Tân Tổng thống Joe Biden tuyên thệ nhậm chức ngày 20/1/2021. Ảnh: AP
Ngày 20/1, ông Joe Biden đã nhậm chức Tổng thống thứ 46 của nước Mỹ trong bối cảnh các mối đe dọa tăng cao từ những kẻ cực đoan, những người thách thức tính hợp pháp của chiến thắng mà ông giành được trong cuộc bầu cử.
Thủ đô Washington giống như một “pháo đài”, với hàng chục ngàn Vệ binh Quốc gia canh gác nghiêm ngặt đề phòng bạo lực sau vụ bạo loạn ở Điện Capitol hôm 6/1.
Tuy nhiên, đây không phải là lần đầu tiên nước Mỹ đối mặt với nguy cơ bạo loạn sau các cuộc bầu cử tổng thống. Hai lễ tuyên thệ của Tổng thống Abraham Lincoln vào năm 1861 và của Tổng thống Rutherford Hayes vào năm 1877 đều diễn ra trong mối đe dọa bạo lực, khiến chính quyền phải gia tăng mạnh mẽ hiện diện quân sự tại thủ đô Washington D.C.
Cả Tổng thống Lincoln và Hayes đều phải đối mặt với một thời kỳ vô cùng khó khăn trên cương vị tổng thống. Nhưng bất kể những thách thức phía trước là gì, việc chịu khuất phục những người đã hủy bỏ kết quả một cuộc bầu cử sẽ gây ra rủi ro lớn hơn cho nước Mỹ. Lễ nhậm chức của một tân Tổng thống – giống như cuộc thử nghiệm của Mỹ về nền dân chủ của họ - vẫn phải diễn ra.
Dưới đây là hai sự kiện nhậm chức tổng thống lịch sử, được tổ chức bất chấp mối đe dọa bạo lực.
Tổng thống Abraham Lincoln (trái) và Rutherford B. Hayes. Ảnh: Getty
Lễ nhậm chức của Tổng thống Abraham Lincoln
Tổng thống Lincoln nhậm chức lần đầu tiên sau khi 7 tiểu bang miền Nam ly khai. Các mối đe dọa bạo lực nổi lên khắp nơi. Một âm mưu bắt cóc Lincoln để đạt được những điều khoản có lợi hơn cho miền Nam đã bị lật tẩy.
Rắc rối hơn, trong khi Lincoln đang đi từ Springfield, bang Illinois tới Washington D.C để tham dự lễ nhậm chức, các thám tử nắm được thông tin một nhóm bạo loạn có vũ trang ở Baltimore, bao gồm băng đảng đường phố “Plug Uglies", đã lên kế hoạch tấn công đoàn tàu chở Tổng thống đắc cử.
Lo lắng cho sự an toàn, Lincoln đã đồng ý bỏ qua một chặng dừng ở Baltimore.
Vào đúng ngày lễ nhậm chức, Trung tướng Winfield Scott ra lệnh cho lực lượng dân quân DC – tiền thân của Vệ binh Quốc gia ngày nay – bảo vệ tuyến đường diễu hành từ khách sạn Willard, nơi ông Lincoln ở, đến Điện Capitol.
Các đơn vị đặc công đã phải dọn sạch tuyến đường để đảm bảo không có mối đe dọa nào trong lúc đoàn kỵ binh hộ tống Tổng thống Lincoln và Phó Tổng thống Buchanan tới Nhà Quốc hội. Các tay súng bắn tỉa theo dõi từ các mái nhà để ngăn chặn bất kỳ đối tượng nào tiếp cận quá gần.
Người dân tập trung tại Điện Capitol vào ngày 4/3/1861, khi tân Tổng thống Lincoln nhậm chức.
Tổng thống Lincoln sau đó đọc diễn văn nhậm chức ở phía Đông của Điện Capitol. Nhấn mạnh hòa giải và kêu gọi đoàn kết, bài phát biểu của ông hướng tới mục tiêu duy trì liên minh và ngăn chặn cuộc nội chiến đang âm ỉ.
“Chúng ta không phải là kẻ thù mà là bạn. Chúng ta không được là kẻ thù của nhau. Dù cảm xúc có căng thẳng cũng không thể phá vỡ mối dây tình cảm của chúng ta”, Abraham Lincoln kêu gọi trong buổi lễ trọng đại.
Cuối cùng, những mồi lửa xung đột đã phá vỡ liên minh mong manh, nhưng chúng đã không ngăn cản được lễ nhậm chức của Tổng thống Lincoln cũng như cuộc bầu cử tự do và công bằng 4 năm sau đó.
Một tháng sau lễ nhậm chức, quân đội đã được điều tới bảo vệ Điện Capitol khỏi mối đe dọa xâm phạm vũ trang.
Cuộc Nội chiến Mỹ kéo dài đến năm 1865, khiến trên 600.000 người thiệt mạng. Tuy nhiên những lời thấm thía trong bài diễn văn nhậm chức của ông, cả lần thứ nhất và thứ hai, vẫn vang vọng cho đến tận ngày nay.
Lễ nhậm chức của Tổng thống Rutherford B. Hayes
Năm 1876, nước Mỹ một lần nữa chứng kiến một cuộc bầu cử tổng thống cực kỳ căng thẳng và chia rẽ giữa ứng viên đảng Cộng hòa Rutherford B. Hayes, bang Ohio và đối thủ đảng Dân chủ Samuel Tilden, bang New York.
Cương lĩnh của đảng Cộng hòa kêu gọi bảo vệ quyền của mọi công dân, bao gồm cả người Mỹ gốc Phi ở miền Nam, trong khi ông Tilden tranh cử với tư cách một ứng cử viên cải cách, hầu như im lặng về các mối quan hệ chủng tộc.
Lễ nhậm chức chính thức của Tổng thống Rutherford B. Hayes vào ngày 5/3/1877.
Cả hai ứng cử viên đều tuyên bố chiến thắng, trong khi tranh chấp xảy ra các bang Louisiana, Florida, Nam Carolina và Oregon đã khiến ông Tilden thiếu một phiếu đại cử tri.
Mối đe dọa bạo lực nhanh chóng nổi lên. Vào cuối tháng 11/1876, xuất hiện nhiều tin đồn về việc một cựu sĩ quan phe Liên minh miền Nam đe dọa chiếm giữ thủ đô với 1.000 người. Đáp lại, Tổng thống Ulysses S. Grant đã triển khai 7 đạo quân tới Washington DC. Hai ngày sau tàu chiến USS Wyoming xuất hiện trên sông Potomac để bảo vệ cầu Anacostia dẫn vào bang Maryland và cầu Dài (Long Bridge) dẫn vào Virginia.
May mắn là những mối đe dọa đã không bao giờ thành hiện thực. Vào tháng 12/1876, các tiểu bang đệ trình kết quả phiếu đại cử tri lên Quốc hội.
Do không có người chiến thắng nào được xác nhận, Quốc hội thành lập ủy ban bầu cử để thẩm tra kết quả. Với tỉ lệ phiếu sát sạt 8-7, ủy ban này đã lựa chọn ông Hayes làm tổng thống.
Tại cuộc họp ở khách sạn Wormley Hotel, những người Dân chủ miền Nam đã đồng ý thỏa hiệp, chấp nhận kết quả bầu cử mà ủy ban trên đưa ra để đổi lấy việc quân đội liên bang rút khỏi miền Nam.
Mặc dù vậy, một số thành viên Dân chủ tại Hạ viện vẫn đe dọa sẽ hủy bỏ việc kiểm phiếu đại cử tri, kéo dài thủ tục này thêm vài ngày.
Samuel J. Tilden khi được công bố là ứng cử viên tổng thống đảng Dân chủ.
Cuối cùng, vào sáng sớm 2/3/1877, Chủ tịch Hạ viện của đảng Dân chủ Samuel Randall đã công bố một bức điện tín từ Tilden, bày tỏ ông sẵn sàng để việc kiểm phiếu được hoàn tất.
Tới 4 giờ sáng, Quốc hội kết thúc kiểm phiếu đại cử tri và ông Hayes được tuyên bố là người chiến thắng, chấm dứt cuộc bầu cử kéo dài nhất trong lịch sử nước Mỹ.
Về phần mình, không muốn phải đợi đến Ngày Nhậm chức, ông Hayes đã tuyên thệ nhậm chức trong một buổi lễ riêng tại Phòng Đỏ của Nhà Trắng vào ngay ngày 3/3.
Hai ngày sau đó, Tổng thống Hayes mới bắt đầu nghi lễ truyền thống là đi từ Nhà Trắng tới Điện Capitol, với sự hộ tống của đoàn khinh kỵ và một khẩu pháo.
Trong bài diễn văn nhậm chức, tân Tổng thống Hayes đã nhấn mạnh chủ đề đoàn kết và chìa cành ôliu tới các cử tri đang tức giận ở miền Nam. Ông đề nghị “quét sạch vĩnh viễn những chia rẽ chính trị theo màu da và phân biệt Bắc Nam”.
Tuy nhiên, một tháng sau khi nhậm chức, Hayes đã tuân thủ các điều khoản của thỏa hiệp và rút số quân liên bang còn lại khỏi các bang miền Nam, cho phép lực lượng da trắng thượng đẳng tái lập quyền kiểm soát ở địa phương.
Kết quả là, tới thời điểm ông Hayes qua đời năm 1893, việc tước quyền sở hữu hàng loạt và một hệ thống phân biệt chủng tộc được hợp pháp hoá thiết lập nên hệ thống luật Jim Crow (thi hành phân biệt chủng tộc) trên khắp miền Nam.
Lịch sử nhắc nhở nước Mỹ rằng, các mối đe dọa bạo lực trong thời kỳ chuyển giao chính trị vẫn chưa dừng lại, và lễ nhậm chức của một tổng thống mới, với tầm nhìn mới cho nước Mỹ, phải được diễn ra bất kể điều gì xảy ra tiếp theo.