Nhiều chuyên gia kinh tế kỳ vọng: Hệ thống sẽ giúp tăng tính minh bạch trên thị trường thứ cấp dành riêng cho nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp, nhà đầu tư chiến lược; đồng thời giúp cơ quan quản lý giám sát thị trường từ khâu phát hành đến giao dịch.
Thúc thanh khoản cho thị trường trái phiếu doanh nghiệp
Phó Thủ tướng Chính phủ Lê Minh Khái (giữa) tham dự khai trương Hệ thống giao dịch TPDN riêng lẻ.
Dự kiến HNX có hơn 1.600 mã TPDN riêng lẻ sẽ được đưa vào giao dịch sau khi khai trương hệ thống. Theo quy chế, việc giao dịch TPDN riêng lẻ trên hệ thống của HNX được thực hiện thông qua thành viên giao dịch TPDN riêng lẻ (công ty chứng khoán). Hệ thống này chỉ nhận lệnh giao dịch từ thành viên giao dịch TPDN riêng lẻ. Cơ chế giao dịch trên thị trường TPDN riêng lẻ thứ cấp là giao dịch thỏa thuận. Với cơ chế này, các nhà đầu tư phải tìm hiểu thông tin đầy đủ và xác nhận trước khi mua. Cơ chế thanh toán tương tự thị trường phái sinh là thanh toán tức thời và thanh toán cuối ngày.
Phát biểu tại sự kiện, Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc đánh giá, việc đưa hệ thống TPDN riêng lẻ vào giao dịch tạo kênh huy động vốn trung và dài hạn cho nền kinh tế. Hệ thống hoạt động giúp cơ quan quản lý và người dân giám sát tính công khai minh bạch của thị trường.
Theo ông Hồ Đức Phớc, thị trường TPDN rất sôi động. Cuối năm 2022, quy mô thị trường bằng 12,6% GDP, bằng 10% dư nợ tín dụng nền kinh tế (khoảng 1,2 triệu tỉ đồng - PV). Tuy nhiên so với tiềm năng và tương quan thì quy mô của thị trường TPDN của Việt Nam còn khiêm tốn. Hiện tại. quy mô thị trường trái phiếu doanh nghiệp của Malaysia đạt 56%, Thái Lan là 25% GDP…
Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc.
“Thời gian qua, thị trường TPDN phát triển có một số bất cập, cá biệt có việc lợi dụng sự thông thoáng, một số doanh nghiệp đã vi phạm về công bố thông tin. Do đó, việc ra đời hệ thống TPDN riêng lẻ là cần thiết, hỗ trợ doanh nghiệp huy động vốn trung và dài hạn, giảm phụ thuộc nhiều vào tín dụng”, ông Hồ Đức Phớc cho biết.
Song theo lãnh đạo Bộ Tài chính, việc khai trương hệ thống TPDN riêng lẻ mới chỉ là bước đầu. “Chúng ta còn nhiều việc phía trước theo hướng xây dựng và phát triển thị trường phù hợp với mức độ nền kinh tế, mở rộng tiếp cận quốc tế. Nâng cao minh bạch, công khai thông tin doanh nghiệp, đảm bảo quyền lợi các chủ thể… Theo đó, các giải pháp cần được tập trung là hoàn thiện thể chế, hoạt động thị trường an toàn thông suốt, đơn giản thủ tục hành chính”, Bộ trưởng Bộ Tài chính cho biết.
Về thời gian giao dịch, HNX tổ chức giao dịch trái phiếu riêng lẻ từ thứ hai đến thứ sáu hàng tuần, trừ các ngày nghỉ lễ. Mỗi ngày gồm 2 phiên: Phiên sáng (9 giờ - 11 giờ 30 phút), phiên chiều (13 giờ - 14 giờ 45 phút). Nhà đầu tư phải mở tài khoản giao dịch tại thành viên giao dịch để thực hiện giao dịch TPDN riêng lẻ. Nhà đầu tư mua trái phiếu là nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp. Theo đó, thành viên giao dịch TPDN riêng lẻ có trách nhiệm xác định tư cách nhà đầu tư, đảm bảo nhà đầu tư đúng đối tượng giao dịch theo quy định.
Theo HNX, hệ thống giao dịch TPDN riêng lẻ cho phép thành viên giao dịch kết nối và gửi lệnh lên hệ thống giao dịch của HNX. Hệ thống hiện hỗ trợ 2 loại lệnh là thỏa thuận điện tử và thỏa thuận thông thường (báo cáo giao dịch). Đối với lệnh điện tử, thành viên có thể lựa chọn gửi lệnh chào đến một số thành viên nhất định hoặc gửi lệnh đến tất cả các thành viên của thị trường và chỉ các thành viên nhận được lệnh chào mới có thể xác nhận lệnh.
Đồng thời, hệ thống cho phép trao đổi thông tin giao dịch, thông tin lưu ký với hệ thống của Trung tâm Lưu ký Chứng khoán Việt Nam (VSD). Việc thanh toán các giao dịch TPDNRL được thực hiện theo phương thức thanh toán tức thời theo từng giao dịch, tương tự phương thức thanh toán đang áp dụng trên thị trường chứng khoán phái sinh, hoặc lệnh sẽ được thanh toán vào cuối ngày giao dịch theo lựa chọn của nhà đầu tư. Hệ thống cũng cho phép tra cứu thông tin về sổ lệnh, thông tin về trái phiếu, thống kê giao dịch.
Từng bước góp phần khôi phục niềm tin vào thị trường
Sàn TPDNRL mở ra sẽ góp phần tăng tính minh bạch, hạn chế rủi ro cho nhà đầu tư, thúc đẩy thanh khoản, tạo điều kiện cho thị trường sơ cấp phát triển và doanh nghiệp có cơ hội chủ động huy động vốn.
Ông Nguyễn Quang Thuân - Chủ tịch FiinGroup nhận định: Việc đưa TPDNRL lên niêm yết là một bước tiến lớn của thị trường và từng bước góp phần khôi phục niềm tin vào thị trường. Việc niêm yết cũng góp phần quan trọng cho việc hình thành cơ chế định giá trái phiếu, ngoài ra, sàn cũng sẽ hỗ trợ thanh khoản cho nhà đầu tư...
Tuy nhiên Chủ tịch Fiingroup cũng lưu ý, thị trường TPDN sẽ không có thanh khoản cao về số lượng giao dịch như chứng khoán được. Về dài hạn, theo ông Nguyễn Quang Thuân, việc niêm yết sẽ tập trung không chỉ vào các trái phiếu được chào bán đại chúng và trái phiếu chào bán riêng lẻ, mà có cơ sở nhà đầu tư lớn tại thị trường sơ cấp lúc phát hành hoặc thứ cấp sau đó. “Còn các trái phiếu phát hành riêng lẻ cho số ít nhà đầu tư định chế thì có thể không bắt buộc. Ví dụ trái phiếu mà chỉ được mua bởi ba định chế bảo hiểm và mục đích là giữ đến ngày đáo hạn, thì việc niêm yết có thể không nhất thiết”, ông Nguyễn Quang Thuân cho biết.
Chuyên gia kinh tế Đinh Thế Hiển cho rằng: Trái phiếu có chất lượng được giao dịch sẽ thu hút các nhà đầu tư tham gia, giúp khơi thông dòng vốn cho các thị trường; đồng thời giúp doanh nghiệp vượt qua khó khăn khi thời gian đáo hạn đã đến gần.
“HNX phối hợp với Trung tâm Lưu ký chứng khoán Việt Nam (VSD) xây dựng hệ thống giao dịch TPDN riêng lẻ theo chỉ đạo của Thủ tướng sẽ giúp tăng tính minh bạch, hạn chế rủi ro, tạo dựng niềm tin cho nhà đầu tư trong giao dịch TPDN, nhất là trong thời điểm hiện nay; đồng thời giúp các doanh nghiệp có tình hình tài chính tốt tiếp tục huy động được nguồn vốn trung và dài hạn hiệu quả từ thị trường trái phiếu này, giảm áp lực cho tín dụng ngân hàng”, chuyên gia kinh tế Đinh Thế Hiển cho biết.
Như vậy, khi thị trường giao dịch trái phiếu riêng lẻ hoạt động trên sàn giao dịch sẽ có nhiều người mua hơn, với mức giá công khai. Việc này được kỳ vọng sẽ gỡ khó cho các doanh nghiệp về dòng vốn nói riêng và khơi thông thị trường trái phiếu doanh nghiệp nói chung.
Ông Nguyễn Sơn, Chủ tịch Hội đồng quản trị VSD đánh giá: Việc đưa TPDNRL vào giao dịch tập trung trong thời gian tới sẽ giúp chuẩn hoá thị trường TPDNRL, tăng khả năng thanh khoản của trái phiếu, đồng thời tăng tính minh bạch của trái phiếu, tạo dựng lại niềm tin đối với thị trường trái phiếu doanh nghiệp và hạn chế tối đa rủi ro cho nhà đầu tư, cũng như giúp các doanh nghiệp có tình hình tài chính tốt tiếp tục huy động được nguồn vốn trung và dài hạn hiệu quả từ thị trường này.
Theo HNX, có 116.500 tỷ đồng giá trị trái phiếu sẽ đáo hạn trong năm 2023. Trong tháng 7/2023, tổng giá trị trái phiếu đáo hạn là 19.400 tỷ đồng. Nếu không có hoạt động mua lại trước hạn nào đáng kể thì trong những tháng còn lại của năm, áp lực đáo hạn sẽ dồn vào tháng 9/2023 với giá trị cao nhất đạt 32.6000 tỷ đồng, tiếp theo là tháng 12/2023 với 24.400 tỷ đồng.
Còn theo Công ty cổ phần Chứng khoán VnDirect, bất động sản là nhóm có tỉ trọng lớn nhất, chiếm gần 43,6% tổng giá trị trái phiếu đáo hạn trong quý III/2023; thứ hai là nhóm tài chính - ngân hàng với tỉ lệ chiếm 30% tổng giá trị đáo hạn.
Theo thống kê, quy mô phát hành TPDN riêng lẻ trong 6 tháng đầu năm 2023 đạt khoảng 43.000 tỷ đồng, giảm 76% so với cùng kỳ năm ngoái; số lượng đợt phát hành giảm từ 282 xuống 43.
Ước tính, 159.000 tỷ đồng giá trị TPDN (bao gồm trái phiếu phát hành riêng lẻ và phát hành ra công chúng) sẽ đáo hạn trong 6 tháng cuối năm 2023. Nếu tính cả năm 2023 và 2024, khoảng 616.000 tỷ đồng giá trị trái phiếu doanh nghiệp sẽ đáo hạn, tương đương 53% khối lượng TPDN đang lưu hành.