Gia tăng tình trạng người lao động rút BHXH một lần

Gia tăng nhận BHXH một lần 

Mới đây, ông Lê Văn Chiến, ngụ ở thành phố Thủ Đức (TP Hồ Chí Minh) đã về Hà Nội để làm thủ tục nhận BHXH một lần. Dự kiến, tổng số tiền ông Chiến nhận được chỉ khoảng 56 triệu đồng cho 8 năm làm việc ở một công ty xây dựng tại Hà Nội. Ông Lê Văn Chiến cho biết, hồ sơ nhận BHXH một lần hiện nay rất đơn giản và nhanh gọn. Trước khi nhận BHXH một lần, người lao động sẽ được cán bộ BHXH tư vấn những lợi ích được và mất khi không tiếp tục tham gia BHXH. Tuy nhiên, do cả gia đình ông Chiến đã chuyển vào TP Hồ Chí Minh sinh sống và ông cũng nghỉ làm hơn 5 năm qua nên ông Chiến không muốn duy trì việc đóng BHXH. 

Trường hợp của chị Vũ Thị Mỹ Lan (37 tuổi, ngụ quận Bình Thạnh) tuy không phải chuyển nơi sinh sống và làm việc, nhưng làm công nhân may thì số tuổi lao động lại bị hạn chế nên chị cũng muốn nhận BHXH một lần. Bởi với ngành may, khi ngoài 40 tuổi, công ty đã tìm cách cho lao đông nữ nghỉ việc. Trong khi đó, theo quy định mới, nữ đủ 60 tuổi mới được nghỉ hưu, khi đó sổ BHXH mới có tác dụng.

"Tuy nhiên, chúng tôi không chờ đến lúc đó được. Nếu không rút một lần, hiếm khi công nhân có được chút vốn chi tiêu và tìm kế sinh nhai khác khi nghỉ làm công nhân may. Vì vậy, hầu hết các lao động tại công ty may đều rút BHXH một lần từ sớm", chị Vũ Thị Mỹ Lan nói. 

Thống kê của BHXH Việt Nam cho thấy, năm 2020 có 860.741 người hưởng BHXH một lần, tăng 53.652 người (tăng 6,65%) so với năm 2019. Trong đó, số người tham gia BHXH tự nguyện hưởng BHXH một lần là 11.868 người, tăng 51,55% so với năm 2019. Đa phần, người hưởng chế độ BHXH một lần (giai đoạn 2016-2020) tập trung ở độ tuổi từ trên 20 tuổi đến đủ 40 tuổi (chiếm 80,9% ).

Theo đại diện của BHXH Việt Nam, nguyên nhân của tình trạng trên là do đời sống khó khăn vì dịch bệnh COVID-19, khiến nhiều người lao động phải rút BHXH một lần để có một khoản tiền chi tiêu, trang trải cuộc sống. Ngoài ra, một số ít người vì lợi ích trước mắt, muốn rút BHXH một lần để có luôn một khoản "tiền tươi". Điều này khiến số người lao động hưởng BHXH một lần, đặc biệt vào thời gian gần đây, tăng lên nhanh chóng. Tuy nhiên, trên thực tế có rất nhiều trường hợp khi đã nhận BHXH một lần muốn nộp lại tiền để phục hồi số năm đã tham gia BHXH cho đủ điều kiện hưởng lương hưu nhưng pháp luật về BHXH chưa quy định về trường hợp này.

Người lao động sẽ chịu thiệt

Ông Đỗ Ngọc Thọ, Trưởng ban Thực hiện chính sách BHXH Việt Nam cho biết, đây là thực trạng rất đáng lo ngại. Bởi khi rút BHXH một lần, khi về già, người lao động sẽ không được hưởng lương hưu, phải sống phụ thuộc vào con, cháu và xã hội. Cụ thể, nếu không may bị bệnh, không có thẻ BHYT, người lao động còn phải đối mặt với nguy cơ không chi trả nổi chi phí khám chữa bệnh chỉ sau một lần mắc bệnh, nằm viện thời gian dài, có thể phải đối mặt với tình trạng nghèo đói, kiệt quệ, trở thành gánh nặng đối với gia đình và xã hội. 

Vì vậy, ông Đỗ Ngọc Thọ khuyến nghị, người lao động cũng cần cân nhắc kỹ, không nên quyết định hưởng BHXH một lần mà nên bảo lưu thời gian đóng BHXH, khi có điều kiện thì tiếp tục tham gia BHXH bắt buộc hoặc tham gia BHXH tự nguyện để có điều kiện tự đảm bảo cuộc sống và chăm sóc sức khỏe cho bản thân khi về già, hết tuổi lao động.

Theo phân tích của đại diện BHXH Việt Nam, khi hưởng BHXH một lần thì mức hưởng mỗi năm đóng BHXH chỉ bằng 1,5 tháng mức bình quân tiền lương tháng đóng BHXH cho những năm đóng trước năm 2014 và bằng 2 tháng mức bình quân tiền lương tháng đóng BHXH cho những năm đóng từ năm 2014 trở đi.

Như vậy, nếu lĩnh BHXH một lần, người lao động sẽ mất đi khoảng 1,14 tháng lương đối với mỗi năm đóng BHXH trước năm 2014 và khoảng 0,64 tháng lương đối với mỗi năm đóng BHXH sau năm 2014.

Tương tự, theo các chuyên gia trong ngành BHXH, nếu quyền lợi được đặt lên "bàn cân" thì chính sách BHXH đem lại cho người lao động những lợi ích mà không có khoản tiết kiệm nào có thể so sánh được. Căn cứ theo quy định hiện tại, mỗi người lao động tham gia BHXH bắt buộc có mức đóng vào quỹ BHXH bằng 25% mức tiền lương hằng tháng của người lao động, trong đó: người lao động đóng 8%, người sử dụng lao động đóng 17%. Ví dụ, nếu tiền lương của người lao động là 5 triệu đồng/tháng thì quỹ BHXH thu 1.250.000 đồng; trong đó, người lao động đóng 400.000 đồng (32% tổng số tiền phải đóng), người sử dụng lao động đóng 850.000 đồng (68% tổng số tiền phải đóng).

Ngoài ra, nếu nhận BHXH một lần, người lao động sẽ không còn cơ hội được hưởng lương hưu và được cấp thẻ BHYT miễn phí trong suốt thời gian hưởng lương hưu để đảm bảo cuộc sống và sức khỏe khi về già. Vì vậy, khi tham gia BHXH, với việc bỏ ra số tiền 8% tiền lương hằng tháng (32% tổng quỹ), người lao động được hưởng những lợi ích từ nguồn quỹ này, bao gồm các chế độ: Ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, hưu trí và tử tuất. "Chỉ tính riêng mức lương hưu mà người lao động nhận được với mức tiền lương 5 triệu đồng/tháng là 3.750.000 đồng/tháng, lớn hơn rất nhiều số tiền mà người lao động phải bỏ ra là 400.000 đồng/tháng", đại diện BHXH Việt Nam cho biết.

Đối với người lao động tự do, khi tham gia BHXH tự nguyện, người lao động được lựa chọn mức đóng phù hợp với điều kiện của mình, mức thấp nhất bằng chuẩn hộ nghèo khu vực nông thôn (hiện nay là 700.000 đồng). Như vậy, với tỉ lệ đóng hằng tháng 22%, thì số tiền đóng mỗi tháng tương đương với 138.600 đồng (nhà nước đã hỗ trợ 10%), nhưng tỉ lệ hưởng lương hưu khi đến tuổi có thể đạt đến 75% bình quân mức đóng. Ngoài ra, người hưởng lương hưu còn được cấp thẻ BHYT có mức hưởng 95% khi khám chữa bệnh đúng tuyến; đồng thời người thân, người chăm lo cho người tham gia BHXH còn được hưởng chế độ tuất khi người tham gia BHXH qua đời.

Để kéo giảm tình trạng gia tăng rút sổ BHXH một lần, nhiều chuyên gia trong ngành BHXH cho rằng, cần sớm sửa đổi Luật BHXH theo hướng chặt chẽ hơn trong quy định hưởng BHXH một lần; sửa đổi điều kiện hưởng chế độ hưu trí theo hướng giảm dần số năm đóng BHXH tối thiểu để được hưởng lương hưu, giúp người lao động dễ dàng đạt được điều kiện để hưởng lương hưu, hạn chế nhận BHXH một lần.