Hoàn thiện mô hình Tòa án chuyên biệt tại Trung tâm tài chính quốc tế

Tại hội trường, nhiều đại biểu tán thành việc thành lập Tòa án này là cần thiết để thể chế hóa chủ trương của Đảng, kết luận của các cấp có thẩm quyền nhằm tạo lập cơ chế giải quyết nhanh chóng, hiệu quả các tranh chấp phát sinh trong hoạt động đầu tư kinh doanh tại Trung tâm tài chính quốc tế với trình tự thủ tục hiện đại, vượt trội, phù hợp với thông lệ quốc tế.

Đại biểu Lê Thu Hà (Lào Cai) cho rằng, đây là một bước mở thể chế mang tính đột phá, lần đầu tiên xây dựng một thiết chế tư pháp chuyên biệt quốc tế hóa ngay trên lãnh thổ Việt Nam nhằm xử lý tranh chấp thương mại có tính toàn cầu, nâng cao năng lực cạnh tranh pháp lý của Việt Nam trong khu vực.

“Nếu đã mở ra một mô hình mới thì cần bảo đảm vận hành thông suốt, minh bạch và được tin cậy cả trong nước lẫn quốc tế. Môi trường đầu tư chỉ thực sự được củng cố khi phán quyết của tòa án chuyên biệt đi vào cuộc sống, bảo vệ quyền lợi của các bên và tạo dựng được niềm tin lâu dài”, đại biểu Lê Thu Hà nhấn mạnh.

Từ đó, đại biểu đề nghị, dự thảo Luật cần bảo đảm 3 tiêu chí, đó là: cạnh tranh quốc tế, thủ tục nhanh, minh bạch, ngôn ngữ thân thiện với chuẩn thương mại toàn cầu; bảo hộ chủ quyền tư pháp, mở cửa nhưng không đánh đổi an ninh pháp lý và lợi ích công; hiệu lực thi hành thực chất, phán quyết phải thi hành được cả trong và ngoài nước.

Do mô hình Tòa án chuyên biệt được thiết kế với nhiều cơ chế đặc thù, vượt trội, đại biểu Lê Thu Hà đề nghị, cần quy định cơ chế rà soát, cập nhật thường xuyên trong quá trình triển khai. Có thể xem xét đánh giá tổng thể hoạt động của Tòa án này sau 3 - 5 năm vận hành, dựa trên các chỉ số như: thời gian giải quyết vụ việc, tỷ lệ thi hành bản án, mức độ lựa chọn của doanh nghiệp, nhà đầu tư và phản hồi của thị trường quốc tế… Việc đánh giá định kỳ sẽ giúp nhận diện sớm các vướng mắc, điều chỉnh kịp thời những điểm chưa phù hợp và tiếp tục hoàn thiện các ưu điểm vượt trội, qua đó củng cố niềm tin, tăng sức hấp dẫn đầu tư và nâng vị thế pháp lý của mô hình tòa án chuyên biệt.

Về Thẩm phán (Điều 9) trong dự thảo Luật quy định bao gồm công dân Việt Nam và người nước ngoài, bảo đảm đáp ứng các quy định, tiêu chuẩn theo Khoản 2 và Khoản 3, Điều 9.

Về vấn đề này, nhiều đại biểu thống nhất có thể mở rộng nguồn bổ nhiệm thẩm phán của Tòa án chuyên biệt là người nước ngoài phù hợp để đáp ứng các yêu cầu trước mắt. Điều này sẽ góp phần thu hút nguồn nhân lực chất lượng cao có kinh nghiệm và là điều kiện rất tốt để các thẩm phán, thư ký tòa án người Việt Nam có điều kiện học hỏi kinh nghiệm, nâng cao năng lực và trình độ chuyên môn. Bên cạnh đó, các đại biểu đề nghị quy định rõ hơn các tiêu chí để xác định một người nước ngoài là người có uy tín, có phẩm chất đạo đức tốt, có kiến thức chuyên môn phù hợp.

Giải trình thêm về quá trình xây dựng dự thảo, Chánh án Tòa án nhân dân tối cao Nguyễn Văn Quảng cho biết, đây là mô hình hoàn toàn mới đối với Việt Nam. Cơ quan soạn thảo phải chủ động nghiên cứu và học hỏi kinh nghiệm nước ngoài, bám sát nguyên tắc của Nghị quyết số 222/2025/QH15 của Quốc hội về Trung tâm tài chính quốc tế tại Việt Nam.

Chánh án Nguyễn Văn Quảng nhấn mạnh dự thảo hiện mới là “nền tảng bước đầu”, chắc chắn sẽ tiếp tục hoàn thiện trong thực tiễn, nhưng mục tiêu lớn nhất là tạo niềm tin cho nhà đầu tư, giúp Việt Nam cạnh tranh trong giải quyết tranh chấp thương mại - tài chính.

Bổ sung hình thức tiếp công dân trực tuyến

Cũng trong chiều 5/12, Quốc hội thảo luận tại hội trường về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Tiếp công dân, Luật Khiếu nại, Luật Tố cáo.

Các đại biểu đánh giá, đây là bước hoàn thiện pháp luật quan trọng nhằm nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước; đề cao trách nhiệm người đứng đầu; bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của nhân dân; đồng thời, phù hợp với yêu cầu xây dựng Nhà nước pháp quyền và chuyển đổi số quốc gia.

Đại biểu Nguyễn Tâm Hùng (Thành phố Hồ Chí Minh) đánh giá cao việc dự thảo Luật đã bổ sung hình thức tiếp công dân trực tuyến, thể hiện tư duy cải cách hành chính và chuyển đổi số.

Đại biểu cho rằng, để triển khai thống nhất trên toàn quốc cần cân nhắc quy định rõ nguyên tắc công nhận giá trị pháp lý của buổi tiếp công dân trực tuyến tương đương tiếp công dân trực tiếp. Cụ thể, cần quy định rõ giá trị của biên bản, hồ sơ, xác nhận và trách nhiệm pháp lý khi cung cấp thông tin sai sự thật… để giúp hạn chế tình trạng tranh chấp và bảo đảm sự thống nhất khi áp dụng trong thực tiễn ở các địa phương.

Đại biểu cũng tán thành quy định tại Khoản 2 Điều 15 về Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp xã trực tiếp tiếp công dân ít nhất 2 ngày trong 1 tháng nhằm nâng cao vai trò của người đứng đầu.

Để phù hợp với thực tiễn, đặc biệt trong các vụ việc đông người, phức tạp, đại biểu Nguyễn Tâm Hùng đề nghị cân nhắc bổ sung quy định bố trí lực lượng hỗ trợ chuyên môn và bảo đảm an ninh trật tự trong suốt buổi tiếp công dân nhằm bảo vệ an toàn cho cán bộ thực thi, giảm căng thẳng tâm lý và bảo đảm chất lượng công tác tiếp công dân.

Đại biểu cũng đề nghị phát triển cơ chế liên thông dữ liệu quốc gia về tiếp công dân - khiếu nại, tố cáo với Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư, để xác thực danh tính, tra cứu ủy quyền và hạn chế khiếu nại, tố cáo gửi nhiều nơi hoặc khai thông tin sai lệch. Đây là giải pháp căn cơ để giảm tình trạng “vừa khiếu nại đúng - vừa khiếu nại sai”, tránh lãng phí nguồn lực của Nhà nước.

Giải trình làm rõ ý kiến các đại biểu nêu về trách nhiệm người đứng đầu, chủ thể tiếp công dân và tổ chức bộ máy tiếp công dân ở cấp xã, Tổng Thanh tra Chính phủ Đoàn Hồng Phong cho biết, dự thảo Luật tiếp tục kế thừa quy định hiện hành, không cho phép ủy quyền tiếp công dân cho cấp phó nhằm nâng cao trách nhiệm trực tiếp của người đứng đầu, phù hợp Chỉ thị 35 và Kết luận 107 của Bộ Chính trị. Về chủ thể tiếp công dân, pháp luật hiện hành đã quy định đầy đủ tại Luật Tiếp công dân và các luật chuyên ngành có liên quan. Để tránh phát sinh tổ chức mới và bảo đảm tinh gọn bộ máy theo chủ trương của Đảng và Nhà nước, dự thảo Luật không bổ sung mô hình Ban Tiếp công dân cấp xã; thay vào đó bố trí công chức thuộc đơn vị phù hợp của UBND cấp xã để thực hiện nhiệm vụ tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo.