21 Lê Lai, 22 Lê Lợi”, như đã thành thông lệ, hàng năm, cứ đến ngày 21 - 22 tháng 8 âm lịch, lớp lớp cháu con lại tụ hội về Lam Kinh (xã Xuân Lam, huyện Thọ Xuân, tỉnh Thanh Hóa) để thắp nén tâm nhang tưởng nhớ người Anh hùng dân tộc Lê Lợi, đại công thần Lê Lai và các vị vua Lê đã có công giành lại độc lập, yên bình cho đất nước. Hội tụ về đây còn để được xem các điệu múa, trò chơi truyền thống như múa Xuân Phả, nghe tiếng chiêng, cồng, trống, cất lên cùng với bài cáo Bình Ngô âm vang giữa núi rừng thiêng liêng. Mang một ý nghĩa hết sức đặc biệt với người dân xứ Thanh, Lễ hội Lam Kinh 2013 gắn liền với 3 sự kiện lịch sử: 595 năm khởi nghĩa Lam Sơn, 585 năm ngày vua Lê Thái Tổ đăng quang và 580 năm ngày mất của Anh hùng dân tộc Lê Lợi. Cũng trong dịp này, di tích lịch sử Lam Kinh sẽ đón Bằng công nhận là Di tích quốc gia đặc biệt.
Nỗ lực cho ngày hội lớn
Đến với Lam Kinh những ngày trung tuần tháng 8 âm lịch, chúng tôi không khỏi ngỡ ngàng về một vùng đất, một vùng văn hóa giàu bản sắc đang được phục hồi và phát triển từng ngày, từng ngày. Không còn những con đường đất cuộn lên khi mưa xuống, chẳng còn những thái miếu đã xuống cấp theo thời gian. Thay vào đó là một Lam Kinh cổ kính, tôn nghiêm, xứng tầm một di tích lịch sử quốc gia đặc biệt trên mảnh đất Thanh Hóa anh hùng.
Các trò diễn dân gian mang đậm đặc trưng vùng, miền ở xứ Thanh. |
Theo các nhà sử học, vương triều Lê có hai thái miếu ở Thăng Long và ở Lam Sơn (tức Lam Kinh), thì thái miếu ở Lam Kinh là thái miếu gốc, nên hàng năm các vua Lê trị vì tại Thăng Long đều phải hành hương về Lam Kinh để tế lễ và bái yết tổ tiên. Sau nhiều cuộc khảo cổ công phu, các nhà khoa học đã xác định Lam Kinh hiện nay vẫn còn lưu giữ đầy đủ toàn bộ nền tảng kiến trúc của chính điện, 9 tòa thái miếu, khẳng định nơi đây từng tồn tại một công trình kiến trúc đồ sộ, độc nhất vô nhị trong lịch sử. Với mục tiêu khôi phục, bảo tồn hình ảnh lịch sử, nghệ thuật tạo hình, kiến trúc, không gian tâm linh từ đó phát huy giá trị di tích, đáp ứng nhu cầu tham quan, du lịch văn hóa, lễ hội của du khách, tỉnh Thanh Hóa đã tiến hành trùng tu, tôn tạo các tòa thái miếu và chính điện Lam Kinh. Đến nay, việc trùng tu, tôn tạo các tòa thái miếu số 4, 5, 6 đã hoàn tất, đây được coi là những tòa thái miếu quan trọng nhất trong các buổi tế lễ, cáo yết tổ tiên của Vương triều Lê. Mỗi tòa miếu gồm 3 gian, chính giữa mỗi gian là bậc cầu thang được thiết kế bằng đá với cặp rồng uốn lượn mỗi bên. Ngoài ra, mỗi tòa còn có 3 bộ cửa võng, bức đại tự, đôi câu đối sơn son thếp vàng, phủ hoàn kim cấu kiện gỗ toàn nhà. Đồ thờ gồm hương áng, bát hương, đồ thờ trên bàn, trống, bàn đặt lễ, bát bửu, chấp kích... được chạm khắc tinh xảo. Một số hạng mục khác như: Bảo tồn, tôn tạo các tòa miếu số 1, 2, 8, 9 thuộc dự án 9 tòa thái miếu đang trong giai đoạn chờ được đầu tư cũng như bố trí vốn...
Riêng Dự án bảo tồn và phỏng dựng khu chính điện Lam Kinh với mặt bằng tổng thể phỏng dựng là nhà hình chữ CÔNG, một tầng mái, diện tích xây dựng 1.662 m2 với tổng mức đầu tư trên 162 tỷ đồng dự kiến sẽ hoàn thành vào tháng 3/2015. Hiện nay, công trình đang hoàn thành việc chuẩn bị phương tiện, vật tư, thiết bị, khu nhà xưởng, hàng rào bảo vệ, gia công gắn chắp toàn bộ hệ thống chân tảng; các mẫu vật liệu nung như gạch, ngói, con giống... đang được triển khai gia công chế tác; các cấu kiện gỗ, cột, vì... của các tiền điện, trung điện, hậu điện cũng đang trong quá trình hoàn thiện. Hiện, nhà tiền điện đã được phục dựng lại, dự kiến các bộ vì còn lại và gác thượng lương nhà tiền điện sẽ lắp dựng vào tháng 12/2013.
Công tác chuẩn bị cho lễ hội cũng đang đi vào giai đoạn nước rút. Công tác tổng duyệt các chương trình nghệ thuật, phần hành lễ thì đang được tỉnh Thanh Hóa hoàn tất những giai đoạn cuối cùng. Đoạn đường từ ngã tư quốc lộ 15A đến trụ sở xã Xuân Lam, đến Khu di tích Lam Kinh cũng được rải nhựa, lát đá, thuận tiện cho du khách khi đến với Lễ hội Lam Kinh. Cảnh quan môi trường trong các khu vườn, đường đến các lăng tẩm đều được dọn dẹp sạch sẽ.
Một không gian mang âm hưởng tâm linh đã và đang hiển hiện rõ nét ở Lam Kinh, đó là nơi để cháu con hướng về với tấm lòng thành kính.
Di tích lịch sử quốc gia đặc biệt
Ông Trịnh Đình Dương, Trưởng ban quản lý Khu di tích lịch sử Lam Kinh cho biết: “Khu di tích lịch sử Lam Kinh đã được Thủ tướng Chính phủ công nhận là Di tích quốc gia đặc biệt từ 27/9/2012. Từ năm 1985 đến nay, Lễ hội Lam Kinh đã được tổ chức 28 lần. Nhưng có thể nói đây là năm người dân tham gia phục vụ lễ hội với tất cả sự thành kính và tự hào, có nhiều cụ cao niên đã ở cái tuổi xưa nay hiếm vẫn hăng hái luyện tập trong đội tế của xã... Lễ đón Bằng công nhận Di tích quốc gia đặc biệt sẽ được tổ chức theo nghi thức hiện đại, trang trọng, hoành tráng, thành kính và tôn nghiêm. Tất cả đã sẵn sàng cho một lễ hội thành công.”
Lễ hội sẽ diễn ra trong 3 ngày từ 24 - 26/9 (tức ngày 20 - 22/8 Âm lịch), tại Khu di tích Lam Kinh (xã Xuân Lam và thị trấn Lam Sơn huyện Thọ Xuân) và khu vực Đền thờ Trung túc Vương Lê Lai (xã Kiên Thọ, huyện Ngọc Lặc). Đồng thời, lễ dâng hương sẽ được tổ chức tại Thái Miếu nhà Lê và Tượng đài Lê Lợi (thành phố Thanh Hóa), cũng như ở các di tích thờ các danh thần, võ tướng tham gia cuộc khởi nghĩa Lam Sơn. Lễ đón nhận Bằng công nhận Di tích quốc gia đặc biệt cho Khu di tích lịch sử Lam Kinh và Lễ hội Lam Kinh sẽ được tổ chức vào 8 giờ ngày 26/9 tại sân Chính Điện, Khu di tích lịch sử Lam Kinh và được truyền hình, phát thanh trực tiếp trên sóng VTV1 (Đài Truyền hình Việt Nam), VOV1 (Đài Tiếng nói Việt Nam). |
Là một lễ hội lịch sử, văn hóa, Lễ hội Lam Kinh xưa là quốc lễ của nhà Lê, giới hạn trong cung đình và do vua, quan, hoàng thân quốc thích đứng ra tổ chức để tưởng nhớ công ơn các đấng tiên vương. Trải qua quá trình lịch sử lâu dài, quốc lễ vốn chỉ giới hạn nơi cung đình trở thành lễ hội có sự tham gia đậm nét của quần chúng nhân dân và gắn liền với những trò chơi, trò diễn dân gian. Tuy nhiên, theo thời gian, những nét văn hóa đặc sắc này dần mai một, và Lễ hội Lam Kinh cũng không nằm ngoài xu hướng đó. Mãi đến năm 1986, nhân kỷ niệm 600 năm ngày sinh Đức Thái tổ Cao Hoàng Đế, những sinh hoạt văn hóa trong Lễ hội Lam Kinh mới được quan tâm, nghiên cứu, phục dựng, những hạng mục lăng mộ, bia, thái miếu trong Khu di tích lịch sử Lam Kinh mới được trùng tu, tôn tạo, phục hồi đúng với giá trị nguyên bản của nó.
Và nay, khi đến với Lễ hội Lam Kinh 2013, một lễ hội với quy mô hoành tráng và trang trọng nhất từ trước đến nay sẽ tái hiện và tạo sức lan tỏa mạnh mẽ hào khí Lam Sơn, xuyên suốt chiều dài lịch sử đến công cuộc đổi mới hiện nay. Du khách sẽ được đắm mình trong một không gian văn hóa đậm nét truyền thống với vai trò tham gia tích cực của người dân - những nhân tố chính trong việc duy trì và tổ chức lễ hội. Trong phần lễ, sẽ có các màn trống hội, rước kiệu lên kỳ đài, lễ tế, cáo tổ tiên theo nghi thức cổ truyền, đảm bảo nếp sống văn hóa, văn minh, lành mạnh với sự tham gia của đội tế làng Phú Khê, dàn trống đồng, cồng chiêng, đội rồng, đội trống... Phần hội sẽ tái hiện lịch sử cuộc khởi nghĩa Lam Sơn hào hùng, cảnh vua Lê đăng quang, dấu ấn thời Lê Sơ và Lê Trung hưng, lễ Tịch điền, các giá trị nổi bật về kiến trúc nghệ thuật của di tích Lam Kinh, sự phát triển của Thanh Hóa... Đặc biệt, điểm nhấn của năm nay các trò diễn dân gian mang đặc trưng vùng, miền ở xứ Thanh như trò Xuân Phả (Xuân Trường), múa Rồng (Xuân Lập), Trống hội (thị trấn Lam Sơn), dân ca, dân vũ Đông Anh (Đông Sơn), dân ca sông Mã, ca trù, trò Xuân Phả, Sanh Ngô... cùng những hoạt động văn hóa văn nghệ quần chúng như: Liên hoan văn nghệ, các buổi chiếu phim, hội trại các làng văn hóa; trưng bày, triển lãm hiện vật, tranh ảnh, sách báo giới thiệu cuộc khởi nghĩa Lam Sơn, anh hùng dân tộc Lê Lợi, các vương triều Hậu Lê, Thiên hạ thái bình, Thanh Hóa trên con đường đổi mới...
Gần 6 thế kỷ trôi qua, với nhiều biến cố thăng trầm của lịch sử đất nước, Lam Kinh, biểu tượng của lòng tự hào dân tộc về một giai đoạn lịch sử oai hùng chống quân xâm lược và công cuộc xây dựng quốc gia Đại Việt vẫn còn giữ nguyên giá trị lịch sử, văn hóa, kiến trúc nghệ thuật cần được bảo tồn, tôn vinh và gìn giữ. Nhằm phát huy những giá trị lịch sử hào hùng, Thanh Hóa đã tập trung sức người, sức của hướng tới một Lễ hội Lam Kinh thành công, để Lễ hội Lam Kinh không chỉ là lễ hội của riêng huyện Thọ Xuân, của riêng Thanh Hóa mà còn trở thành lễ hội mang tầm quốc gia.
Đức Phương - Duy Hưng - Hoa Mai (thực hiện)