'Tất cả thủy điện đều đảm bảo an toàn hồ đập và vận hành, xả lũ đúng luật'

Bộ trưởng Bộ Công Thương Trần Tuấn Anh: Tất cả thủy điện đều đảm bảo an toàn hồ đập và vận hành, xả lũ đúng luật

Trong bối cảnh thay đổi thời tiết, biến đổi khí hậu với tính dị thường và cực đoan ngày càng lớn, chúng ta đã chứng kiến những cơn bão liên tục đổ bộ vào miền Trung với tần suất rất cao và mức độ mưa, thời gian lưu bão lớn ở các địa phương lớn. Do đó, câu chuyện ứng phó với thiên tai, biến đổi khí hậu và và bão lụt, bảm đảm an toàn của hồ thủy điện, hồ chứa nước, hồ thuỷ lợi là nhiệm vụ trọng tâm quan trọng của Chính phủ với các bộ ngành.

Cụ thể, cả nước có hơn 400 công trình thủy điện nhỏ được đưa vào vận hành  khai thác với dung tích 56 tỷ m3, chiếm 86% tổng dung tích hồ chứa nước trên địa bàn cả nước. Chúng ta có đầy đủ quy định quản lý nhà nước trong đảm bảo công tác an toàn hồ đập thủy điện cũng như vận hành công trình hồ thủy điện cả liên hồ, đơn hồ. Cụ thể hóa Luật Phòng chống Thiên tai có Nghị định 114 của Chính phủ, từ năm 2018, trong đó quy định trách nhiệm rất rõ các bộ ngành, trong đó có Bộ Công Thương, Bộ Xây Dựng, Bộ Tài nguyên và Môi trường trong đảm bảo quản lý an toàn hồ đập thủy điện, cũng như quy trình vận hành đơn hồ, liên hồ, công tác vận hành của các hồ, đập thủy điện.

Trên thực tế, các bộ ngành đã có chỉ đạo, hướng dẫn cho các địa phương trong quản lý nhà nước trong lĩnh vực này. Hiện có 401/401 các đập đã được chủ đập thực hiện theo đúng quy định về báo cáo hiện trạng an toàn đập; 100% đập thực hiện đúng quy định về bảo trì, kiểm tra, sửa chữa đập; có 376/401 đập chủ đập thực hiện theo đúng quy định về quy trình vận hành hồ chứa. Có 401/401 hồ chưa có các quy trình đã được các cơ quan có thẩm quyền của trung ương hoặc địa phương phê duyệt theo quy định về phương án ứng phó thiên tai cũng như tham gia phối hợp trong phòng chống ứng phó bão lũ tại địa phương.

Quy trình này cho phép, trong thời gian vừa qua, đảm bảo an toàn nói chung cũng như chấp hành pháp luật trong vận hành hồ, đập thủy điện. Trong mùa bão lũ 2020, chúng tôi phối hợp các bộ, ngành tổ chức các đoàn đi kiểm tra an toàn hồ, đập thủy điện, những công trình lớn do các đoàn liên ngành đi kiểm tra, còn các hồ, đập có quy mô dung tích theo từng bộ ngành quản lý thì chúng tôi cũng phối hợp các địa phương để tổ chức các đoàn kiểm tra này.

Liên quan bão lũ thiên tai năm 2020, vừa rồi, Thủ tướng trực tiếp tổ chức các đoàn đi kiểm tra, làm việc với các địa phương Quảng Bình, Quảng Trị, Thừa Thiên - Huế, một số tỉnh Bắc Trung Bộ. 

Sau đó, Thủ tướng cùng đoàn công tác các bộ, ngành kiểm tra thực trạng chống lũ bão, ứng phó thiên tai tại Quảng Nam, Quảng Ngãi, Phú Yên, một số tỉnh Trung Trung Bộ. Qua thực tế, tất cả hồ đập thủy điện tại khu vực đều đảm bảo an toàn về an toàn đập cũng như vận hành của hồ. Tất cả hồ đập thủy điện đều thực hiện quy trình xả lũ và vận hành liên hồ, đơn hồ theo đúng quy định pháp luật.

Có một số thông tin có nói hồ đập thủy điện ở miền Trung và một số địa phương xả lũ gây ngập lụt cho địa phương là chưa chính xác. Thực tế, qua số liệu quan trắc và khí tượng thủy văn cho thấy, tại tỉnh Quảng Nam, hồ thủy điện Đắk Mi 4 là hồ có dung tích lớn, có những thời điểm đỉnh lũ ngày 28/10, lượng nước về hồ tới 17.000 m3/giây, nhưng chính nhờ dung tích của Đắk Mi 4 có khả năng điều tiết, chứa nước để cắt lũ đã giúp cắt lũ hơn 55%, nếu không đỉnh lũ về ngày 28/10 sẽ gây ngập lụt trắng toàn vùng hạ lưu. Tuy nhiên,  chúng ta duy trì kéo dài xả lũ sang ngày 29-30/10, xả nước ở mức thấp hơn lượng nước về hồ nên góp phần chống lũ có hiệu quả cho vùng hạ lưu dù những vùng có ngập lụt ở miền Trung.

Thực tế, tính dị thường và cực đoan của thời tiết được Chính phủ đề cập tới rất nhiều. Con số thống kế của Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn, Bộ Tài nguyên và Môi trường cho thấy, chưa bao giờ mức độ mưa, lượng mưa lớn như vậy. Báo cáo của Ban Chỉ đạo phòng chống thiên tai Trung ương cho thấy, tại vùng miền Trung có khu vực có lúc lưu lượng mưa đạt đến đỉnh 2.000 mm thậm chí 3.000 mm. Với thời gian lưu bão lâu và liều lượng mưa lớn, liên tục và cơn bão liên tục trong khu vực thì hầu như tất cả khu vực miền Trung, khu vực địa chất yếu dẫn đến hiện tượng, đất lở, sụt lở gây tai nạn rất thương tâm như tại Rào Trăng 3, Trà Leng....

Tất nhiên, nguyên nhân trong câu chuyện ảnh hưởng của môi trường trong hoạt động kinh tế xã hội, dân sinh thì còn là vấn đề sẽ phải đánh giá kỹ hơn kể cả công trình thủy điện, giao thông, công trình của quân đội... còn có rất nhiều vấn đề tác động tới môi trưởng, ảnh hưởng tới môi trường.

Tuy nhiên, chúng ta phải khẳng định, tính dị thường, cực đoan của thời tiết là một nguyên nhân rất lớn ảnh hưởng đến môi trường tại địa phương và mức độ, hậu quả ghê gớm của thiên tai, lũ lụt. Chính phủ đã có chỉ đạo và tiếp tục nghiên cứu báo cáo đánh giá kỹ. Chúng tôi có báo cáo trước mắt về an toàn đập thủy điện, vận hành đập thủy điện và các vấn đề thủy điện trong bảo vệ môi trường

Đại biểu Bùi Đặng Dũng, đoàn ĐBQH tỉnh Kiên Giang: Để đảm bảo an ninh năng lượng thì thủy điện nhỏ là cần thiết nhưng cần đảm bảo chặt chẽ quản lý và khoa học.

Trong nhận định đánh giá về thủy điện nhỏ, chúng ta cần có đánh giá lại một cách khách quan. Theo Bộ Công Thương,  hiện nay chúng ta có hơn 400 thủy điện nhỏ đang hoạt động và lượng nước chiếm tỷ trọng lớn trong hệ thống hồ trong cả nước, việc phát triển thủy điện nhỏ là vấn đề quan trọng và cần thiết trong bối cảnh chúng ta chưa đảm bảo đủ an ninh năng lượng.

Vấn đề đặt ra là phát triển thủy điện nhỏ phải gắn liền với tái tạo và bảo vệ rừng như thế nào? Hiện phát triển thủy điện nhỏ giao cho địa phương quản lý, nhiều địa phương  làm công tác quản lý chưa tốt dẫn tới một số thủy điện nhỏ đi vào hoạt động chưa đảm bảo trồng rừng hay công tác bồi hoàn quá trình thi công, điều này cử tri bức xúc và đã có phản ánh.

Cùng với đó, cũng có một số vấn đề đã xảy ra rồi, các hồ thủy điện nhỏ trong quá trình xả lũ thì phải có trao đổi thông tin với bà con hạ du, phối  hợp với chính quyền địa phương như thế nào thì ở một số nơi, như thủy điện Hố Hô xả lũ mà thông tin không đầy đủ đến người dân gây hậu quả, do đó theo tôi quy trình vận hành thủy điện cần chặt chẽ hơn nữa.

Nhân dịp này Tập đoàn Điện lực Việt Nam và Bộ Công Thương cần rà soát lại tổng thể tất cả thủy điện nhỏ hiện nay, kể cả thủy điện trước đây chúng ta đã dừng lại để công khai minh bạch, để tất cả người dân ở các địa phương đều được biết ở tỉnh mình có bao nhiêu công trình thủy điện nhỏ và những công trình thủy điện này là đang hoạt động như thế nào , ở địa điểm nào... để người dân giám sát.

Chính quyền địa phương ở địa phương cũng đóng vai trò to lớn trong phát triển thủy điện nhỏ. Với mong muốn địa phương mình làm thế nào để có những cơ sở sản xuất kinh doanh, đặc biệt là thủy điện đáp ứng nhu cầu bà con, nhiều đồng chí lãnh đạo tỉnh cũng trăn trở, nhưng chúng ta trăn trở chứ không phải bất chấp tất cả để làm thủy điện nhỏ mà không đáp ứng được những yêu cầu tối thiểu liên quan đến bảo vệ môi trường, xả lũ, trồng rừng...

Nhiều khi cũng có chỗ này chỗ kia, cả nể, du di nên báo cáo đánh giá tác động môi trường chúng ta làm chưa tốt. Nếu tất cả báo cáo đánh giá tác động môi trường của các dự án thủy điện đều làm tốt, bài bản khoa học thì chắc chắn không xảy ra thảm cảnh do tác động xấu của thủy điện.

Cùng với chính quyền địa phương thì cơ quan quản lý nhà nước như Bộ Tài nguyên Môi trường, Bộ Công Thương, Bộ Nông Nghiệp, Bộ Xây dựng đều có trách nhiệm chung. Cả hệ thống chính trị phải vào cuộc nhưng phải phân rõ vai, trách nhiệm của ai trong lĩnh vực nào, chỉ có thể làm tốt điều đó thì mỗi năm khi lũ về thì chúng ta yên tâm phòng lũ và không để xảy ra những tình trạng đổ cho nhau, hay quản lý không tốt, hàm oan của thủy điện nhỏ.

Thủy điện nhỏ cũng phải liên quan đến trồng rừng, ví dụ trước đây chúng ta có 10 ha rừng thì khi có thủy điện, chúng ta phải nhân lên 20 ha rừng chứ không phải mất đi 10 ha rừng. Tôi nghĩ rằng nếu làm tốt điều này thì dư luận và cử tri vẫn ủng hộ thủy điện phát triển tốt cùng năng lượng khác nữa để đảm bảo an ninh năng lượng cho VIệt Nam.

Đại biểu Dương Trung Quốc (Đoàn ĐBQH tỉnh Đồng Nai) : Chúng ta cần tính đến câu chuyện của 50 năm sau

Trên mạng xã hội cũng có ý kiến cho rằng việc xây dựng hệ thống thủy lợi gắn với phá rừng, chế độ sử dụng nước nhất là xả nước thời kỳ lũ là một trong những tác nhân góp phần thêm trầm trọng của thảm họa vừa rồi ở miền Trung. Nhưng cũng trên các phương tiện thông tin đại chúng có tin nhiều nhà khoa học lại cho rằng không phải. Đây là có vấn đề chưa rõ ràng, sắp tới khí hậu càng khắc nghiệt và việc khắc phục ở miền Trung không dễ trong thời gian ngắn cho nên về mặt khoa học, Chính phủ nên làm rõ việc  này, chúng ta cần có hoạch định cho tương lai phát triển với nguồn năng lượng nhưng cần tính toán cái lợi cái thiệt.

Với tư cách người làm sử tôi cũng băn khoăn, chúng ta có hàng trăm thủy điện nhỏ và vừa, vị trí chủ yếu trong rừng sâu, giả sử sau vài chục năm hết hiệu quả kinh tế thì ai là người quản lý, liệu có phải là quả bom nổ chậm trong rừng sâu hay không? Vấn đề môi trường như thế nào? Chúng tôi chỉ coi đó là những phế tích nằm ở vị trí quan trọng của dòng chảy và nếu không bảo trì nó thì tạo nên di họa lớn.

Tôi nghĩ đến bây giờ chúng ta phải nghĩ đến câu chuyện 50 năm nữa rồi, nếu không chúng ta sẽ để lại di sản đầy nguy hại và rủi ro cho con cháu, và đây là trách nhiệm lớn.