Nhà đầu tư theo dõi diễn biến thị trường chứng khoán. Ảnh tư liệu: Hứa Chung/TTXVN
Thặng dư thương mại thúc đẩy giảm lãi suất
Theo ông Michael Kokalari, Giám đốc phòng Phân tích kinh tế vĩ mô và Nghiên cứu thị trường của VinaCapital, năm 2022, Fed tăng lãi suất thêm 425 điểm cơ bản, thúc đẩy Ngân hàng Nhà nước tăng lãi suất điều hành tại Việt Nam lên 200 điểm cơ bản để bảo vệ tỷ giá USD/VND.
Vào thời điểm đó, Ngân hàng Nhà nước nhắm đến việc duy trì lãi suất VND liên ngân hàng ngắn hạn cao hơn khoảng 200 điểm cơ bản so với lãi suất USD liên ngân hàng ngắn hạn và chiến lược này đã thành công. Điều này được chứng minh bởi việc VND chỉ mất giá hơn 3% trong năm trước, so với mức mất giá từ 4 - 9% của các đồng tiền thuộc những nền kinh tế mới nổi trong khu vực.
Năm nay, Chính phủ Việt Nam đã chuyển hướng tập trung sang ưu tiên thúc đẩy tăng trưởng kinh tế do GDP nửa đầu năm chỉ đạt mức tăng trưởng khiêm tốn. Do đó, Việt Nam đã trở thành một trong những quốc gia đầu tiên trên thế giới cắt giảm lãi suất điều hành trong năm nay.
Hơn nữa, Ngân hàng Nhà nước cắt giảm lãi suất mặc dù FED vẫn đang tăng lãi suất và có thể tiếp tục tăng một lần nữa vào tháng 9. Do đó, lãi suất VND liên ngân hàng ngắn hạn đang thấp hơn khoảng 400 điểm cơ bản so với lãi suất USD liên ngân hàng ngắn hạn - một khoảng chênh lệch cao kỷ lục.
Bất chấp sự chênh lệch lớn giữa lãi suất VND và lãi suất USD liên ngân hàng ngắn hạn tại Việt Nam, giá trị của VND đã giảm chưa đến 1% tính từ đầu năm đến thời điểm hiện tại. Nguyên nhân là do giá trị của VND đang được hỗ trợ bởi thặng dư thương mại đang tăng mạnh của Việt Nam, từ 0% GDP trong 7 tháng năm 2022, lên tới 6% GDP trong 7 tháng năm 2023. Thặng dư thương mại cao, kết hợp với dòng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) vượt trên 4% GDP trong 7 tháng năm 2023 đã giúp duy trì giá trị của VND, cho phép Ngân hàng Nhà nước cắt giảm lãi suất VND trong khi duy trì ổn định tỷ giá USD/VND.
Trong báo cáo mới đây, Bộ phận nghiên cứu toàn cầu của Ngân hàng HSBC cũng cho rằng, khi các nền kinh tế trong ASEAN vẫn tiếp tục quan sát động thái từ Fed, Việt Nam là một trường hợp đặc biệt khi cắt giảm lãi suất ngay từ nửa đầu 2023.
Việc cắt giảm lãi suất đi ngược với Fed có thể dẫn tới nguy cơ chảy vốn và tài khoản vãng lai. Tuy nhiên, nhờ vị thế tài khoản vãng lai thuận lợi hơn, Việt Nam có thể ít bị tác động hơn về vấn đề này.
Theo HSBC, Việt Nam đang phải đối mặt với tình trạng nhu cầu trong nước yếu đi và nhập khẩu giảm, dẫn tới vị thế tài khoản vãng lai thuận lợi hơn. Do đó, xét ở một mức độ nhất định, điều này cũng giúp ổn định tỷ giá đồng VND và mang lại chút dư địa cho các cơ quan quản lý tiền tệ để tự tách mình độc lập khỏi Fed khi phải tập trung hơn vào các vấn đề trong nước.
Việt Nam đang phải đối mặt với khó khăn về nhiều mặt, thể hiện rõ qua tốc độ tăng trưởng GDP nửa đầu năm 2023 ở mức yếu chỉ đạt 3,7% so với cùng kỳ năm ngoái, một mức sụt giảm mạnh so với tốc độ tăng trưởng 8% của năm 2022. Tăng trưởng đã giảm tốc đủ nhiều để Việt Nam tính tới chuyện đảo ngược nỗ lực thắt chặt và có lý do để cắt giảm lãi suất sớm hơn Fed.
Các chuyên gia của HSBC dự báo, trong quý III/2023, Ngân hàng Nhà nước có thể sẽ tiến hành một đợt cắt giảm lãi suất thêm 50 điểm cơ bản nữa, trước khi duy trì mức lãi suất chính sách trong suốt năm 2024. Lạm phát tại Việt Nam có xu hướng đi lên trong năm 2024, nhưng không đủ để kích thích tăng lãi suất. Các chuyên gia kỳ vọng lạm phát sẽ lên khoảng 3% trong nửa cuối 2024, thấp hơn nhiều so với ngưỡng 4,5% của Ngân hàng Nhà nước.
Tác động tích cực lên VN-Index
Theo giới phân tích, việc cắt lãi suất điều hành của Ngân hàng Nhà nước đã thúc đẩy các ngân hàng thương mại giảm lãi suất huy động và lãi suất cho vay (lãi suất huy động đã giảm khoảng 150 điểm cơ bản kể từ đầu năm đến nay), góp phần cho chỉ số VN-Index tăng hơn 20% kể từ đầu năm đến nay.
Ông Michael Kokalari, Giám đốc phòng Phân tích kinh tế vĩ mô và Nghiên cứu thị trường của VinaCapital cho rằng, việc VN-Index đã tăng hơn 20% tính từ đầu năm đến nay một phần là do nhà đầu tư đã rút tiền từ ngân hàng để đầu tư vào thị trường chứng khoán, khi các khoản tiền gửi kỳ hạn 6 tháng đến thời điểm đáo hạn và vì thị trường đã bị bán tháo vào năm ngoái.
Sự phục hồi của VN-Index do giá cổ phiếu ngân hàng và bất động sản tăng gần 30% tính từ đầu năm đến thời điểm hiện tại, bởi tỷ trọng lớn của hai ngành này trong chỉ số VN-Index (ngân hàng chiếm 35% và bất động sản chiếm 18%). Tăng trưởng giá cổ phiếu ở hai ngành này đã đóng góp hơn 2/3 tăng trưởng của VN-Index tính từ đầu năm đến nay.
Theo vị chuyên gia này, sự cải thiện tâm lý thị trường đối với giá cổ phiếu ngân hàng đến từ việc nhà đầu tư bớt lo ngại về chất lượng tài sản và kỳ vọng vào tăng trưởng tín dụng cao hơn trong nửa cuối năm nay do lãi suất thấp hơn. Tuy nhiên, cần chú ý lãi suất cho vay giảm không đồng đều giữa các ngân hàng, phần lớn do tình trạng thắt chặt thanh khoản, vấn đề đặc biệt nghiêm trọng ở một số ngân hàng với quy mô nhỏ hơn.
“Lãi suất thấp đã cải thiện tâm lý của nhà đầu tư đối với thị trường bất động sản khi các hoạt động giao dịch đang có dấu hiệu bắt đầu phục hồi trở lại, một phần là do lãi suất vay mua nhà đã giảm hơn 50 điểm cơ bản tại nhiều ngân hàng trong tháng qua. Chúng tôi kỳ vọng lãi suất vay mua nhà sẽ giảm thêm 50 - 100 điểm cơ bản trong 6 - 12 tháng tới”, ông Michael Kokalari nhận định.
Đáng chú ý, tâm lý cải thiện đối với thị trường bất động sản đã tác động tích cực đến tâm lý đối với cổ phiếu bất động sản lớn và tâm lý của nhà đầu tư đối với các công ty hưởng lợi từ hoạt động phát triển bất động sản như cổ phiếu của công ty xây dựng, công ty thép…
Giới phân tích cho rằng, mặc dù tăng trưởng GDP của Việt Nam chậm lại trong nửa đầu năm 2023, tuy nhiên nhiều khả năng sẽ được cải thiện trong nửa cuối năm nhờ vào các chính sách thúc đẩy tăng trưởng từ phía Chính phủ, bao gồm việc cắt giảm lãi suất và vì kinh tế của Việt Nam đã đi qua giai đoạn khó khăn nhất do hoạt động sản xuất và xuất khẩu đã vượt qua giai đoạn sụt giảm.
VinaCapital kỳ vọng tăng trưởng lợi nhuận của các doanh nghiệp niêm yết tại Việt Nam sẽ tăng vọt, từ 6% so với cùng kỳ năm ngoái trong năm 2023, lên hơn 20% vào năm 2024.
Điều này có nghĩa đà phục hồi của VN-Index hiện được thúc đẩy bởi lãi suất thấp trong năm 2023 sẽ tiếp tục được duy trì bởi lợi nhuận cao hơn trong năm 2024 và bởi mức định giá hấp dẫn hiện tại của thị trường. Tỷ lệ P/E (hệ số giá trên lợi nhuận mỗi cổ phiếu) của VN-Index năm 2023 hiện đang thấp hơn 30% so với trung bình 5 năm qua và thấp hơn 10% so với định giá P/E của các thị trường trong khu vực.