Nằm cách trung tâm huyện lỵ chưa đầy 4km nhưng từ nhiều năm nay, hàng trăm hộ dân ở xã Nà Nghịu, huyện Sông Mã, tỉnh Sơn La vẫn chưa được sử dụng điện lưới quốc gia.
Từ trung tâm huyện Sông Mã, chạy xe máy chưa đầy 10 phút, chúng tôi đã có mặt tại bản Xum Côn, xã Nà Nghịu. Điều đầu tiên mà chúng tôi nhận thấy ở đây là không hề có một đường dây hạ thế hay cột điện nào để cung cấp điện lưới cho người dân. Nằm không xa các khu dân cư đông đúc khác, nhưng người dân nơi đây như tách biệt khỏi thế giới văn minh bởi điều kiện thiết yếu nhất của cuộc sống là điện lưới thì họ lại không có.
Do không có điện lưới nên người dân phải sử dụng các máy phát điện mini. |
Dừng chân ở một ngôi nhà sàn trong bản, chúng tôi bắt gặp một hình ảnh hiếm thấy, đó là cảnh những người trong gia đình vừa ăn cơm vừa xem ti vi, nhưng trong nhà thì không có một bóng điện nào được bật, thay vào đó là những ngọn nến le lói để thắp sáng mâm cơm. Giải thích cho chúng tôi về điều này, anh Vì Văn Mai, chủ gia đình cho biết, do nguồn điện được lấy từ máy phát điện tự chế chạy bằng sức nước nên không đủ để dùng, muốn xem được ti vi, các bóng đèn thắp sáng trong nhà phải tắt hết. Vì điện mini tự chế không đủ thắp sáng, điện lưới của Nhà nước thì chưa có, người dân trong bản gặp rất nhiều khó khăn, buổi tối trẻ con muốn học bài nhưng điện cứ chập chờn không học được.
Để tìm hiểu về nguồn cung cấp điện của bản Xum Côn, chúng tôi theo người dân xuống bến sông để tận mắt xem những chiếx máy thủy điện mini tự chế. Theo quan sát, chỉ trên một đoạn sông ngắn đã có hàng chục chiếc máy điện tự chế được người dân ghép bằng tre và gỗ, roto phát điện được chạy bằng cánh quạt, đặt ở giữa dòng sông. Từ những chiếc máy phát điện này, những đoạn dây điện được kéo hết sức sơ sài, nhiều chỗ còn để lộ phần ruột dây bên trong khiến nguy hiểm luôn rình rập.
Người dân ở đây cho biết, mỗi chiếc máy phát điện mini tự chế chạy bằng sức nước này có giá khoảng 4 triệu đồng và đối với những hộ gia đình nghèo trong bản thì đây là tài sản rất lớn, họ phải tích cóp rất lâu mới mua được. Tuy nhiên, vào mùa mưa lũ, khi lượng nước từ thượng nguồn đổ về, kèm theo là dòng chảy mạnh nên không ít gia đình có máy phát điện lắp ở đây đã bị cuốn trôi.
Đợt lũ vừa qua đã cuốn trôi chiếc máy phát điện của gia đình anh Lường Văn Tiên ở bản Xum Côn, nhưng rất may anh đã kịp thời phát hiện và vớt lại được. Sau lũ, anh Tiên lại đưa chiếc máy phát điện mini ra sông Mã lắp đặt. Anh Tiên cho biết, trời mưa lũ xuống thì mỗi ngày ít nhất phải 3 - 4 lần ra sông để kiểm tra, nhiều hôm nước chảy mạnh cuốn trôi máy phát điện đi xa gần ki lô mét, nhưng để có điện mấy anh em trong bản bất chấp nguy hiểm bơi xuống để vớt máy lên. Bà con trong bản mong có điện lưới của Nhà nước càng sớm càng tốt.
Thiếu điện, người dân nơi đây gặp rất nhiều khó khăn trong sinh hoạt cũng như sản xuất do không tiếp cận được với các phương tiện hữu ích khác. Bản có 87 hộ dân thì có tới 41 hộ nghèo. Ông Lường Văn Chính, trưởng bản Xum Côn cho biết, người dân trong bản nhiều lúc muốn mua máy nông nghiệp như máy bơm, máy tuốt lúa, thái sắn... để phục vụ cuộc sống và góp phần nâng cao năng suất lao động, nhưng vì không có điện nên cũng đành chịu. Ngay cả hệ thống loa phát thanh của bản, vì sử dụng nguồn điện tự chế, nên máy móc hoạt động không ổn định, nhiều lúc muốn tuyên truyền chủ trương, chính sách của Nhà nước cho người dân nhưng không được.
Ông Chính cho biết thêm, từ khi điện lưới quốc gia được kéo vào huyện Sông Mã (năm 1990) cách trạm hạ thế nơi gần nhất chỉ vài thửa ruộng, bà con trong bản đã nhiều lần kiến nghị với các cấp có thẩm quyền để xem xét kéo điện lưới quốc gia về bản, nhưng cán bộ ngành điện hứa từ năm này sang năm khác vẫn chưa thấy gì. Điều đáng nói là những bản khác ở xung quanh bản Xum Côn đã có điện lưới sử dụng từ nhiều năm nay, vì thế người dân rất bức xúc.
Cùng với bản Xum Côn, trên địa bàn xã Nà Nghịu hiện còn 3 bản với gần 400 hộ dân chưa có điện lưới quốc gia để sử dụng.
Bà Cầm Thị Ngọc Yến, Phó Chủ tịch UBND huyện Sông Mã, tỉnh Sơn La cho biết, hiện nay trên địa bàn huyện Sông Mã còn 57/466 bản chưa có điện lưới quốc gia. Nguyên nhân chính của tình trạng này là do nguồn vốn đầu tư của Tập đoàn Điện lực Việt Nam phân bổ theo từng giai đoạn, nên không thể cấp điện đến tất cả địa bàn. Huyện đã có ý kiến, kiến nghị với UBND tỉnh Sơn La tiếp tục đầu tư, kéo điện lưới cho người dân trong thời gian tới để đảm bảo đời sống. Về phía trách nhiệm của địa phương thì đã có cam kết khi dự án điện được triển khai thì sẽ thực hiện tốt công tác giải phóng mặt bằng và bàn giao cho chủ đầu tư.