Nằm chênh vênh trên sườn núi Đát Hóp, cách mặt biển tới trên 1.000 m, bản Khe Nhồi, xã Trung Sơn là bản xa nhất và khó khăn nhất của huyện nghèo Yên Lập (Phú Thọ).
Ông Đình Văn Lúa, Chủ tịch UBND xã, cho biết, bản Khe Nhồi luôn đứng ở "vị trí số 1” về sự nghèo khó của các hộ gia đình đồng bào Mông. Năm 1995, vùng đất âm u Khe Nhồi bắt đầu có một hộ dân đầu tiên sinh sống. Ngày ấy, vì nằm ở nơi xa xôi, ít người chú ý đến nên đất đai Khe Nhồi còn màu mỡ. "Tiếng lành đồn xa”, nhiều hộ đồng bào Mông khác đã di cư đến đây. Những ngày đầu, do thói quen sống dựa vào tự nhiên, nên đời sống người dân ở đây khó khăn lắm. Họ chỉ quen phát một vạt nương, gieo vài cân ngô, ném vài nắm lúa và vào rừng săn bắt, thế nên, cái đói, cái nghèo đeo bám quanh năm. Nhưng giờ thì khác rồi, ơn Đảng và Nhà nước, bản Mông Khe Nhồi đã thay da đổi thịt, diện mạo nông thôn miền núi đã và đang dần dần khởi sắc.
Anh Lý A Cường - Phó trưởng bản cho biết, để đem lại ấm no cho bà con trong bản, chính quyền địa phương đã đầu tư phát triển sản xuất, hướng dẫn đồng bào khai hoang ruộng lúa nước và kiến thiết nương rẫy. Tiếp đến là xây dựng những cơ sở hạ tầng thiết yếu phục vụ sản xuất và đời sống của đồng bào; ổn định sắp xếp dân cư, tạo việc làm, tăng thu nhập, từng bước xóa đói giảm nghèo, ổn định an ninh trật tự, an toàn xã hội và xây dựng thôn bản văn hóa mới. Nhờ vậy, đến nay gia đình nào cũng có vườn, có ruộng, có rừng. Nhiều nhà đã trồng được từ 3 - 5 ha quế, bồ đề, số lượng gia súc, gia cầm ngày càng tăng lên.
Ở Khe Nhồi, phụ nữ Mông vẫn trồng lanh, dệt vải và tự thêu váy cho mình. Từng hoa văn trên váy đều thể hiện sự khéo léo của người phụ nữ Mông, cũng như nét văn hóa đặc trưng của đồng bào Mông từ bao đời nay. Chiếc váy nào càng cầu kỳ, thêu đẹp và xòe rộng thì càng được các chàng trai để ý...
Theo tục lệ, Tết của đồng bào Mông thường kéo dài trong nhiều ngày với những sinh hoạt cộng đồng đặc trưng như lễ hội gầu tào, lễ hội cơm mới... cùng nhiều trò chơi dân gian đã đi vào tiềm thức người dân như thổi khèn, ném còn, chơi quay, đẩy gậy, bắn cung... Trong những ngày Tết, nhà nào cũng có thịt lợn, thịt trâu. Nhà có điều kiện thì mổ riêng một con, nhà không có điều kiện thì chung nhau với anh em, họ hàng để mua lợn về mổ... Với sự quan tâm của Nhà nước, xuân này bản Mông vui hơn nhiều.
Rời bản Mông Khe Nhồi, chúng tôi theo đường 32 tới bản Mông Mỹ Á, xã Thu Cúc, huyện Tân Sơn. Trưởng bản Sùng A Tủa tươi cười “ khoe”: “Xuân này bản vui lắm. Trước kia, người Mông chỉ lên núi làm nương rẫy, cuộc sống rất khổ cực. Năm nào bà con trong bản cũng thiếu ăn vài tháng, phải đi vào trong rừng đào củ sắn, hái lá rau rừng mang về nhà ăn. Kể từ khi được Đảng và Nhà nước quan tâm, bà con nơi đây đã biết khai hoang trồng lúa, ngô, sắn trên đồi dốc. Thêm vào đó, người dân lại được hỗ trợ 3 con bò đực Laisin về phối giống cho bò bản địa nên diện tích canh tác được mở rộng, thu nhập ngày một khấm khá, nhiều hộ đã mua được ti vi, xe máy...”.
Ông Hà Mạnh Hùng, Phó Chủ tịch UBND xã Thu Cúc cho biết: Ngoài việc phát triển kinh tế chung của toàn xã, một trong những nhiệm vụ hàng đầu, then chốt để phát triển kinh tế toàn diện là tập trung chuyển đổi cơ cấu cây trồng tại bản Mỹ Á, tiến tới xây dựng hệ thống giao thông thủy lợi để đáp ứng nhu cầu xây dựng nông thôn mới. Địa phương đã và đang từng bước thực hiện nhiều giải pháp nhằm phát triển kinh tế xã hội như: Hỗ trợ kỹ thuật canh tác trên nền đất dốc; đưa các loại giống có năng suất cao, chịu hạn và có thời gian sinh trưởng ngắn ngày vào thâm canh nhằm tăng hiệu quả sử dụng đất, đồng thời đảm bảo lương thực, ổn định đời sống. Bên cạnh đó, xã tập trung khai thác triệt để các công trình thụ hưởng từ các chương trình của Chính phủ như: Chương trình 134, 135 trong việc đầu tư hệ thống giao thông, thủy lợi; hỗ trợ đất đai, nhà ở; các công trình điện, đường, trường trạm..., nhằm nâng cao đời sống sinh hoạt của các hộ dân nơi đây...
Chia tay các bản Mông ở Phú Thọ khi sương đang xuống dần, sau lưng chúng tôi vẫn vang vọng tiếng đọc bài của học trò hòa với tiếng suối chảy róc rách. Trong tiết trời lạnh giá, chúng tôi vẫn cảm nhận sự sống ấm no, hạnh phúc đang lan tỏa khắp các bản. Một mùa xuân ấm áp đang tràn ngập khắp bản như tín hiệu cho sự đổi thay của cuộc sống đồng bào Mông nơi lưng núi ở Phú Thọ.
Bài và ảnh: Tạ Văn Toàn