Ngân hàng đua nhau tăng lãi suất cuối năm

Người gửi tiền hưởng lợi ngắn hạn

Những tuần cuối năm, cuộc đua tăng lãi suất huy động giữa các ngân hàng diễn ra sôi động và ngày càng mở rộng. Từ nhóm ngân hàng thương mại cổ phần quy mô nhỏ đến các ngân hàng lớn, nhiều nhà băng liên tiếp điều chỉnh biểu lãi suất, tạo mặt bằng mới trên thị trường tiền gửi sau thời gian dài duy trì ở mức thấp.

Mới đây nhất, Ngân hàng TMCP Lộc Phát Việt Nam (LPBank) đã công bố tăng lãi suất huy động ở hầu hết các kỳ hạn. Theo biểu lãi suất mới, lãi suất tiền gửi kỳ hạn 6 - 11 tháng được nâng lên 6,1%/năm, trong khi các kỳ hạn dài từ 13 đến 60 tháng đạt 6,2%/năm, mức cao nhất hiện được ngân hàng này niêm yết.

Trước đó, Ngân hàng TMCP An Bình (ABBank) cũng điều chỉnh mạnh lãi suất ở các kỳ hạn dài. Lãi suất tiền gửi kỳ hạn 36 - 60 tháng tăng thêm 0,8 điểm %, lên khoảng 6 - 6,1%/năm, trong khi các kỳ hạn ngắn được giữ nguyên. Ngân hàng Bảo Việt (BaoViet Bank) cũng tham gia cuộc đua khi nâng lãi suất các kỳ hạn từ 6 đến 36 tháng, đưa lãi suất kỳ hạn 12 tháng lên mốc 6%/năm và kỳ hạn dài lên 6,1%/năm.

Không chỉ các ngân hàng đơn lẻ, làn sóng tăng lãi suất đã lan rộng nhanh chóng. Theo thống kê, chỉ trong nửa đầu tháng 12 đã có hơn 20 ngân hàng điều chỉnh tăng lãi suất huy động, trong đó nhiều ngân hàng tăng hai lần trong thời gian ngắn . Mức điều chỉnh phổ biến từ 0,2 - 0,6 điểm %/năm, tập trung chủ yếu vào các kỳ hạn từ 6 tháng trở lên.

Xét trên mặt bằng chung, mức lãi suất huy động cao nhất hiện nay trên thị trường phổ biến ở nhóm ngân hàng thương mại cổ phần quy mô vừa và nhỏ. Nhiều ngân hàng như Bac A Bank, PGBank, Vikki Bank, NCB, PVcomBank niêm yết lãi suất từ 6,5 - 6,7%/năm cho các kỳ hạn trung và dài, thậm chí cao hơn đối với các khoản tiền gửi lớn kèm điều kiện đặc biệt. Đây là nhóm ngân hàng thường chịu áp lực huy động vốn sớm hơn để đáp ứng nhu cầu cho vay cuối năm.

Ở chiều ngược lại, mức lãi suất huy động thấp nhất hiện nay vẫn thuộc về nhóm ngân hàng thương mại nhà nước. Lãi suất tiền gửi kỳ hạn ngắn tại Vietcombank, BIDV, VietinBank và Agribank dao động quanh 2 - 3%/năm, trong khi kỳ hạn 12 tháng sau đợt điều chỉnh mới nhất đạt khoảng 5,2%/năm, thấp hơn đáng kể so với nhóm ngân hàng cổ phần.

Nếu xét theo mặt bằng trung bình, lãi suất huy động hiện nay phổ biến trong khoảng 5,3 - 5,8%/năm đối với kỳ hạn 12 tháng tại phần lớn các ngân hàng thương mại. So với giai đoạn giữa năm, mức lãi suất này đã tăng thêm khoảng 0,5 - 1 điểm %, phản ánh áp lực huy động vốn rõ nét hơn trong giai đoạn cao điểm cuối năm.

Đáng chú ý, cuộc đua lãi suất vốn thường chỉ xuất hiện ở nhóm ngân hàng thương mại nhỏ, nay đã lan sang cả các ngân hàng lớn. Giữa tháng 12, lần đầu tiên sau gần một năm, cả bốn ngân hàng thương mại nhà nước gồm Vietcombank, VietinBank, BIDV và Agribank đồng loạt tăng lãi suất huy động, với mức điều chỉnh phổ biến khoảng 0,5%/năm ở nhiều kỳ hạn. Động thái này được xem là tín hiệu cho thấy áp lực huy động vốn đã lan rộng toàn hệ thống.

Cùng với lãi suất huy động, lãi suất trên thị trường liên ngân hàng cũng tăng mạnh. Có thời điểm, lãi suất qua đêm và các kỳ hạn ngắn vượt 7%/năm, mức cao nhất trong khoảng ba năm trở lại đây, phản ánh nhu cầu vốn ngắn hạn tăng cao trong giai đoạn cao điểm cuối năm.

Trong bối cảnh đó, người gửi tiền đang là nhóm hưởng lợi rõ rệt nhất trong ngắn hạn khi mặt bằng lãi suất được cải thiện. Tuy nhiên, phía sau cuộc đua lãi suất sôi động này là những áp lực sâu hơn của hệ thống ngân hàng, trong đó yếu tố thanh khoản toàn hệ thống không phải là nguyên nhân chính.

Áp lực không đến từ thanh khoản

Nhìn lại các năm trước, lãi suất ngân hàng thường tăng mạnh vào giai đoạn cuối năm do nhu cầu vốn của doanh nghiệp gia tăng. Khi hoạt động sản xuất, kinh doanh sôi động, doanh nghiệp đẩy mạnh vay vốn để mở rộng quy mô, bổ sung hàng tồn kho, phục vụ đơn hàng cuối năm, kéo theo nhu cầu thanh khoản tăng cao trong hệ thống ngân hàng. Trong bối cảnh đó, việc các ngân hàng tăng lãi suất huy động chủ yếu nhằm mục tiêu bổ sung nguồn vốn, đảm bảo thanh khoản cho hoạt động cho vay.

Tuy nhiên, diễn biến tăng lãi suất cuối năm nay cho thấy một bức tranh khác. Theo đánh giá của cơ quan điều hành và các chuyên gia, nền kinh tế chưa bước vào giai đoạn bùng nổ nhu cầu tín dụng như những chu kỳ tăng trưởng nóng trước đây. Thanh khoản toàn hệ thống ngân hàng nhìn chung vẫn được đánh giá là dồi dào, không xuất hiện tình trạng thiếu hụt vốn trên diện rộng.

Thực tế, Ngân hàng Nhà nước (NHNN) vẫn chủ động kiểm soát tốt cung - cầu vốn trên thị trường tiền tệ. Trong tuần đầu tháng 12, NHNN đã bơm ròng hơn 35.000 tỷ đồng qua kênh thị trường mở (OMO). Đồng thời, chỉ trong chưa đầy một tuần, cơ quan điều hành hai lần triển khai nghiệp vụ hoán đổi ngoại tệ (FX Swap) với các tổ chức tín dụng, mỗi phiên có quy mô tối đa 500 triệu USD, kỳ hạn 14 ngày. Công cụ này giúp các ngân hàng tạm thời bổ sung VND với chi phí khoảng 1,1%/năm, qua đó hạ nhiệt căng thẳng ngắn hạn trên thị trường tiền tệ.

Theo ông Phạm Chí Quang, Vụ trưởng Vụ Chính sách tiền tệ, việc triển khai FX Swap và OMO nhằm ổn định thị trường tiền tệ, đáp ứng nhu cầu thanh khoản tăng cao dịp cuối năm, bên cạnh các kênh cung ứng vốn khác. Điều này cho thấy, nhà điều hành vẫn kiểm soát được thanh khoản hệ thống, không để xảy ra rủi ro mang tính lan rộng.

Theo phân tích của Công ty Chứng khoán SHS, nguyên nhân chính khiến lãi suất tăng thời gian qua nằm ở sự căng thẳng thanh khoản cục bộ, khi “nơi thừa rất thừa, nơi thiếu vẫn thiếu”. Trong bối cảnh đó, các ngân hàng thiếu hụt nguồn vốn buộc phải tăng lãi suất huy động để cạnh tranh, tạo ra cuộc đua lãi suất dù thanh khoản toàn hệ thống về tổng thể không thiếu.

Quan trọng hơn, đợt tăng lãi suất cuối năm nay phản ánh rõ áp lực cơ cấu nguồn vốn. Những năm gần đây, nhiều ngân hàng phải duy trì tỷ trọng lớn các khoản cho vay trung và dài hạn, trong khi nguồn vốn huy động chủ yếu vẫn là ngắn hạn. Để thu hẹp độ lệch kỳ hạn và đảm bảo các tỷ lệ an toàn, đặc biệt trong giai đoạn chốt sổ cuối năm, các ngân hàng buộc phải đẩy mạnh huy động vốn kỳ hạn dài, chấp nhận trả lãi suất cao hơn.

Bên cạnh đó, chênh lệch giữa tăng trưởng tín dụng và tăng trưởng huy động hiện khoảng 4,5 điểm %. Tuy nhiên, theo SHS, phần chênh lệch này được bù đắp bởi nhiều kênh khác như phát hành chứng chỉ tiền gửi, trái phiếu, nguồn tiền gửi của Kho bạc Nhà nước và vòng quay của dòng tín dụng trong hệ thống ngân hàng. Do đó, chênh lệch này phản ánh sự dịch chuyển cơ cấu nguồn vốn, không đồng nghĩa hệ thống đang thiếu thanh khoản tương ứng.

Ở góc độ dài hơn, TS Nguyễn Bá Hùng, Chuyên gia kinh tế trưởng tại Việt Nam của Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB) cho rằng, áp lực hiện nay mang tính cấu trúc nhiều hơn là vấn đề thanh khoản ngắn hạn. Khi các ngân hàng muốn đẩy mạnh tăng trưởng tín dụng trong khi năng lực vốn chưa được củng cố tương ứng, họ buộc phải tăng huy động vốn. Chỉ khi tăng trưởng tín dụng đi kèm với tăng vốn điều lệ, hệ thống ngân hàng mới nâng cao được khả năng chống chịu rủi ro.

Như vậy, trái với các năm trước, đợt tăng lãi suất cuối năm nay không xuất phát từ nhu cầu vốn bùng nổ của doanh nghiệp hay sự thiếu hụt thanh khoản toàn hệ thống. Thay vào đó, đây là hệ quả của áp lực mùa vụ kết hợp với yêu cầu tái cân đối cơ cấu nguồn vốn và đảm bảo an toàn hệ thống trong giai đoạn chốt sổ cuối năm.