Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV: Chuyển đổi số trong thực hiện điều ước quốc tế

Điều hành phiên thảo luận, Phó Chủ tịch Quốc hội Trần Quang Phương cho biết dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Điều ước đã được đại biểu Quốc hội thảo luận ở tổ vào ngày 31/10. Nhiều ý kiến tán thành với sự cần thiết sửa đổi, bổ sung luật, nhằm khắc phục những tồn tại, hạn chế trong việc triển khai thực hiện điều ước quốc tế.

Về dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về một cơ số cơ chế, chính sách đặc thù, vượt trội nhằm nâng cao hiệu quả công tác hội nhập quốc tế tại phiên thảo luận tổ ngày 19/11, các ý kiến phát biểu cơ bản nhất trí sự cần thiết ban hành nghị quyết để kịp thời thể chế quan điểm chỉ đạo của Đảng tại Nghị quyết  59-NQ/TW của Bộ Chính trị về hội nhập quốc tế trong tình hình mới. Một số vấn đề được đại biểu quan tâm tham gia ý kiến như: Sự phù hợp với chủ trương, đường lối của Đảng; tính hợp hiến, thống nhất của dự thảo Nghị quyết; tính tương thích điều ước quốc tế có liên quan mà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là thành viên; phạm vi điều chỉnh và đối tượng áp dụng của dự thảo nghị quyết; nguyên tắc áp dụng cơ chế, chính sách đặc thù xử lý khó khăn, vướng mắc trong việc thực hiện các dự án hợp tác với các đối tác nước ngoài có tính chất trọng điểm, chiến lược...

Tại phiên thảo luận ở hội trường, đa số đại biểu Quốc hội bày tỏ sự tán thành cao đối với sự cần thiết sửa đổi, bổ sung Luật Điều ước quốc tế nhằm đáp ứng yêu cầu hội nhập quốc tế sâu rộng, nâng cao hiệu lực pháp lý và bổ sung tính linh hoạt trong đàm phán, ký kết, phê chuẩn, phê duyệt và gia nhập điều ước quốc tế. Các ý kiến ghi nhận dự thảo Luật đã làm rõ hơn thẩm quyền, đồng thời rút ngắn trình tự, thủ tục nhưng vẫn bảo đảm sự chặt chẽ, công khai và minh bạch.

Nội dung thảo luận chính của các đại biểu Quốc hội tập trung vào việc tinh giản thủ tục, rút ngắn thời hạn xử lý và mở rộng cơ chế linh hoạt trong hoạt động đối ngoại. Cụ thể, việc cắt giảm, đơn giản hóa thủ tục hành chính, thực hiện chuyển đổi số và ứng dụng khoa học công nghệ trong thực hiện điều ước quốc tế là một trong những vấn đề được quan tâm.

Về hồ sơ đề nghị thẩm định điều ước quốc tế, đại biểu Nguyễn Tâm Hùng (TP Hồ Chí Minh) đề nghị Ban soạn thảo nghiên cứu, xem xét chuyển sang hình thức điện tử 100% đối với các cơ quan Trung ương cho phù hợp với cải cách thủ tục hành chính, đồng thời kiến nghị bổ sung chuẩn định dạng và kho lưu trữ để tránh mất thời gian xử lý do hồ sơ mỗi cơ quan gửi khác nhau. Đại biểu cũng quan tâm đến quy định về hồ sơ kiểm tra và thẩm định điều ước quốc tế, đề nghị cần có cơ chế xác nhận hồ sơ đầy đủ ngay khi tiếp nhận, tránh tình trạng hiểu khác nhau về “hồ sơ hợp lệ” dẫn tới kéo dài thời gian xử lý.

Đánh giá việc rút ngắn thời hạn thẩm định xuống còn 10 ngày hoặc 5 ngày theo thủ tục rút gọn được coi là một bước tiến lớn, tuy nhiên, đại biểu Thạch Phước Bình (Vĩnh Long) bày tỏ quan điểm, đối với những điều ước đa ngành tác động sâu rộng như các hiệp định thương mại, đầu tư, tài chính, quốc phòng thời hạn 10 ngày có thể chưa đủ đáp ứng yêu cầu thẩm định. Vì vậy, đại biểu đề nghị nên cân nhắc cơ chế gia hạn có điều kiện cùng với quy định rõ hậu quả pháp lý khi cơ quan không trả lời đúng hạn. Đại biểu Thạch Phước Bình cũng kiến nghị nghiên cứu quy định bộ hồ sơ tối giản cho các điều ước nhỏ, thuần kỹ thuật, không phát sinh nghĩa vụ pháp lý và tài chính mới.

Một cơ chế quan trọng mang tính đột phá là quy định bổ sung về việc đồng thời đề xuất và phê chuẩn, phê duyệt điều ước quốc tế, tạo tính linh hoạt cao. Tuy nhiên, một số đại biểu Quốc hội đề nghị làm rõ hơn các trường hợp áp dụng, đồng thời quy định ngưỡng kiểm soát đối với điều ước có khả năng phát sinh nghĩa vụ tài chính hoặc liên quan đến chủ quyền, an ninh quốc phòng.

Bên cạnh đó, về quy định ủy quyền trong trường hợp đặc biệt, một số đại biểu Quốc hội cho rằng cần làm rõ thời hạn ủy quyền không nên áp dụng kéo dài, đồng thời bổ sung nghĩa vụ báo cáo sau khi thực hiện ủy quyền đối với Chính phủ, Chủ tịch nước và Ủy ban Quốc phòng, An ninh và Đối ngoại của Quốc hội để thực hiện chức năng giám sát tối cao.

Đại biểu Trần Quốc Tuấn (Vĩnh Long) kiến nghị thời hạn áp dụng cơ chế đặc thù nên điều chỉnh đến giữa năm 2028 thay vì hết năm 2030, để Quốc hội khóa XVI có thể sơ kết giữa nhiệm kỳ, đánh giá và luật hóa những vấn đề đã chín muồi.

Phát biểu giải trình, Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Lê Hoài Trung khẳng định tư tưởng chính xuyên suốt của dự án Luật sửa đổi lần này là đơn giản hóa trình tự, thủ tục ký kết và thực hiện; còn các điều kiện, nội dung về cơ bản không có sự thay đổi.

Bộ trưởng cũng cho biết các quy định hiện hành đã yêu cầu đánh giá tác động toàn diện, bao gồm vấn đề tài chính, quốc phòng, an ninh, đối ngoại, bình đẳng giới và môi trường.