Thiếu thông tin, bị lừa bởi những sự dụ dỗ đi làm bên kia biên giới với ngày công cao để ngày về hai bàn tay trắng là bài học đắt giá, cảnh tỉnh những ai đang có ý định bỏ bản, bỏ làng đi làm thuê bất hợp pháp nơi đất khách quê người.
Tay trắng ngày về
Hơn hai tháng ở Trung Quốc làm thuê hơn 10 tiếng/ngày trên đồi chè; nơi ngủ nghỉ bẩn thỉu, nhếch nhác, bữa ăn chỉ có ít cơm với rau luộc, anh Lò Văn Minh (20 tuổi, dân tộc Thái), ở bản Hợp 1, xã biên giới Bản Lang, huyện Phong Thổ, tỉnh Lai Châu không nhận được một đồng tiền công nào cho đến ngày trở về...
Anh Minh chỉ là một trong số hơn 50 trường hợp gần đây ở xã Bản Lang, cay đắng mắc phải.
Anh Lò Văn Minh là con út trong gia đình 5 anh em. Học xong cấp 2, anh ở nhà giúp bố mẹ làm nương. Tháng 3/2013, ông Tao Văn Nguyên (người Thái, huyện Kim Bình, tỉnh Vân Nam, Trung Quốc) cùng Lò Văn Sím ở bản Hợp 1 đã đến nhà rủ anh đi Trung Quốc làm với mức lương hơn 150 nhân dân tệ/ngày (tương đương khoảng 500.000 đồng tiền Việt Nam). Vì Lò Văn Sím là thông gia với bố mẹ Minh nên gia đình mới tin tưởng để anh đi.
Cũng ở bản Hợp 1, chị Vàng Thị Kếp (SN 1961), chồng bị đau chân không làm lụng được gì; nhà lại đông con cháu, ruộng ít, vay ngân hàng được 10 triệu mua trâu thì trâu chết. Đang lúc khó khăn, thấy có người đến rủ sang Trung Quốc làm sẽ có tiền trả nợ ngân hàng nên chị đã cùng con trai đi ngay. Chị Kếp bảo, làm quần quật ở bên kia mà bây giờ tiền trả nợ ngân hàng không có, ruộng bỏ hoang nhiều ngày, người nhà thì đau ốm liên miên.
Không chỉ anh Minh, chị Kếp, hơn mười lao động khác đã nghe lời ngon ngọt của kẻ xấu, vượt biên sang Trung Quốc làm không lương trong hơn hai tháng trời. Anh Minh kể: “Hồi ấy, người bên Trung Quốc đến đón và hứa sẽ làm toàn bộ thủ tục giấy tờ cho mọi người đi làm hợp pháp. Đến cửa khẩu Ma Lù Thàng (huyện Phong Thổ) khoảng 11 giờ trưa, người dẫn đường bảo giờ này công an không làm việc nên tất cả phải xuống xe, vượt biên bằng đường suối, sang bên Trung Quốc xe sẽ đón. Tiếp tục chạy sâu vào trong vùng nội địa, gần hai ngày đường xe mới đến nơi làm việc”. Những người dân thật thà, chân chất không biết mình đang ở đâu và cũng chẳng biết rằng từ ngày mai mình sẽ bắt đầu những ngày “làm không công”.
Trên một khu đất giữa một ngọn đồi hoang vắng, nơi ở thì không có, mọi người bảo nhau dựng lán trú tạm. Hàng ngày, từ 5 giờ 30 phút sáng, hơn chục lao động ra nương chè làm cỏ đến 11 giờ 30 phút thì nghỉ trưa; 13 giờ chiều lại bắt đầu cho đến khi trời tối không nhìn thấy gì mới được nghỉ. Làm việc vất vả là thế, nhưng những bữa cơm, trưa cũng như tối, chỉ có rau cải bắp và bát nước chấm.
Sau hơn hai tháng vật lộn với công việc, những lao động này đã làm xong cỏ khu đồi chè như thỏa thuận. Thế nhưng, chủ đất Tao Văn Nguyên không trả tiền công, chờ thêm một tuần nữa, hắn vẫn không chịu thanh toán mà bắt mọi người làm xong cỏ ở ngọn đồi chè khác nữa thì mới tính tiếp. Nghĩ là tiền trước đó đã không trả thì có làm thêm nữa cũng sẽ chẳng có nên bà con quyết định trở về quê hương.
Trên đường trở về, do không có giấy thông hành nên hơn chục lao động này bị Công an Trung Quốc bắt giữ, hai tuần sau thì được trao trả cho Việt Nam qua cửa khẩu quốc gia Thanh Thủy (huyện Vị Xuyên, tỉnh Hà Giang).
Biết bị lừa, vẫn cứ nghe theo
Đại tá Lò Văn Bích, Phó Giám đốc Công an tỉnh Lai Châu cho biết: Việc quản lý người dân sang làm thuê bên Trung Quốc theo đường tiểu ngạch là rất khó. Mặc dù công an tỉnh thường xuyên phối hợp với chính quyền địa phương, bộ đội biên phòng tăng cường tuyên truyền, vận động người dân không xuất cảnh trái phép; muốn sang Trung Quốc thì phải làm đầy đủ giấy thông hành, hộ chiếu. Tuy nhiên, nhiều người khó khăn, thiếu thốn đã tận dụng những ngày nông nhàn, sang Trung Quốc với lý do thăm người thân và ở lại làm thuê.
Riêng tại xã Bản Lang, năm 2012 đã có 12 lao động bị Công an Trung Quốc bắt và trả về Việt Nam; từ đầu năm 2013 đến nay, xã có hơn 40 người, chủ yếu là thanh niên bị dụ dỗ đi làm thuê bên Trung Quốc theo đường tiểu ngạch và đã tay trắng trở về. Họ đều có hoàn cảnh khó khăn.
Theo lời kể của những lao động từng bị lừa, chủ đất Trung Quốc có nhiều thủ đoạn để không trả công cho người lao động: Kẻ thì bắt tiếp tục làm không công một thời gian nữa mới trả, kẻ thì bảo chưa có thu hoạch nên chưa có tiền… Tinh quái hơn nữa, có chủ đất, gần đến thời hạn phải trả lương thì gọi Công an Trung Quốc đến kiểm tra. Vì vượt biên trái phép, không có đầy đủ giấy tờ nên những lao động này đã bị bắt trả về Việt Nam; người chủ thuê lao động chẳng phải trả một đồng tiền công nào.
Ông Vàng Văn Nhiệm, Trưởng Công an xã Bản Lang cho biết, không hiểu sao những câu chuyện ấy đã được kể nhiều mà người dân vẫn bị lừa. Khi bỏ bản đi, không ai báo chính quyền địa phương, đến nhà hỏi thì người nhà chỉ bảo đi làm ăn xa.
Minh Chí