Dùng công nghệ ngày càng tinh vi
Theo ghi nhận của cơ quan công an và Cục An toàn thông tin (Bộ Thông tin Truyền thông), các hình thức lừa đảo trên không gian mạng ngày càng tinh vi. Trước đây, các đối tượng hack nick rồi nhắn tin lừa đảo; nay các đối tượng còn dùng công nghệ Deepfake (sử dụng AI để làm những video hoặc hình ảnh giả, sao chép ảnh chân dung tạo ra các đoạn video giả người thân, bạn bè) rồi thực hiện các cuộc gọi lừa đảo trực tuyến.
Lừa đảo qua gọi video giả bằng Deepfake ngày càng tinh vi.
Như anh VĐC (42 tuổi ở Cổ Nhuế, TP Hà Nội) cho biết đã bị lừa mất 30 triệu đồng bởi cuộc gọi điện video Deepfake. Cụ thể, tài khoản người thân bên nước ngoài nhắn tin mượn tiền vì có việc gấp. Liền sau đó, anh C nhận được cuộc gọi video qua ứng dụng Messenger của Facebook.
“Cuộc gọi chỉ diễn ra được ít giây nhưng tôi thấy được khuôn mặt người thân của mình cùng với cách xưng hô quen thuộc nhưng cuộc gọi diễn ra chập chờn. Sau đó tôi nhận được tin nhắn vì sóng yếu nên không gọi video tiếp được, chuyển sang nhắn tin cho tiện. Tôi đã tin tưởng và chuyển tiền theo hướng dẫn”, anh VĐC kể lại.
Theo Công an thành phố Hà Nội, với công nghệ Deepfake, video giả mạo do đối tượng tạo sẵn thường có nội dung chung chung, không phù hợp hoàn toàn với ngữ cảnh thực tế giao tiếp với nạn nhân, có thể khiến nạn nhân nghi ngờ, phát hiện. Để che lấp khuyết điểm trên, các đối tượng thường tạo ra video với âm thanh khó nghe, hình ảnh không rõ nét giống cuộc gọi video có tín hiệu chập chờn được thực hiện trong khu vực phủ sóng di động/wifi yếu. Đây là thủ đoạn lừa đảo rất mới và rất tinh vi.
Còn theo Cục An toàn thông tin, Deepfake có thể được sử dụng không chỉ để lừa đảo trực tuyến mà còn sử dụng cho các mục đích khác như tấn công chính trị, tạo ra những tin tức giả mạo hoặc phá hoại danh tiếng của người khác.
Tổng hợp các vụ lừa đào liên quan đến lĩnh vực này thời gian qua cho thấy, phần lớn hình thức lừa đảo trực tuyến này nhắm tới việc lừa đảo tài chính. Đối với các cuộc gọi Deepfake như hiện nay thì bằng mắt thường, nếu quan sát kỹ vẫn có thể nhận thấy một số các dấu hiệu như thời gian gọi thường rất ngắn chỉ vài giây. Khuôn mặt của người trong cuộc gọi video giả mạo thường thiếu cảm xúc và khá "trơ" khi nói, tư thế lúng túng, không tự nhiên, hoặc hướng đầu và cơ thể không nhất quán với nhau…
Bên cạnh đó, cũng có thể nhận thấy màu da của nhân vật trong video cuộc gọi bất thường, ánh sáng kỳ dị và bóng đổ không đúng vị trí. Điều này có thể khiến cho video trông không tự nhiên. Âm thanh cũng là một vấn đề có thể nhận thấy sự khác lạ trong video, khi nó không đồng nhất với hình ảnh, có nhiều tiếng ồn bị lạc vào video hoặc video không có âm thanh.
Thông thường, kẻ gian sẽ ngắt cuộc gọi giữa chừng với lý do mất sóng, sóng yếu… Những yếu tố kỳ lạ như trên là dấu hiệu nhận biết của các vụ lừa đảo Deepfake.
Chặn tài khoản ngân hàng không chính chủ
Ông Trần Quang Hưng, Phó Cục trưởng Cục An toàn thông tin cho hay, ngay từ thời điểm nhận được thông tin phản ánh từ người dân, Cục An toàn thông tin đã cảnh báo rộng rãi trên các phương tiện thông tin đại chúng về hình thức lừa đảo mới này.
Không chỉ Việt Nam mà nhiều nước trên thế giới, cùng các công ty công nghệ lớn đang chung tay để tìm giải pháp kỹ thuật nhằm xử lý các vụ lừa đảo Deepfake. Ngăn chặn lừa đảo trên không gian mạng là một cuộc chiến trường kỳ.
“Công nghệ là công cụ để thực hiện hành vi lừa đảo. Trong khi đó công nghệ thay đổi, cập nhật hàng ngày. Để xử lý tình trạng này, ở góc độ căn cơ của những vụ lừa đảo trực tuyến phần lớn liên quan đến lừa đảo tài chính. Bởi mục đích cuối cùng lừa đảo là để nạn nhân chuyển tiền. Do đó, để làm được điều này, kẻ lừa đảo cần đến các tài khoản chuyển tiền vào. Những đối tượng này sẵn sàng bỏ tiền ra mua các tài khoản ngân hàng không chính chủ với giá 2 triệu – 3 triệu đồng trên thị trường. Do đó, ngăn chặn các tài khoản không chính chủ này, đồng bộ thông tin tài khoản ngân hàng với cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư mới giải quyết bài toán căn cơ này. Có vậy, số lượng các vụ lừa đảo trực tuyến sẽ giảm mạnh”, ông Trần Quang Hưng chia sẻ.
Việc chống lừa đảo trực tuyến không đơn giản là vấn đề kỹ thuật mà cần có sự phối hợp đồng bộ chung giữa cả mặt công nghệ, pháp lý và cơ chế.
Trong khi chờ có những giải pháp đồng bộ, về mặt kỹ thật công nghệ, khi ghi nhận các hình thức lừa đảo mới qua không gian mạng, Cục An toàn thông tin có những cảnh báo để người dân phòng tránh.
Công an thành phố Hà Nội đề nghị người dân nâng cao cảnh giác khi nhận bất kỳ tin nhắn, cuộc gọi video với nội dung vay, mượn tiền qua các ứng dụng mạng xã hội. Người dân cần bình tĩnh khi nhận bất kỳ tin nhắn, cuộc gọi video với nội dung vay, mượn tiền qua các ứng dụng mạng xã hội, sau đó gọi điện thoại hoặc liên lạc trực tiếp cho người thân để xác minh (không gọi qua các ứng dụng mạng xã hội như Zalo, Messenger, Viber, Telegram…). Trường hợp nghi vấn đối tượng giả mạo người thân trên mạng xã hội để lừa đảo, chiếm đoạt tài sản, người dân cần báo ngay cho cơ quan Công an gần nhất để được hỗ trợ kịp thời và để đấu tranh, ngăn chặn, xử lý nghiêm các đối tượng theo quy định pháp luật.