Vụ nổ được cơ quan chức năng xác định là khởi phát từ số vật liệu trong kho chứa phế thải. Chủ bãi phế liệu đã bị khởi tố, bắt giam vì có hành vi “tàng trữ, mua bán trái phép vũ khí quân dụng”, quy định tại khoản 3, Điều 304, Bộ luật Hình sự 2015. Người chủ khai nhận: khoảng tháng 12/2016 có thu mua khoảng 7 tấn đầu đạn cũ loại 12 ly 7 và 14 ly 5 về để tháo dỡ phế liệu; số đầu đạn trên được tập kết tại khu vực sân vườn nhà và xảy ra vụ nổ.
Không phải tới vụ nổ này, dư luận mới rúng động với những “quả bom” - cả nghĩa đen và nghĩa bóng- do vật liệu phế thải mang lại. Năm 2016, một quả bom phát nổ khi bị cưa bằng đèn khò tại khu Văn Phú, Hà Đông (Hà Nội), đã làm 4 người dân thiệt mạng. Nhiều vụ trẻ em nghịch ngợm, hay người lớn cố tình cưa bom lấy thuốc nổ, đã để lại hậu quả thảm khốc. Đây đó, cơ quan chức năng liên tục bắt giữ những trường hợp khai thác hoặc vận chuyển thuốc nổ lấy từ bom, mìn còn sót lại sau chiến tranh. Thôn Quan Độ, xã Văn Môn, nơi vừa xảy ra vụ nổ rạng sang qua, là nơi tập trung buôn bán vật liệu, phế thải. Đa phần người dân đều sinh sống, thậm chí làm giàu, bằng nghề buôn bán phế liệu. Trước đây, cũng tại xã Văn Môn, đã xảy ra vụ nổ gây chết người do chế biến phế liệu, khiến các gia đình không dám kinh doanh, thu mua các sản phẩm liên quan đến vật liệu nổ như: đạn, mìn, bom...nữa. Tuy nhiên, vẫn còn “sót” lại hộ gia đình này tiếp tục mua bán vật liệu nổ. Sau khi vụ việc xảy ra, cơ quan chức năng còn phát hiện người chủ cơ sở phế liệu gây nổ này còn có một “kho” phế liệu khác, cũng tương tự kho đã phát nổ.
Bom mìn là dấu vết của chiến tranh. Còn nhớ trong kháng chiến chống Mỹ cứu nước, nhà thơ Phạm Tiến Duật từng có một câu nổi tiếng: “Thế đấy, giữa chiến trường/Nghe tiếng bom rất nhỏ” - phản ánh ý chí ngoan cường và tinh thần dũng cảm của quân ta. Tinh thần “dũng cảm” trước bom đạn ấy, dường như ngày nay vẫn không hề… phai nhạt. Khi hành một trong những nghề “hái ra tiền” là thu gom, tái chế vật liệu nổ, người dân vẫn điềm nhiên sử dụng các biện pháp thủ công, thô sơ để xử lý phế thải. Những cái chết bất đắc kỳ tử có thể đến bất cứ lúc nào, với bất kỳ một ai, nhưng dường như không ai biết sợ. Người ta sống cạnh những bãi phế thải chứa những vật liệu nguy hại về môi trường (và rất có thể chứa những “quả bom” nổ chậm), chứng kiến những sơ chế phế liệu thô sơ, thậm chí nguy hiểm, nhưng điềm nhiên không có phản ứng gì. Trong vụ trục vớt bom mìn trên sông Hồng gần đây, dù lực lượng chức năng đã cảnh báo, nhưng người dân vẫn xúm đen xúm đỏ để “xem”, bất chấp nguy cơ đối với tính mạng của chính mình. Chỉ đến khi xuất hiện những tiếng nổ giữa trời quang, gây thiệt hại về người và của, thì người ta mới biết giật mình, bởi đã hồn nhiên sống trên, hoặc bên, hoặc rất gần những “quả bom” nguy hại.
Bộ Công An nước ta đang dự thảo Thông tư quy định chi tiết một số điều của Luật quản lý, sử dụng vũ khí, vật liệu nổ và công cụ hỗ trợ, trong đó có những quy định chi tiết về việc thanh lý, xử lý với những vật liệu nổ đã hết hạn sử dụng. Nhiều điều luật khác của của Nhà nước cũng nghiêm cấm các hành vi tàng trữ, vận chuyển, mua bán… vật liệu nổ, vũ khí quân dụng. Tuy nhiên, những quy định có tính răn đe, đối với hoạt động kinh danh thu mua và sơ chế phế liệu, trong đó có nhiều vật liệu nguy hại cho môi trường cũng như vật liệu nổ …, lại chưa thực sự đủ mạnh mẽ, để khiến các cơ sở sản xuất, những người hành nghề tái chế vật liệu, trong đó có phế thải gây nổ, biết “sợ”. Tại không ít địa phương, chính quyền sở tại chưa thực sự quyết liệt trong công tác quy hoạch, di dời, đưa các cơ sở kinh doanh có nhiều nguy cơ cháy, nổ ra xa khu dân cư, và có những biện pháp kiểm tra, kiểm soát thường xuyên, chặt chẽ về quy trình sơ chế, sản xuất, lưu giữ… các vật liệu nguy hại, có khả năng phát nổ. Những cơ quan chức năng ở những làng nghề chế biến phế thải, hay những đoạn phố, khu đô thị có những điểm tập kết phế thải dường như chưa thực thi hết chức trách, nhiệm vụ của mình khi để các “kho vật liệu nổ” tồn tại nhiều năm, mà không hề có biện pháp kiểm tra, nhắc nhở hay xử lý.
Hơn lúc nào hết, các cấp, các ngành cần có những biện pháp mạnh mẽ hơn, để làm tốt hơn nữa công tác kiểm tra, giám sát, quy hoạch đối với hoạt động kinh doanh phế thải, đặc biệt giám sát không để xuất hiện hành vi kinh doanh, tàng trữ trái phép vật liệu nổ, từ đó ngăn ngừa những nguy hại đối với cộng đồng. Bên cạnh đó, mỗi người dân trong xã hội, cần phải thực sự biết “sợ”, biết bất bình trước những hành vi, cơ sở gây mất an toàn, từ đó có thái độ kiên quyết ngăn chặn những nguy cơ “trên trời rơi xuống” do vật liệu phế thải phát nổ. Có như vậy, mới không còn những tiếng bom nổ giữa thời bình, đem đến những mất mát đau thương không đáng có cho xã hội.