Tết Matariki - lễ hội kết nối trời, đất và con người

Matariki là tên gọi của cụm sao Pleiades, hay còn được biết đến chòm sao Xử nữ, Thất nữ hoặc Tua Rua theo cách gọi dân dã của người Việt. Theo truyền thống của người Maori, khi chòm sao Matariki xuất hiện ở chân trời phía Đông vào cuối tháng 6 cũng là thời điểm đánh dấu sự chuyển mùa sang đông và khởi đầu của một năm mới.

Theo truyền thuyết Maori, Matariki có 7 ngôi sao đại diện cho các khía cạnh liên quan đến đời sống như đất, nước, thiên nhiên, sự kết nối của con người. Đặc biệt, ngôi sao Pohutukawa tượng trưng cho sự gắn kết với những người đã khuất và tưởng nhớ tổ tiên. Ngôi sao Hiwa-ite-rangi tượng trưng cho những giấc mơ và khát vọng cho tương lai. Người Maori tin rằng, khi các ngôi sao Matariki rực sáng trên bầu trời là thời điểm phù hợp nhất để bày tỏ ơn sinh thành, tưởng nhớ những người đã khuất, đồng thời chuẩn bị cho mùa gieo trồng mới. Sự kiện này là lễ hội quan trọng bậc nhất trong năm đối với người Maori, là cơ hội giúp kết nối con người với thiên nhiên và tổ tiên.

Nhiều nghi lễ được người Maori tổ chức để tưởng nhớ những người đã khuất. Trong những buổi lễ này, người Maori thường chia sẻ câu chuyện về tổ tiên và thực hiện các nghi thức linh thiêng như karakia (cầu nguyện). Họ mong muốn qua những nghi lễ này sẽ gửi lời tri ân đến tổ tiên và cầu mong linh hồn họ được yên bình.

Người Maori còn thông qua Matariki để bày tỏ sự biết ơn tới thiên nhiên, đặc biệt là nguồn thực phẩm mà đất mẹ đã ban tặng. Các buổi lễ được tổ chức để thể hiện lòng biết ơn đối với “đấng siêu nhiên” đã phù hộ cho mùa màng bội thu trong năm và hy vọng về những vụ mùa tươi tốt hơn trong năm mới. Trong đó, người Maori tổ chức hoạt động hangi (phương pháp nấu ăn truyền thống) bằng cách chôn thực phẩm trong hố đất nóng, sử dụng nguyên liệu hoàn toàn từ tự nhiên. Đây là cách để họ duy trì mối liên hệ mật thiết với đất mẹ, nguồn nước và khí hậu.

Bên cạnh đó, Matariki còn là dịp để gia đình và cộng đồng Maori đoàn tụ, cùng nhau chia sẻ bữa ăn và kể những câu chuyện cổ tích hấp dẫn. Các hoạt động vui chơi, nghệ thuật như biểu diễn haka (múa chiến đấu), trò chơi dân gian cũng được tổ chức, tạo nên không khí lễ hội sôi động. Bên cạnh tính chất giải trí, các hoạt động trên còn giúp người Maori giữ gìn bản sắc văn hóa, lưu truyền những giá trị tốt đẹp cho thế hệ trẻ.

Lịch sử Matariki từng chứng kiến nhiều giai đoạn thăng trầm. Trong thời kỳ thuộc địa, các phong tục truyền thống của người Maori, bao gồm cả Matariki dường như bị xem nhẹ và dần mai một. Tuy nhiên, từ cuối thế kỷ 20, cộng đồng Maori đã nỗ lực khôi phục lại lễ hội này thông qua các chiến dịch văn hóa và giáo dục.

Bước ngoặt lớn nhất là vào năm 2022, Chính phủ New Zealand công nhận Matariki trở thành ngày lễ quốc gia. Đây là một dấu mốc quan trọng, không chỉ giúp nâng cao nhận thức về văn hóa Maori, mà còn khuyến khích người dân khám phá lịch sử bản địa của đất nước. Đây là lần đầu tiên một ngày lễ của người Maori được công nhận ở cấp độ toàn quốc, thể hiện sự tôn trọng đối với văn hóa bản địa và sự đa dạng văn hóa của New Zealand.

Tại sự kiện công nhận Tết Matariki năm 2022, Thủ tướng New Zealand Jacinda Ardern phát biểu: “Việc công nhận Matariki là ngày lễ quốc gia không chỉ là sự thừa nhận văn hóa Maori mà còn là dịp để chúng ta học hỏi từ quá khứ”.

Ngày nay, Tết Matariki không chỉ là lễ hội của người Maori, mà còn là một sự kiện văn hóa thu hút sự quan tâm của nhiều tầng lớp xã hội tại New Zealand và khách quốc tế. Các sự kiện văn hóa, hội chợ ẩm thực và chương trình liên quan được tổ chức khắp nơi để giới thiệu về ý nghĩa của Matariki.

Vào dịp Tết Matariki, cộng đồng Maori khắp New Zealand lại háo hức tổ chức lễ hội với nhiều hoạt động phong phú. Trong đó có thể kể đến lễ cầu nguyện và thắp ngọn lửa truyền thống nhằm tỏ lòng biết ơn và cầu mong một năm mới bình an, thuận lợi. Ngọn lửa truyền thống được thắp lên tượng trưng sự soi sáng, dẫn đường trong đêm đông lạnh giá. Các buổi biểu diễn haka, âm nhạc truyền thống kết hợp hiện đại tạo không khí sôi động, đồng thời kết nối các thế hệ trong cộng đồng. Cũng tại đây, các trưởng lão của người Maori ngồi kể lại những câu chuyện xa xưa về Matariki, giúp thế hệ trẻ hiểu rõ hơn về nguồn gốc và ý nghĩa của lễ hội.

Đối với người Maori, Tết Matariki không chỉ đơn thuần là một lễ hội, mà còn là dịp để nhìn lại cuộc sống, tiếp tục sự kết nối với thiên nhiên, tổ tiên và cộng đồng.

Hiện nay, người Maori tiếp tục nhấn mạnh tầm quan trọng của việc bảo tồn Matariki, đòi hỏi sự chung tay nỗ lực của cả cộng đồng, cũng như từ chính phủ New Zealand. Họ cho biết giáo dục về ý nghĩa của Matariki là cách để thế hệ trẻ tự hào và tiếp nối truyền thống.

Không chỉ mang ý nghĩa địa phương, Matariki còn gửi gắm những thông điệp có giá trị toàn cầu. Trong bối cảnh biến đổi khí hậu và khủng hoảng môi trường, giá trị cốt lõi của Matariki – lòng biết ơn đối với tự nhiên – là bài học quý báu cho nhân loại. Ngoài ra, Matariki cũng là minh chứng cho sức mạnh của việc bảo tồn và phát huy văn hóa bản địa. Điều này không chỉ mang lại sự tự hào dân tộc, mà còn góp phần thúc đẩy sự hiểu biết và tôn trọng giữa các nền văn hóa trên thế giới. Những giá trị mà Matariki mang lại như lòng biết ơn, sự sẻ chia và khát vọng là bài học không chỉ dành riêng cho người Maori, mà còn mang ý nghĩa nhân văn sâu sắc đối với nhiều người trên thế giới.

Tết Matariki tiếp tục được lan tỏa và trở thành cầu nối giữa người Maori và cộng đồng quốc tế. Những sự kiện như hội thảo văn hóa, lễ hội nghệ thuật Matariki quốc tế có thể giúp lễ hội này vượt ra khỏi biên giới New Zealand và trở thành biểu tượng văn hóa toàn cầu.

Dưới ánh sao Matariki lấp lánh giữa bầu trời mùa đông, người Maori đang tìm thấy sức mạnh để đối mặt với khó khăn, khơi nguồn hy vọng và cùng nhau xây dựng tương lai. Đó là thông điệp mà Matariki gửi gắm đến tất cả mọi người, hãy sống hòa hợp với tự nhiên, trân trọng cội nguồn và gắn kết với những người xung quanh.

Trong một thế giới ngày càng bận rộn và hiện đại, Tết Matariki mang lại sự kết nối với thiên nhiên, gia đình và tổ tiên là nền tảng không thể thiếu để duy trì sự cân bằng trong cuộc sống. Do đó, Matariki không chỉ thuộc về người Maori hay New Zealand, mà đã mang một sứ mệnh, thông điệp toàn cầu: Tôn trọng quá khứ, sống hài hòa với hiện tại và hướng tới tương lai tốt đẹp hơn.