Ông Âu Anh Tuấn, Cục trưởng Cục Giám sát quản lý về hải quan.
Theo TCHQ, khi có thay đổi về chính sách đối với hàng hóa xuất nhập khẩu cần thông báo trước ít nhất 10 ngày trước khi áp dụng để phía Việt Nam có thời gian chuẩn bị.
Lo ngại dịch bệnh, hàng hư hỏng
Theo ông Âu Anh Tuấn, tính đến ngày 21/12, tổng lượng hàng hóa tồn tại các cửa khẩu khoảng 6.200 xe, tương đương khoảng 12.000 người (gồm lái xe chính và lái xe phụ) đang tập trung tại các khu vực cửa khẩu. Riêng tại các cửa khẩu ở tỉnh Lạng Sơn là hơn 4.400 xe.
Hiện, cửa khẩu Chi Ma, Tân Thanh đã tạm dừng thông quan nên năng lực thông quan hàng hóa ở Lạng Sơn chỉ khoảng 100 xe/ngày tại cửa khẩu Hữu Nghị. "Tình trạng này gây ra nhiều vấn đề hệ lụy đến an ninh xã hội cũng như vệ sinh an toàn phòng, chống dịch COVID-19. Đặc biệt, các mặt hàng xuất khẩu chủ yếu là nông sản, thủy hải sản, nếu để lâu sẽ dẫn đến hư hỏng gây thiệt hại lớn cho doanh nghiệp", ông Âu Anh Tuấn cho biết.
Mới đây, phía cửa khẩu Đông Hưng, Trung Quốc thông báo dừng thông quan cho cả người và hàng hóa từ 0h ngày 21/12 đến khi có thông báo mới. Theo TCHQ, nếu áp dụng biện pháp này trong thời gian dài sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng đến việc thông quan hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam. Tại tỉnh Lạng Sơn, lượng hàng hóa thông quan qua cửa khẩu thời gian gần đây giảm mạnh, chỉ khoảng 300 - 400 xe/ ngày trong khi lượng hàng hoá từ nội địa lên các cửa khẩu thuộc địa bàn tỉnh Lạng Sơn rất lớn cộng với năng lực bến bãi có hạn dẫn đến tình trạng ùn tắc tại các cửa khẩu trên địa bàn tỉnh.
Theo TCHQ, đến sáng ngày 21/12, tổng lượng xe tồn tại 3 khu vực cửa khẩu Hữu Nghị, Tân Thanh, Chi Ma (tỉnh Lạng Sơn) là 4.461 xe, giảm 137 xe so với ngày 20/12). Còn tại tỉnh Quảng Ninh, khu vực cầu Bắc Luân II và lối mở Cầu phao Km 3+4 thuộc thành phố Móng Cái còn tồn 346 xe chờ xuất khẩu, giảm 79 xe so với ngày 15/12. Khu vực phía cửa khẩu Đông Hưng (Trung Quốc), dự kiến có 289 xe của Việt Nam đã làm thủ tục xuất cảnh sang Đông Hưng - Trung Quốc để nhận hàng chở về Việt Nam.
Còn theo Phó Cục trưởng Cục Hải quan Quảng Ninh, ông Trần Quang Trung, nguyên nhân hàng dồn ứ một phần do doanh nghiệp nắm bắt thông tin tại một số cửa khẩu của Việt Nam - Trung Quốc (Hữu Nghị - Lạng Sơn, Tân Thanh - Lạng Sơn) thường xuyên xuất nông sản đang có tình trạng ùn tắc dẫn đến lượng lớn phương tiện vận chuyển hàng hoá này chuyển hướng đến Móng Cái (tỉnh Quảng Ninh) làm thủ tục dẫn đến tăng lượng xe tồn chờ làm thủ tục.
Đối với tỉnh Lào Cai, phía Trung Quốc thông báo đóng cửa khẩu Bắc Sơn là cửa khẩu đối đẳng với cửa khẩu Kim Thành- Lào Cai và kiểm soát chặt đối với hàng nông sản của Việt Nam với nguyên nhân phát hiện dịch bệnh COVID-19 trên xe chở hàng lạnh (xe thanh long) từ ngày 18/7. Từ ngày 28/8 thì các mặt hàng chuối xanh, mít được xuất khẩu trở lại. Do vậy, hàng hóa xuất khẩu không dồn về các cửa khẩu thuộc địa bàn tỉnh Lào Cai từ trước nên hiện tại không xảy ra tình trạng hàng xuất khẩu bị ách tắc, ùn ứ tại địa bàn tỉnh Lào Cai.
Ông Vi Công Tường, Phó Cục trưởng Cục Hải quan tỉnh Lạng Sơn khẳng định: Từ nay đến Tết Nguyên đán, nhu cầu thông quan qua cửa khẩu rất lớn. Nếu như trước ngày 18/11, lượng xe thông quan đạt 300 - 400 xe/ngày nhưng từ ngày 15/12, phía Trung Quốc tạm dừng thông quan hàng hóa qua cửa khẩu Tân Thanh (chưa biết khi nào mở lại) khiến lượng thông quan chỉ đạt 100 xe ngày. Nhiều lái xe đã "nằm chờ" 20 ngày. Tỉnh Lạng Sơn đã có văn bản gửi các tỉnh có nông sản xuất khẩu qua cửa khẩu trên địa bàn, khuyến nghị tìm thị trường tiêu thụ trong nước.
“Phía Trung Quốc áp dụng các biện pháp mạnh trong phòng chống dịch COVID-19 dẫn đến tình trạng lái xe hàng hóa qua lại khu vực biên giới hạn chế, có những cửa khẩu chỉ đáp ứng 20- 25% so với lưu lượng thông quan hàng hóa so với bình thường”, ông Âu Anh Tuấn cho biết. Đặc biệt, có địa phương cơ quan chức năng phía Trung Quốc tăng cường biện pháp chống dịch ở mức cao hơn, yêu cầu thay đổi phương thức giao nhận hàng hóa tại cặp cửa khẩu Tân Thanh- Pò Chìa và cặp cửa khẩu quốc tế Hữu Nghị- Hữu Nghị Quan theo hướng lái xe chuyên trách điều khiển xe sang phía Trung Quốc giao hàng và yêu cầu lái xe phải đi về trong ngày, niêm phong cabin xe, lái xe không được xuống xe và phải tiêm đủ 2 mũi vaccnie và thực hiện xét nghiệm COVID-19 bằng phương pháp PCR định kỳ 3 ngày/lần.
Về phía Việt Nam, nông sản của các tỉnh phía Nam đang vào vụ thu hoạch, trong khi đó, một số lệnh của TCHQ Trung Quốc có hiệu lực khiến lượng hàng hóa hoa quả, nông sản thực phẩm đổ dồn về các cửa khẩu biên giới phía Bắc chờ xuất khẩu sang Trung Quốc để tránh chính sách của Trung Quốc trước ngày 1/1/2022. Bên cạnh đó, khi Trung Quốc đưa ra thông báo dự kiến tạm dừng nhập khẩu trước và sau Tết nguyên đán 14 ngày đối với xe lạnh để chuẩn bị các công việc trước và sau Tết càng gây áp lực cho các doanh nghiệp Việt Nam đưa hàng hóa lên cửa khẩu để kịp xuất khẩu trước thời gian trên.
"Công tác thông tin về tình trạng ùn tắc hàng hóa tại các khu vực biên giới đến doanh nghiệp xuất khẩu, thương lái không được đầy đủ, chi tiết dẫn đến hàng hóa vẫn tiếp tục được đưa lên cửa khẩu với số lượng lớn, không được điều tiết theo diễn biến tình hình thực tế", ông Âu Anh Tuấn nhìn nhận. Ngoài ra, cách thức mua bán hàng hóa nông sản vẫn không tuân theo các chuẩn mực thương mại quốc tế nên thiệt hại nhiều năm qua vẫn nghiêng về phía người xuất khẩu Việt Nam.
Đàm phán ký Nghị định thư về việc giảm tỷ lệ kiểm tra kiểm dịch
Để tháo gỡ khó khăn cho hoạt động thông quan hàng hóa, lãnh đạo TCHQ kiến nghị Bộ Công Thương chủ trì, phối hợp các cơ quan để tăng thời gian thông quan tại các khu vực cửa khẩu. "Phối hợp với VCCI và thông qua các Hiệp hội ngành hàng, Sở Công Thương các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương thông báo về việc phía Trung Quốc thực hiện lấy mẫu xét nghiệm COVID-19 cả trên bao bì chứa đựng hàng hóa", ông Âu Anh Tuấn đề xuất.
Đặc biệt, Hải quan Việt Nam cũng lưu ý các doanh nghiệp kiểm soát chặt chẽ từ khâu thu hoạch, phân loại, đóng gói, bốc xếp hàng hoá, đảm bảo không có virus COVID-19; đồng thời, chỉ vận chuyển hàng hóa lên cửa khẩu khi đã ký hợp đồng mua bán với đối tác Trung Quốc.
Lãnh đạo TCHQ đề xuất Bộ NN-PTNT chủ trì phối hợp với các Bộ, ngành liên quan tiếp tục, thường xuyên đàm phán với Hải quan Trung Quốc ký kết Nghị định thư về việc giảm tỷ lệ kiểm tra kiểm dịch. Ngoài ra, cần xây dựng cơ chế để kiểm tra nhanh các chứng thư kiểm dịch động thực vật và thống nhất cơ chế giám sát an toàn thực phẩm đối với các lô hàng nông lâm thủy sản của Việt Nam xuất khẩu vào thị trường Trung Quốc.
“Đề nghị Bộ Ngoại giao đàm phán, trao đổi với cơ quan chức năng phía Trung Quốc đảm bảo việc thực hiện theo đúng Hiệp định thương mại biên giới giữa 2 nước đã ký kết; phối hợp với Bộ Quốc Phòng (cơ quan được giao làm Chủ tịch Ủy ban hợp tác quản lý của khẩu Việt Nam - Trung Quốc phía Việt Nam) trao đổi với cơ quan chức năng phía Trung Quốc thực hiện theo Hiệp định về quy chế quản lý biên giới trên đất liền Việt Nam – Trung Quốc về việc thông báo cho phía Việt Nam khi Trung Quốc tạm thời đóng cửa khẩu (thông báo trước 5 ngày) để phía Việt Nam chủ động có kế hoạch thông báo cho người dân, doanh nghiệp và lực lượng chức năng có thời gian chuẩn bị, tránh gây ách tắc hàng hóa tại cửa khẩu và thiệt hại kinh tế cho cả hai bên như thời gian qua”, lãnh đạo TCHQ kiến nghị.