Nước biển dâng do biến đổi khí hậu sẽ làm 2,4 triệu ha đất bị mặn xâm nhập, trong đó nhiều diện tích lúa 2 vụ/năm sẽ không thể sản xuất được. Bên cạnh đó, biến đổi khí hậu làm tình trạng hạn hán lũ lụt, sâu bệnh bùng phát trên diện rộng trong những năm gần đây.
Thiệt hại ngày càng lớn
Biến đổi khí hậu (BĐKH) đang hàng ngày, hàng giờ tác động mạnh mẽ đến ngành trồng trọt, điển hình nhất là làm giảm diện tích đất canh tác, gây ra tình trạng hạn hán, sâu bệnh và tạo áp lức lớn cho ngành trồng trọt nói riêng và ngành nông nghiệp nói chung trong bối cảnh dân số ngày càng tăng, nhu cầu lương thực ngày càng lớn.
Khô hạn bất thường nên nhiều ao nuôi tôm tại xã Thạnh Hải (Thạnh Phú, Bến Tre) bị cạn kiệt nước. Duy Khương - TTXVN |
Theo Cục Trồng trọt, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN&PTNT), BĐKH có thể làm giảm tổng sản lượng trồng trọt 1-5%, năng suất các cây trồng chính có thể giảm tới 10%, đặc biệt là đối với sản xuất lúa. Trong trường hợp thời tiết cực đoan có thể gây mất mùa hoàn toàn.
“Hạn hán năm 2010 và đặc biệt là hạn hán năm nay đối với các tỉnh duyên hải Nam Trung Bộ và Tây Nguyên đã gây thiếu nước rất nghiêm trọng ở một số vùng, khiến 16.000 ha không thể gieo trồng lúa được. Bên cạnh đó, tình hình bão, lụt diễn ra thất thường hơn. Điển hình là cơn bão Sơn Tinh cuối năm 2012 ở khu vực các tỉnh phía Bắc. Cơn bão này đã làm hàng chục nghìn ha cây rau màu bị thiệt hại”, ông Phạm Đồng Quảng, Phó Cục trưởng Cục Trồng trọt cho biết.
Bộ NN&PTNT dự kiến, trong giai đoạn 2013 - 2015 sẽ triển khai các dự án đầu tư ứng phó với BĐKH như: Chương trình giảm phát thải, quản lý bền vững rừng ngập mặn, phát triển thủy lợi Nam đồng bằng sông Hồng... với tổng kinh phí hơn 900 triệu USD. |
Bên cạnh đó, tình hình ngập mặn cũng diễn ra thường xuyên và ngày càng nghiêm trọng hơn ở các tỉnh đồng bằng sông Cửu Long. Hiện nay, mức độ nhiễm mặn trên 4% đã lấn sâu vào 30-40 km tại một số nơi ở đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) và cả đồng bằng sông Hồng. Diện tích bị nhiễm mặn trên 4%o hiện nay khoảng 1.303 nghìn ha, diện tích này sẽ tăng lên 1.493 nghìn ha ứng với kịch bản nước biển dâng 0,69 m và 1.637 nghìn ha với kịch bản nước biển dâng 1m ở ĐBSCL.
“Có nơi mặn xâm nhập sâu tới 50 - 60 km, ảnh hưởng nghiêm trọng tới việc cung cấp nước cho sản xuất lúa vụ hè thu”, ông Quảng cho biết.
Bộ NN&PTNT cũng cho biết, theo các dự báo cho thấy đến năm 2100, vựa lúa ĐBSCL có nguy cơ mất đi 7,6 triệu tấn/năm, tương đương với 40,52% tổng sản lượng lúa của cả vùng.
Không những vậy, BĐKH còn làm gia tăng một số loài dịch hại mới và các đợt dịch bùng phát trên diện rộng. “Trong 3 năm trở lại đây, dịch rầy nâu và vàng lùn, lùn xoắn lá trên cây lúa đã làm giảm đáng kể sản lượng lúa ở khu vực ĐBSCL. Năm 2010, tại ĐBSCL đã xảy ra dịch sâu cuốn lá nhỏ gây thiệt hại 400.000 ha lúa, làm năng suất giảm 30-70%”, ông Quảng nói.
Như vậy, có thể nói BĐKH đang ngày càng ảnh hưởng sâu sắc tới sản xuất nông nghiệp tại Việt Nam.
Chuyển đổi cơ cấu cây trồng
Để ứng phó một cách chủ động với BĐKH trong những năm tới đây, Phó Cục trưởng Phạm Đồng Quảng cho rằng, ngành nông nghiệp cần tái cơ cấu sản xuất trồng trọt lâu dài theo hướng ứng phó chủ động với BĐKH như: mất đất, nhiễm mặn, thời tiết cực đoan và các đe dọa bất lợi của ngành sản xuất lúa nước trong tương lai.
Theo ông Quảng, các giải pháp này phải đồng bộ với nhau mới đem lại hiệu quả. Ví dụ như: “Giải pháp về hạ tầng là hoàn thiện hệ thống tưới tiêu để đảm bảo khả năng cung cấp nước tưới. Trong trồng trọt là chuyển đổi cây trồng, đưa các giống chịu hạn, chịu rét vào sản xuất, nghiên cứu giống ngắn ngày chủ yếu...”, ông Quảng nói.
Hơn nữa, “cần áp dụng khoa học công nghệ vào sản xuất nông nghiệp, tiến hành công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp nông thôn trước thách thức của BĐKH kết hợp với quy hoạch tổng thể vùng sản xuất, cũng là một trong những giải pháp nhằm phát triển bền vững cho nền nông nghiệp”, ông Quảng cho biết.
Theo Bộ trưởng Bộ NN&PTNT Cao Đức Phát, BĐKH có ảnh hưởng to lớn đến Việt Nam, trong đó nông dân và người nghèo dễ bị tổn thương nhất. Trong thời gian qua, Việt Nam đã triển khai Chương trình mục tiêu quốc gia ứng phó với BĐKH. Tuy nhiên, đây mới chỉ ở giai đoạn bước đầu và thách thức vẫn còn ở phía trước.
Áp lực dân số ngày càng gia tăng, kéo theo là nhu cầu lương thực của người dân tăng nhanh chóng. Vì vậy, đòi hỏi ngành nông nghiệp phải nhanh chóng có những giải pháp thích ứng “thông minh” với BĐKH, làm giảm ảnh hưởng của BĐKH tới nông nghiệp, để tránh tình trạng khủng hoảng lương thực xảy ra.
Hữu Vinh