Giáo sư Nghiêm Đức Long trả lời phỏng vấn của phóng viên TTXVN tại Sydney. Ảnh: Văn Linh/PV TTXVN tại Australia
Thông qua chính sách đối ngoại đa phương hóa, đa dạng hóa và sự tham gia hiệu quả vào các thể chế đa phương, Việt Nam không chỉ nâng cao vị thế quốc gia mà còn đóng góp thiết thực cho hòa bình, ổn định và phát triển bền vững của khu vực và thế giới.
Theo Giáo sư Nghiêm Đức Long, Việt Nam đã đạt được những bước tiến rất rõ rệt trong việc định vị vai trò của mình trên trường quốc tế, đặc biệt là trong các tổ chức quan trọng như Liên hợp quốc (LHQ) hay các tổ chức thương mại quốc tế. Việt Nam đã 2 lần trúng cử Ủy viên không thường trực Hội đồng Bảo an LHQ (HĐBA LHQ) nhiệm kỳ 2008-2009 và 2020-2021; đồng thời 2 lần giữ vai trò chủ tịch luân phiên của LHQ (tháng 1/2020 và tháng 4/2021). Năm 2026, Việt Nam sẽ giữ vai trò Chủ tịch Kỳ họp thứ 11 của Hiệp ước Không phổ biến vũ khí hạt nhân diễn ra tại New York (Mỹ). Đây là những minh chứng rõ ràng về vai trò của Việt Nam trên trường quốc tế, góp phần vào hòa bình, ổn định khu vực cũng như trên thế giới.
Giáo sư Nghiêm Đức Long cho rằng năm 2025 tròn 80 năm Việt Nam giành độc lập, song trên thực tế Việt Nam mới chỉ có gần 40 năm phát triển trong hòa bình và ổn định, sau thời gian dài kháng chiến chống Pháp, chống Mỹ và chiến tranh biên giới.
Về kinh tế, Việt Nam đã đạt tốc độ phát triển cao và ổn định, mở rộng các ngành xuất khẩu chủ lực như dệt may, điện tử, nông sản, nâng cao vai trò trong chuỗi cung ứng toàn cầu.
Về xã hội, Việt Nam đạt nhiều thành tựu lớn về ổn định và công bằng xã hội với chính sách rất rõ ràng “không để ai bị bỏ lại phía sau”; thể hiện sự quan tâm nhất quán của cả hệ thống chính trị đối với việc đảm bảo an sinh xã hội và nâng cao chất lượng cuộc sống cho người dân, đặc biệt là những nhóm yếu thế và khu vực nông thôn.
Là một chuyên gia về môi trường nước, Giáo sư Nghiêm Đức Long đặc biệt ấn tượng với Kết luận số 36-KL/TW ngày 23/6/2022 của Bộ Chính trị về đảm bảo an ninh nguồn nước và an toàn đập, hồ chứa nước đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045. Kết luận này cho thấy cam kết mạnh mẽ từ cấp lãnh đạo cao nhất của Việt Nam về việc đảm bảo quyền tiếp cận nguồn nước sạch cho người dân, coi đó là quyền cơ bản của con người. Đây không chỉ là vấn đề về hạ tầng mà còn thể hiện tư duy phát triển bao trùm.
Cũng theo ông Nghiêm Đức Long, những chính sách như vậy đã góp phần duy trì ổn định xã hội, thu hẹp khoảng cách phát triển giữa các vùng miền, nâng cao quyền thụ hưởng của người dân cả về vật chất lẫn tinh thần. Đây là một thành tựu không kém phần quan trọng so với các chỉ tiêu kinh tế truyền thống.
Giáo sư Nghiêm Đức Long cho rằng việc Việt Nam xác định “bộ tứ trụ cột” trong kỷ nguyên vươn mình là một bước đi mang tính chiến lược liên quan đến vấn đề thể chế pháp quyền, đột phá sáng tạo phát triển khoa học công nghệ, hội nhập quốc tế và phát triển khối kinh tế tư nhân.
Thứ nhất, Việt Nam có thể chế chính trị ổn định và bền vững, thể hiện qua những chính sách rất rõ ràng, mạch lạc và xuyên suốt trong thời gian dài. Đây cũng là sự chuyển hướng của Việt Nam để có thể hòa nhập với cộng đồng quốc tế, tập trung vào đầu tư lâu dài, các chính sách lâu dài và kiên định trong khoảng thời gian 10-20 năm hoặc lâu hơn nữa, để thu hút các quỹ đầu tư quốc tế tham gia vào thị trường Việt Nam.
Thứ hai, khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo là động lực then chốt cho phát triển bền vững và cạnh tranh toàn cầu, là nền tảng cho nền kinh tế của Việt Nam. Việt Nam đã phát đi những tín hiệu tích cực, từ việc đầu tư vào nghiên cứu trí tuệ nhân tạo (AI), công nghệ bán dẫn, công nghệ sinh học, chuyển đổi số đến việc hình thành các trung tâm đổi mới sáng tạo quốc gia. Điều quan trọng hiện nay là cần tạo ra một hệ sinh thái đổi mới gắn kết giữa nhà nước, doanh nghiệp và các viện, trường.
Thứ ba, hội nhập quốc tế của Việt Nam ngày càng sâu rộng và chủ động, thể hiện qua việc tham gia các hiệp định thương mại tự do khu vực và quốc tế, cũng như các cuộc đàm phán song phương nếu cần. Đây cũng là dấu hiệu rõ ràng cho thấy Việt Nam hướng đến thị trường quốc tế và nâng cao chuẩn mực phát triển, thay vì chỉ tập trung vào thị trường nội địa. Việt Nam sẵn sàng thu hút đầu tư nước ngoài và mở cửa để các nhà đầu tư nước ngoài cũng như hàng hóa nước ngoài vào Việt Nam. Ở chiều ngược lại, hàng hóa của Việt Nam đã có chỗ đứng rất vững chắc trên thị trường quốc tế.
Cuối cùng, cần khẳng định rằng khu vực kinh tế tư nhân là động lực chính của mọi nền kinh tế. Những năm qua, Việt Nam đã phát triển kinh tế rất nhanh và rất ổn định. Tuy nhiên, để giữ vững được điều đó, trong những năm tới, Việt Nam cần chuyển hóa thành công và trao cho kinh tế tư nhân một vai trò chủ động.
Theo quan sát của Giáo sư Nghiêm Đức Long, có thể khẳng định rằng trong suốt 80 năm qua, Việt Nam đã đạt được những thành tựu mà không phải quốc gia nào cũng có thể làm được. Đây chính là động lực và lợi thế lớn giúp Việt Nam bước vào kỷ nguyên phát triển mới, nơi mục tiêu không chỉ là tăng trưởng mà còn là phát triển bền vững có chiều sâu.
Tuy nhiên, Giáo sư Nghiêm Đức Long cũng cho rằng con đường phía trước sẽ có nhiều thử thách.
Thứ nhất, Việt Nam cần có quyết tâm rất cao để tránh bẫy thu nhập trung bình thấp. Để làm được điều này, cần có sự bứt phá mạnh mẽ về thể chế, khoa học công nghệ và chất lượng nguồn nhân lực.
Thứ hai là môi trường, đô thị hóa, biến đổi khí hậu và dân sinh, những vấn đề Việt Nam có thể sẽ gặp phải trong quá trình phát triển nhanh. Hiện nay, đây là những vấn đề cấp bách. Giáo sư Nghiêm Đức Long bày tỏ mong muốn Đảng và Nhà nước Việt Nam trong thời gian tới sẽ tiếp tục tập trung giải quyết vấn đề môi trường song song với giải quyết vấn đề kinh tế và ổn định dân sinh xã hội.
Thứ ba, khi nền kinh tế đã phát triển, đời sống của người dân Việt Nam đã ấm no, Giáo sư Long cho rằng không nên quên văn hóa và truyền thống dân tộc. Đây là những yếu tố mà sự phát triển kinh tế cũng không thể đem lại được, chỉ có tự người dân Việt Nam mới có thể giữ cho mình nền văn hóa đặc sắc riêng, một nền văn hóa mang tên Việt Nam để chia sẻ với bạn bè quốc tế.
Giáo sư Nghiêm Đức Long kết luận, nếu “bộ tứ trụ cột” được coi là bước đi chiến lược thì “tự chủ, tự tin, tự cường, tự hào dân tộc” được ví như 4 cực của chiếc la bàn để Việt Nam tiếp tục đi lên và khẳng định vị trí của mình trên trường quốc tế.
Hiện giờ, nói về độc lập còn bao hàm ý tự chủ về khoa học công nghệ, tự quyết định vận mệnh của mình. Khi đã tự chủ, Việt Nam cần tự tin vào khả năng của mình để có thể tham gia sâu hơn vào sân chơi quốc tế và chấp nhận những rủi ro. Để làm được điều đó, Việt Nam cần có sự tự tin. Tuy nhiên, tự chủ và tự tin không phải tự nhiên mà có, mà phải có tự cường, hay nói cách khác chính là nội lực, là quyết tâm cao, dám chấp nhận khó khăn, rủi ro, chăm chỉ để có thể đạt được khát vọng.
Giáo sư Nghiêm Đức Long khẳng định khi đã có tự chủ, tự tin, tự cường, chắc chắn niềm tự hào dân tộc sẽ càng dâng cao. Đây là nền tảng để người Việt Nam mang bản sắc Việt Nam đến với cộng đồng quốc tế và tiếp tục vun đắp bản sắc của riêng mình.
Giáo sư Nghiêm Đức Long bày tỏ tin tưởng rằng nếu mỗi người Việt Nam đều có thể thấm nhuần tinh thần tự chủ, tự tin, tự cường và tự hào dân tộc, đất nước Việt Nam sẽ vững vàng bước vào kỷ nguyên mới với vị thế ngày càng cao trên trường quốc tế và còn tiến xa hơn nữa.