Môi trường sống ở trên các sườn núi cao, khí hậu lạnh khắc nghiệt, đã ảnh hưởng sâu sắc đến kiến trúc nhà ở của dân tộc Mông nơi đây. Vậy nên, ngôi nhà trình tường của đồng bào Mông, Hà Giang thường được làm bằng đất, lợp ngói hay tranh là phù hợp nhất, với ưu điểm vừa giữ ấm về mùa đông, mát mẻ trong mùa hè và lại có thể chống được kẻ gian, thú dữ.
So với nhà trình tường của người Hà Nhì, Lô Lô, Tày, Dao..., nhà trình tường của người Mông có những đặc trưng riêng rất dễ nhận ra. Trước tiên là hàng rào đá bao quanh nhà và mái máng, hàng rào đá của những ngôi nhà trình tường hoàn toàn được dựng lên từ đá núi. |
Ngoài cửa chính lúc nào cũng treo một tấm vải đỏ, cửa nhà bao giờ cũng mở vào trong chứ không mở ra ngoài. |
Dù to hay nhỏ, nhà trình tường của người Mông thường có ba gian. Trong đó, người Mông bố trí gian bên trái dùng để đặt bếp lò và chỗ ngủ của vợ chồng chủ nhà. Gian bên phải đặt bếp sưởi và giường khách. Gian giữa rộng hơn để đặt bàn thờ tổ tiên và là nơi tiếp khách, ăn uống của gia đình. |
Điều làm nên nét đẹp nguyên sơ, thơ mộng cho những ngôi nhà trình tường của người Mông chính là những màu xám của đá và nâu vàng của tường đất bỗng nổi bật sắc. Tất cả như hòa quyện tạo nên một bức tranh thiên nhiên độc đáo giữa cao nguyên đá, khiến bất cứ ai ngang qua cũng phải dừng chân ghé lại ngắm nhìn. |
Để tạo nên những bức trình tường độc đáo, người Mông thường chọn loại đất có độ kết dính cao, loại bỏ sạch rễ cây, đá to, cỏ rác. |
Tất cả các khâu để hoàn thiện một ngôi nhà trình tường đều được làm thủ công bằng tay mà không dùng bất cứ máy móc nào. |
Để trình tường nhà, bà con phải làm những chiếc khuôn gỗ có chiều dài 1,5 m, rộng 0,45 - 0,5m. Khi trình tường, người ta đổ đất đầy khuôn gỗ, dùng những chiếc vồ nện chặt đất. |
Với sự khéo léo, điêu luyện của đôi tay, những bức tường phía ngoài dần hiện lên một cách chắc chắn. |