Những ngày gần Tết Nguyên đán, đến làng nghề truyền thống xã Trường Sơn, chúng tôi cảm nhận không khí hối hả của làng nghề; tiếng máy cưa, máy bào rộn rã cả một khúc sông. Những người thợ đóng thuyền đang hoàn tất nhưng công đoạn cuối cùng để bàn giao những chiếc thuyền công suất lớn cho khách hàng. Trong các lán trại, từng tốp thợ đang hối hả chèn các mạch của thuyền bằng những nguyên liệu chống thấm truyền thống và tiến hành sơn, vẽ tàu, thuyền. Ở dưới sông những con thuyền đã được hạ thủy, bộ phận thợ lắp máy khẩn trương hoàn tất việc lắp động cơ cho tàu, thuyền với những hệ thống máy móc công suất lớn.
Anh Trần Ngọc Lâm, thợ đóng thuyền ở cơ sở đóng thuyền Xuân Huân ở thôn Đền, xã Trường Sơn nói: Nghề đóng thuyền truyền thống ở đây có từ lâu đời, tạo việc làm ổn định cho nhiều người dân làng nghề với mức thu nhập từ 12 triệu đồng đến 15 triệu đồng/tháng/người.
Được biết, cơ sở đóng thuyền Xuân Huân có khoảng 50 lao động thường xuyên chưa kể lao động thời vụ. Trong năm 2016 cơ sở đã đóng được 40 chiếc thuyền có công suất từ 300 CV đến 400 CV. Năm 2017 nhiều khách hàng đến đặt hàng ở cơ sở.
Làng nghề đóng thuyền xã Trường Sơn chủ yếu tập trung ở Thôn Đền (xã Trường Sơn) nằm dưới chân cầu Thọ Tường. Làng nghề này có cách đây 420 năm có dấu mốc lịch sử gắn với Đền thành hoàng Phạm Đà (Đền ông Noốc). Thôn Đền có trên 300 hộ dân với 1.400 nhân khẩu. Theo thống kê trong thôn có 102 hộ tham gia sản xuất đóng thuyền với 12 cơ sở đóng thuyền, trong đó có 6 cơ sở sản xuất tàu, thuyền có quy mô lớn thu hút hàng chục lao động như cơ sở đóng thuyền Xuân Huân, Lê Văn Vĩnh, Đoàn Quốc Khôi, Lê Văn Quân… Làng nghề đóng thuyền thôn Đền không chỉ mang lại lợi ích kinh tế cho người dân trong thôn mà còn góp phần phát triển kinh tế thương mại, du lịch, dịch vụ ở địa phương.
Trong những năm kháng chiến, các nghệ nhân làng nghề đóng thuyền Trường Sơn không những đóng thuyền cho nhân dân sản xuất, đánh bắt hải sản mà còn tham gia đóng phà và ghép phà thành cầu cho xe qua sông Nghèn, sông Già ở huyện Can Lộc, sông Phủ ở thành phố Hà Tĩnh, sông Họ ở huyện Cẩm Xuyên, sông Rác ở huyện Kỳ Anh, góp phần làm nên thắng lợi của các cuộc kháng chiến. Ông Dương Hữu Sỹ, năm nay trên 80 tuổi ở thôn Đền xã Trường Sơn cho biết: Trước đây làng nghề có ông tổ là Phạm Đà dẹp giặc ngoại xâm xong lập làng ở đây để đóng thuyền và nghề đóng thuyền đã trở thành nghề truyền thống. Trong những năm 60 của thế kỷ trước, tại làng đã có Hợp tác xã đóng thuyền. Gia đình ông Sỹ có bốn đời đóng thuyền rồi; hiện nay con cháu ông đã mở được cơ sở đóng thuyền.
Trước đây, do điều kiện kinh tế, nguồn nguyên liệu khó khăn nên nhiều người đã bỏ nghề đóng thuyền chỉ làm nghề mộc. Những năm gần đây nhiều hộ dân đã khôi phục và vay vốn mở cơ sở đóng thuyền có quy mô, từng bước khôi phục lại nghề truyền thống.
Làng nghề đóng thuyền xã Trường Sơn đã được UBND tỉnh Hà Tĩnh công nhận là làng nghề truyền thống, đảm bảo các tiêu chí đặc biệt là về môi trường. Hiện nay, nhu cầu đóng thuyền rất lớn, tuy nhiên việc quy hoạch địa điểm sản xuất tàu thuyền ở xã làng nghề Trường Sơn chưa thật sự quy củ. Các chủ cơ sở đóng thuyền ở làng nghề mong muốn chính quyền địa phương quy hoạch khu vực bến bãi, địa điểm đóng thuyền rộng rãi để đáp ứng nhu cầu sản xuất, góp phần phát triển và giữ gìn nghề đóng thuyền truyền thống.
Ông Nguyễn Văn Tuyến, Chủ tịch UBND xã Trường Sơn nói: Trải qua những thăng trầm lịch sử người dân thôn Đền, xã Trường Sơn vẫn chung thủy với nghề đóng thuyền, nhiều chủ cơ sở đã đầu tư phương tiện, máy móc thuê nhân công và học thêm kỹ năng đóng thuyền để đóng những con thuyền có công suất lớn, trị giá hàng tỷ đồng. Thời gian tới, địa phương sẽ có phương án quy hoạch khu vực đóng thuyền, có bến bãi quy mô rõ ràng để các cơ sở sản xuất tàu, thuyền thuận lợi hơn trong sản xuất, kinh doanh.
Nghề đóng thuyền truyền thống ở xã Trường Sơn không những giúp người dân làng nghề có thu nhập ổn định mà còn góp phần giúp ngư dân tự tin vươn khơi bám biển.