Di tích lịch sử Cổng Đục - Đồn Cao ở tổ 16, phố Phúc Tân, phường Nguyễn Phúc, TP Yên Bái (tỉnh Yên Bái) được UBND tỉnh Yên Bái xếp hạng là di tích lịch sử cấp tỉnh theo Quyết định số 60/QĐ - UBND ngày 20/1/2012. Nơi đây, vào ngày 10/2/1930 đã nổ ra cuộc khởi nghĩa Yên Bái do Nguyễn Thái Học lãnh đạo, mặc dù thất bại nhưng đã gây được tiếng vang lớn, khiến thực dân Pháp phải hoang mang, khiếp sợ.
|
Phía ngoài di tích Cổng Đục, cỏ và dây leo mọc um tùm. |
Theo lịch sử ghi lại, liên quan đến khởi nghĩa Yên Bái vào tháng 2/1930 có hai địa điểm là Đồn Cao và Đồn Dưới. Hiện nay, Đồn Dưới dân cư đã ở đông đúc, không còn dấu tích gì, ở Đồn Cao thì chỉ còn di tích Cổng Đục. Đây là công trình vòm uốn lớn, được xây vào năm 1893 bằng gạch đỏ, dày khoảng 50 cm, chiều rộng khoảng 4 m, chiều cao 4 m, dài khoảng 20 m và xuyên chéo xuống lòng đồi nối với hầm ngầm. Cổng Đục giờ chỉ còn một đoạn dài hơn chục mét, phía cuối đã bị nứt, sạt do bị máy bay Mỹ ném bom trong chiến tranh trước đây. Nóc hầm xây bằng gạch đỏ, láng xi măng bên trên và dày khoảng 10 cm, hiện cũng đang bị xuống cấp nghiêm trọng.
Do chưa được các cấp có thẩm quyền quan tâm tu sửa, chỉnh trang nên hiện nay di tích này đang ngày càng xuống cấp. Phía ngoài di tích, cỏ dại và cây cối mọc um tùm, che chắn toàn bộ công trình. Bên trong, do chưa được láng nền nên nước mưa lắng đọng, làm ảnh hưởng đến phần móng của khu di tích, ngay cả gạch cũng đang dần bị bong ra. Ngoài ra, hàng ngày cũng có không ít người dân kém ý thức ném rác vào khu di tích, gây mất vệ sinh và mỹ quan.
Ông Trần Cảnh Lâm, một người dân sống gần khu di tích cho biết, cách đây 3 năm, lượng rác trong Cổng Đục cao gần 2 m, thậm chí có cả kim tiêm do các đối tượng nghiện ma túy vứt lại. Sau đó ít lâu, Đoàn thanh niên phường đã xuống dọn dẹp, thu đốt rác thải và phát quang cây cỏ, đồng thời vận động nhân dân không vứt rác quanh khu di tích. Do mỗi năm Đoàn thanh niên phường chỉ tổ chức được một buổi để phát quang cỏ bụi nên chỉ sau vài tháng thì cỏ mọc lại như cũ. Từ khi được UBND phường vận động không đổ rác tại khu di tích, đa số các hộ dân trong tổ 16 đều chấp hành tốt, nhưng một số hộ ở các tổ bên cạnh vẫn coi đây là nơi tập kết rác.
Được biết, ngày 14/4/2009, UBND TP Yên Bái đã có Quyết định số 143/QĐ-UBND về việc “Phê duyệt thiết kế qui hoạch chi tiết tổng thể mặt bằng khu di tích lịch sử cổng Đục - Đồn Cao, phường Nguyễn Phúc, thành phố Yên Bái”. Theo đó, qui hoạch chi tiết mặt bằng Cổng Đục - Đồn Cao rộng 1.737 m2 gồm các phần việc: Sửa chữa lại đầu hầm phía đông bị sập; san phẳng khoảng sân trước, sau và xung quanh để trồng cỏ tạo cảnh quan; xây dựng bậc tam cấp đi lên khoảng sân tham quan và vào hầm; xây dựng bia khắc tên di tích; xây dựng hệ thống chiếu sáng công trình… với tổng trị giá 255 triệu đồng.
Từ đó đến nay, không hiểu vì lý do gì mà khu di tích lịch sử Cổng Đục - Đồn Cao vẫn chưa được tôn tạo? Giờ đây, trong khi chờ đợi các cơ quan thẩm quyền có phương án trùng tu, tôn tạo thì Cổng Đục vẫn đang bị xuống cấp hàng ngày và trở thành nơi tập kết rác thải của không ít người thiếu ý thức.
Trung Kiên