phòng (CBP) cùng Cục Di trú và Hải quan (ICE). Trong cuộc họp, các bên đã bày tỏ những lo ngại về tác động trước chiến thắng của Trump đối với an ninh biên giới.
Theo hai quan chức trực tiếp tham gia cuộc gọi, những câu hỏi được đặt ra không có gì bất thường: Bộ An ninh Nội địa đã chuẩn bị về mặt hoạt động như thế nào để đối phó với khả năng gia tăng người nhập cư? Có đủ giường trong các trại giam ICE để giam giữ người nhập cư trước khi trục xuất không? Các cơ quan có thể tiếp tục đưa những người không đủ điều kiện xin tị nạn vào quy trình trục xuất nhanh, hay số lượng người sẽ quá tải hệ thống và buộc các nhân viên phải thả người di cư vào Mỹ với các phiên tòa được ấn định nhiều năm sau?
Các quan chức nhấn mạnh rằng Bộ An ninh nội địa chưa thấy dấu hiệu gia tăng người di cư hướng đến Mỹ. Tuy nhiên, họ lo ngại: Nếu ông Trump đắc cử, sẽ có làn sóng người di cư cố gắng nhập cảnh vào phút chót, và CBP cùng ICE cần phải sẵn sàng. Người phát ngôn của CBP tuyên bố "người di cư không nên tin vào những lời dối trá của những kẻ buôn người". Quan chức này cho biết thêm Washington tiếp tục thực thi Luật Di trú, và người di cư nên sử dụng các con đường an toàn, hợp pháp và trật tự để đến Mỹ.
Trong chiến dịch tranh cử, ông Trump đã cam kết sẽ trục xuất hàng triệu người nhập cư bất hợp pháp nếu ông đắc cử. Khi tin tức về chiến thắng của Trump được công bố vào tối 6/11, người di cư bắt đầu trao đổi trên WhatsApp - một kênh thông dụng mà những kẻ buôn người thường quảng cáo dịch vụ của họ cho người dân ở Trung và Nam Mỹ muốn đến Mỹ. Một chủ đề chung xuất hiện trong nhiều cuộc trò chuyện: Phải đến Mỹ ngay bây giờ. Bởi sau ngày 20/1/2025 (ngày ông Trump tuyên thệ nhậm chức), chính quyền Mỹ sẽ ban hành sắc lệnh trục xuất hàng loạt người di cư.
Người điều hành một nơi tạm trú ở Tijuana, Mexico, nơi người di cư chờ đợi trước khi vào Mỹ, cho biết ông dự đoán những kẻ buôn người, sẽ gây áp lực buộc người di cư bắt đầu vượt biên ngay.
Gustavo Banda, người điều hành Templo Embajadores de Jesus - nơi hiện đang cư trú khoảng 1.400 người di cư cho biết bọn buôn người sẽ nói rằng mọi người cần phải vào trước khi Donald Trump nhậm chức. Ông cũng nói rằng người di cư tại nơi tạm trú của ông đang cảm thấy bất an, nhưng ông cố gắng giúp họ bình tĩnh. "Không ai biết điều gì sẽ xảy ra," Banda nói. "Đó là lý do tại sao bạn phải nói chuyện với họ rằng hiện tại, hoàn toàn chưa có gì thay đổi".
Tại một khu vực khác ở Mexico gần biên giới Mỹ, Francisco Loureiro, người điều hành nơi tạm trú ở Nogales, cho biết trong ngày 6/11 ông đã nói chuyện với người di cư về kết quả bầu cử và những lo ngại của họ. Đồng thời cho những người di cư biết về ứng dụng mà họ có thể sử dụng để xin tị nạn mà không cần nhập cảnh vào Mỹ.
Trước đó, trong suốt chiến dịch tranh cử, ông Trump thể hiện lập trường cứng rắn về nhập cư. Ông cam kết sẽ tiến hành đợt trục xuất lớn nhất trong lịch sử Mỹ đối với người nhập cư không có giấy tờ. Ông cũng dự định khôi phục một số chính sách gây tranh cãi trong nhiệm kỳ đầu. Một trong đó là chương trình "Ở lại Mexico", yêu cầu người xin tị nạn phải ở lại Mexico cho đến ngày hồ sơ của họ được phía Mỹ phê duyệt.
Tòa án Tối cao Mỹ hồi tháng 6/2022 đã trao thẩm quyền chấm dứt chương trình "Ở lại Mexico" cho chính quyền Tổng thống Biden. Tới tháng 12 cùng năm, một thẩm phán liên bang đã chặn thẩm quyền của chính quyền Biden, song không ra lệnh khôi phục chính sách này.
Theo các chuyên gia, một số chính sách khác có thể được ông Trump khôi phục khi ông nhậm chức nhiệm kỳ Tổng thống thứ 2 gồm Title 42 và lệnh cấm đi lại nhắm vào một số quốc gia có đa số dân theo đạo Hồi.
Title 42 là sắc lệnh y tế khẩn cấp được ông Trump ban hành năm 2020 nhằm đối phó đại dịch Covid-19, cho phép quan chức Mỹ nhanh chóng trục xuất những người di cư bị bắt tại biên giới Mỹ - Mexico và hạn chế dòng người nhập cư vào nước này. Một trong những đề xuất đáng chú ý của ông Trump là chấm dứt quyền công dân với những đứa trẻ sinh ra tại Mỹ có bố mẹ là người nhập cư không giấy tờ.