Lan rộng "cuộc đua" lãi suất
Nếu trước đây xu hướng tăng lãi suất chủ yếu ghi nhận ở các ngân hàng thương mại cổ phần, thì nay đã bắt đầu xuất hiện ở cả ngân hàng quốc doanh, nhóm vốn khá thận trọng trong chính sách huy động.
Điểm nhấn đáng chú ý là việc Ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam (VietinBank) nâng lãi suất tiết kiệm trực tuyến ở loạt kỳ hạn ngắn. Cụ thể, kỳ hạn 1-2 tháng được nâng 0,4%/năm lên 2,4%/năm; kỳ hạn 3-5 tháng tăng 0,5%/năm, lên 2,8%/năm; kỳ hạn 6-11 tháng tăng 0,6%/năm, lên 3,9%/năm. Các kỳ hạn dài 12-36 tháng giữ nguyên, lần lượt là 4,7%/năm cho 12-18 tháng và 5%/năm cho 24-36 tháng. Tuy nhiên, lãi suất tại quầy vẫn duy trì khung 1,6-4,8%/năm, chưa điều chỉnh so với trước. Động thái này cho thấy ngân hàng ưu tiên kênh trực tuyến để hút dòng tiền mới.
Trong khi đó, Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Việt Nam (Agribank), Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam (BIDV) và Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam (Vietcombank) chưa thay đổi khung lãi suất công bố, ổn định quanh mức 2-3%/năm cho kỳ hạn dưới 6 tháng và 4,7-4,9%/năm với kỳ hạn từ 12 tháng trở lên.
Song, thay vì điều chỉnh lãi suất trực tiếp, các ngân hàng này đang sử dụng loạt chương trình khuyến mại, tặng quà, tích điểm hay quay số để thu hút người gửi tiền cuối năm, phản ánh nhu cầu huy động vốn đang gia tăng dù mặt bằng lãi suất vẫn được duy trì ổn định.
Ở khối ngân hàng cổ phần, nhịp tăng lãi suất sôi động hơn. Ngân hàng TMCP Việt Nam Thịnh Vượng (VPBank) mới đây nâng 0,25%/năm lãi suất kỳ hạn 3-5 tháng lên 4,75%/năm, trong khi các kỳ hạn khác giữ nguyên. Mức lãi suất cao nhất tại VPBank hiện là 5,9%/năm cho kỳ hạn 24-36 tháng.
Trước đó, Ngân hàng TMCP Quốc tế (VIB) đã điều chỉnh mạnh hơn với mức tăng từ 0,2-0,75%/năm cho hàng loạt kỳ hạn từ 1-36 tháng, đồng thời cộng thêm 0,5-1%/năm cho khách hàng ưu tiên hoặc khách hàng mới, đưa lãi suất thực tế tối đa lên khoảng 6,6%/năm. Ngân hàng TMCP Tiên Phong (TPBank) cũng điều chỉnh tăng 0,1-0,2%/năm ở các kỳ hạn ngắn, nâng lãi suất 6 tháng lên 5,1%/năm.
Mặt bằng lãi suất ở phân khúc trung và dài hạn cũng đang đứng ở mức cao hơn trước, phổ biến 6-7%/năm, ngay cả với những khoản gửi không yêu cầu số dư lớn. Các ngân hàng số như Cake by VPBank, VCBNeo hay Vikki Bank đều niêm yết lãi suất 6,1-6,5%/năm cho kỳ hạn từ 6 tháng đến vài năm, tạo thêm áp lực lên cuộc đua huy động.
Theo phân tích của Công ty Chứng khoán KB Việt Nam (KBSV), nguyên nhân lớn nhất khiến các ngân hàng phải nâng lãi suất là sự lệch pha giữa tăng trưởng tín dụng và huy động. Đến cuối tháng 9, tín dụng toàn hệ thống tăng 13,4% trong khi huy động chỉ tăng 9,7%. Tình trạng này buộc các ngân hàng phải cải thiện sức hút của tiền gửi.
Dự báo xu hướng, Công ty Chứng khoán Vietcombank (VCBS) và nhóm phân tích của Ngân hàng TMCP Kỹ thương Việt Nam (Techcombank) đều cho rằng áp lực thanh khoản, tỷ giá và nhu cầu vốn mạnh vào cuối năm sẽ tiếp tục duy trì hướng tăng nhẹ của lãi suất huy động trong thời gian tới.
Trong dài hạn, Techcombank dự báo lãi suất huy động có thể tăng thêm khoảng 0,5 điểm % trong năm 2026 nếu tín dụng tiếp tục tăng nhanh hơn huy động và nhu cầu bơm vốn cho nền kinh tế duy trì ở mức cao.
Diễn biến tăng lãi suất này dường như đang phát huy tác dụng. Theo số liệu mới nhất của Ngân hàng Nhà nước, tính đến cuối tháng 9, tổng tiền gửi trong hệ thống lập kỷ lục mới, đạt gần 16,18 triệu tỷ đồng, tăng gần 3% chỉ sau hai tháng. Trong đó, tiền gửi dân cư vượt 7,83 triệu tỷ đồng, tăng 10,86% so với đầu năm; tiền gửi doanh nghiệp đạt hơn 8,35 triệu tỷ đồng, tăng 8,91%.
Sự gia tăng mạnh mẽ của tiền gửi cho thấy mặt bằng lãi suất mới đang kích thích người dân và doanh nghiệp quay lại kênh tiết kiệm ngân hàng, trong bối cảnh các kênh đầu tư khác như chứng khoán, bất động sản hay tiền số biến động mạnh.
Áp lực lãi vay có trở lại?
Lãi suất huy động tăng trở lại đặt ra câu hỏi lớn rằng liệu lãi suất cho vay có bị kéo lên theo, gây thêm áp lực chi phí cho doanh nghiệp và người dân?
Theo TS. Cấn Văn Lực thành viên Hội đồng tư vấn chính sách của Thủ tướng, việc lãi suất huy động nhích lên là điều tất yếu khi nhu cầu tín dụng cuối năm luôn cao. Tín dụng đến cuối tháng 10 đã tăng gần 15% và toàn hệ thống đang hướng tới mục tiêu tăng trưởng 16-17% cả năm. Tuy nhiên, Ngân hàng Nhà nước vẫn duy trì lãi suất điều hành ở mức thấp, khoảng 4,5%, để tạo nguồn vốn rẻ cho các tổ chức tín dụng, đồng thời yêu cầu các ngân hàng không tăng lãi vay mà phải cắt giảm chi phí hoạt động, chia sẻ một phần lợi nhuận.
Thực tế, lãi suất cho vay bình quân đến cuối tháng 10 vẫn ở mức 6,88%/năm, giảm khoảng 0,1%/năm so với cuối năm 2024. Điều này phản ánh các ngân hàng đang nỗ lực giữ mặt bằng lãi vay ổn định, dù chi phí vốn đầu vào tăng lên.
Tuy nhiên, áp lực có thể xuất hiện trong thời gian tới. Khi lãi suất huy động tăng, biên lãi ròng (NIM) của các ngân hàng sẽ bị thu hẹp. VCBS nhận định một số ngân hàng có thể điều chỉnh tăng nhẹ lãi vay đối với các khoản vay phát sinh mới, đặc biệt ở nhóm ngân hàng thương mại cổ phần có nhu cầu vốn cao hoặc đang trong quá trình cải thiện hệ số an toàn.
Dù vậy, giới chuyên gia nhận định mức tăng lãi suất huy động hiện nay chưa tác động đáng kể tới lãi vay của các lĩnh vực sản xuất, kinh doanh, nhóm được ưu tiên trong điều hành chính sách tiền tệ. Những ngành và lĩnh vực nhạy cảm với lãi suất như bất động sản, tiêu dùng hoặc vay tín chấp có thể chịu ảnh hưởng rõ rệt hơn nếu chi phí vốn tiếp tục leo thang.
Chuyên gia kinh tế Nguyễn Đức Độ cho rằng trong bối cảnh tín dụng tăng mạnh và nhu cầu vốn cuối năm ở mức cao, việc giảm lãi suất cho vay trên diện rộng gần như không khả thi. Các ngân hàng vì vậy buộc phải duy trì lãi suất huy động ở mức đủ hấp dẫn để đảm bảo thanh khoản, khiến biên lãi vay khó giảm thêm.
Đối với doanh nghiệp, áp lực lãi suất tăng vào cuối năm không phải điều bất ngờ, bởi đây là quy luật mùa vụ nhiều năm qua. Tuy nhiên, các chuyên gia khuyến nghị cần chủ động ứng phó bằng cách tối ưu hóa chi phí, tái cấu trúc nợ và đa dạng hóa kênh đầu tư. Đồng thời, chuyển đổi số, tối ưu hóa quy trình vận hành và gia tăng hiệu quả sử dụng vốn cũng được xem là giải pháp quan trọng để giảm bớt tác động từ biến động lãi suất.