Mỗi con bò có thể thải ra từ 100 đến 200 lít khí mê-tan mỗi ngày. Nguồn ảnh: BCSPCA
Khí mê-tan và câu chuyện từ… dạ dày bò
Khí mê-tan không tồn tại lâu như CO₂, chỉ khoảng 12 năm trong khí quyển. Nhưng trong thời gian ngắn đó, sức nóng mà nó gây ra mạnh gấp 25 lần CO₂ làm trái đất ngày càng ấm lên. Nhiệt độ cao hơn cũng khiến các thảm họa thiên nhiên như bão, lũ lụt, nắng nóng và hạn hán diễn ra nhiều hơn với cường độ mạnh hơn. Điều này có nghĩa là nếu chúng ta nỗ lực giảm phát thải mê-tan ngay từ hôm nay, tác động tích cực của chúng lên môi trường sẽ thấy rõ trong vài thập kỷ tới. Ngược lại, nếu không hành động, trái đất sẽ ngày càng nóng lên, biến đổi khí hậu ngày càng nghiêm trọng hơn.
Thật khó tin nếu nói rằng bò cùng với các loại gia súc khác như trâu, ngựa, cừu tạo ra lượng lớn khí mê-tan thải vào khí quyển. Nguyên nhân nằm ở quá trình tiêu hóa đặc biệt của loài động vật nhai lại. Trong dạ cỏ của chúng có hàng tỷ vi sinh vật giúp phân giải cỏ và thức ăn thô. Quá trình này sinh ra nhiều khí, trong đó có mê-tan. Khi bò ợ hơi hoặc xì hơi, khí mê-tan trong dạ dày thoát ra ngoài, bay thẳng lên khí quyển.
Theo các nhà khoa học, mỗi con bò có thể thải ra từ 100 đến 200 lít khí mê-tan mỗi ngày. Với hàng triệu con bò trên khắp thế giới, con số này trở nên khổng lồ, biến ngành chăn nuôi bò thành một trong những nguồn phát thải mê-tan lớn nhất hành tinh.
Mỗi trang trại bò là nguồn phát lượng khí thải khổng lồ
Theo Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Liên hợp quốc (FAO), chăn nuôi chiếm khoảng 32% lượng khí mê-tan do con người tạo ra, và trong đó bò sữa, bò thịt đóng góp phần lớn nhất. Ở Việt Nam, tổng đàn bò hiện khoảng 7 triệu con, chưa kể hơn 5 triệu con trâu. Với mức phát thải ước tính hàng trăm lít khí mê-tan mỗi ngày từ một con bò, rõ ràng các trang trại chăn nuôi bò là “điểm nóng” phát thải. Ngoài khí ợ từ dạ dày, chất thải chăn nuôi nếu để lộ thiên hoặc xử lý sai cách cũng tạo ra lượng lớn mê-tan. Đây chính là lý do nhiều quốc gia, trong đó có Việt Nam, đang tìm mọi cách để kiểm soát và cắt giảm khí mê-tan từ ngành chăn nuôi bò.
Cho bò ăn thêm ngũ cốc, phụ phẩm nông nghiệp đã qua xử lý giúp giảm lượng khí sinh ra khi tiêu hóa. Nguồn ảnh: Dairy Vietnam
Cải thiện khẩu phần ăn là biện pháp được nhiều quốc gia áp dụng vì đơn giản, dễ thực hiện mà hiệu quả cao. Cho bò ăn thêm ngũ cốc, phụ phẩm nông nghiệp đã qua xử lý giúp giảm lượng khí sinh ra khi tiêu hóa. Nghiên cứu cho thấy một số loại tảo đỏ, dầu thực vật hay phụ gia đặc biệt có thể giảm tới 30% lượng khí mê-tan bò thải ra. Chưa kể khẩu phần hợp lý giúp bò tiêu hóa hiệu quả hơn, ít khí thải hơn và thậm chí còn tăng năng suất sữa, thịt.
Quản lý chất thải thông minh cũng là biện pháp cần được nghiên cứu kỹ. Hầm ủ phân biogas là giải pháp phổ biến, vừa xử lý chất thải vừa tạo ra khí đốt phục vụ sinh hoạt hoặc phát điện. Nếu không, ủ phân hữu cơ kết hợp với chế phẩm sinh học để phân hủy hiếu khí, hạn chế sinh mê-tan.
Các cơ quan ban ngành cũng cần hỗ trợ nông dân lai tạo giống để cho ra giống bò tiêu hóa thức ăn hiệu quả, phát thải ít hơn. Cảm biến gắn trên bò hoặc trong chuồng giúp theo dõi quá trình tiêu hóa và điều chỉnh khẩu phần kịp thời. Xây dựng trang trại tập trung, khép kín giúp dễ kiểm soát và xử lý khí thải hơn. Với sự chung tay của nông dân, nhà khoa học, doanh nghiệp và Chính phủ, chúng ta hoàn toàn có thể giảm phát thải mê-tan, biến chất thải thành năng lượng, và xây dựng ngành chăn nuôi vừa nuôi sống con người, vừa không “nuôi lớn” biến đổi khí hậu.
Chung tay hướng tới nền nông nghiệp xanh bền vững
Hãy thử hình dung: những trang trại bò không chỉ cung cấp sữa và thịt, mà còn sản xuất ra điện từ biogas, cung cấp phân hữu cơ cho đồng ruộng. Đó chính là bức tranh của một nền nông nghiệp xanh – tuần hoàn – bền vững.
Giảm khí mê-tan từ chăn nuôi bò không chỉ giúp bảo vệ khí hậu toàn cầu mà còn mang lại lợi ích thiết thực: tiết kiệm chi phí, tận dụng chất thải làm năng lượng, nâng cao giá trị sản phẩm thịt – sữa Việt Nam trên thị trường quốc tế. Bởi lẽ, mỗi lít khí mê-tan cắt giảm hôm nay chính là một “khoảng thở” thêm cho trái đất ngày mai.