Cảnh sát biển Việt Nam tuyên truyền các tàu cá hoạt động trên tuyến tuần tra chấp hành nghiêm việc đánh bắt hải sản theo quy định. Ảnh minh họa: TTXVN phát
Sự kiện thu hút sự tham gia của nhiều chuyên gia, học giả trong nước và quốc tế nhằm thảo luận về cơ sở pháp lý, các biện pháp thực thi và những thách thức trong áp dụng luật biển quốc tế vào thực tiễn.
Tại Hội thảo, Phó Giáo sư Yoshinobu Takei, Khoa Luật, Đại học Keio (Nhật Bản) đã chia sẻ những nguyên tắc quan trọng trong thực thi pháp luật trên biển, trong đó nhấn mạnh vai trò của nguyên tắc pháp quyền. Theo ông, tất cả các quốc gia đều có nghĩa vụ tuân thủ luật pháp quốc tế, đặc biệt là Công ước Liên hợp quốc về Luật Biển (UNCLOS) năm 1982, nhằm đảm bảo các hoạt động hàng hải diễn ra an toàn, minh bạch và phù hợp với quy tắc chung. Việc thực thi pháp luật trên biển cần đảm bảo tính công khai, bình đẳng và phù hợp với tiêu chuẩn quốc tế, tránh gây xung đột hoặc căng thẳng không cần thiết.
Phó Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Võ Xuân Vinh cho rằng, một trong những thách thức lớn trong thực thi pháp luật trên biển là sự chồng lấn giữa luật quốc gia và luật quốc tế trong quản lý vùng biển. Không phải tất cả các quốc gia đều áp dụng luật biển theo cùng một cách thức. Một số quốc gia cho phép tàu thuyền đi lại theo nguyên tắc tự do hàng hải, trong khi một số nước khác yêu cầu sự chấp thuận trước, dẫn đến sự khác biệt trong cách thực thi pháp luật. Điều này tạo ra những khó khăn trong việc giám sát, kiểm soát hoạt động hàng hải, đặc biệt tại các khu vực có tranh chấp hoặc có sự chồng lấn về tuyên bố chủ quyền.
Theo Phó Giáo sư, Tiến sĩ Võ Xuân Vinh, một số khu vực trên biển đã đạt được thỏa thuận tạm thời về quản lý và khai thác chung, nhưng việc thực thi các thỏa thuận này trên thực tế còn gặp nhiều trở ngại. Một số quốc gia tuyên bố chủ quyền nhưng chưa tìm được điểm chung trong đàm phán, dẫn đến việc các cơ chế hợp tác chưa được thực hiện đầy đủ. Do đó, câu hỏi đặt ra là cần có cơ sở pháp lý phù hợp với cả luật quốc gia và luật quốc tế, từ đó, đảm bảo quyền lợi hợp pháp của các bên liên quan mà không làm gia tăng căng thẳng.
Bên cạnh đó, một số ý kiến nhận định, tranh chấp trên biển không phải lúc nào cũng có thể giải quyết hoàn toàn bằng luật pháp quốc tế. Bà Bùi Thị Thu Hiền, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Biển Đông (Viện Nghiên cứu Trung Quốc) cho rằng, mỗi tranh chấp cần có cách tiếp cận khác nhau, tùy thuộc vào việc đó là tranh chấp song phương hay đa phương. Luật pháp quốc tế có thể đưa ra những quy định chung, nhưng trong thực tế, việc áp dụng vào từng trường hợp cụ thể lại gặp phải nhiều khó khăn. Một số quốc gia có thể không công nhận cơ chế tài phán quốc tế hoặc lựa chọn các cách thức khác để giải quyết tranh chấp. Điều này làm cho quá trình đàm phán trở nên phức tạp hơn.
Cũng theo tham luận tại Hội thảo, dưới góc độ kinh nghiệm quốc tế, Nhật Bản là một trong những quốc gia có hệ thống thực thi pháp luật trên biển chặt chẽ và hiệu quả. Lực lượng Tuần duyên Nhật Bản (JCG) đóng vai trò quan trọng trong giám sát, tuần tra và đảm bảo an toàn hàng hải, đồng thời kết hợp với các cơ chế hợp tác quốc tế để xử lý tranh chấp một cách hòa bình. Nhật Bản cũng áp dụng công nghệ giám sát hiện đại, từ hệ thống radar, vệ tinh cho đến máy bay không người lái nhằm kiểm soát hoạt động trên các vùng biển của mình. Chính sách thực thi của Nhật Bản chú trọng đến việc duy trì trật tự hàng hải trong khuôn khổ luật pháp quốc tế, vừa bảo vệ lợi ích quốc gia, vừa đảm bảo tính ổn định và hợp tác trong khu vực.
Các đại biểu cũng nhất trí cho rằng, thực thi pháp luật trên biển không chỉ là trách nhiệm của từng quốc gia mà còn là vấn đề toàn cầu, đòi hỏi sự phối hợp đa phương và cam kết tuân thủ các quy tắc quốc tế. Việc thúc đẩy một trật tự biển dựa trên luật pháp là điều kiện tiên quyết để bảo đảm hòa bình, ổn định và phát triển bền vững trong khu vực và trên toàn thế giới.