Chủ tịch Quốc hội dự Lễ kỷ niệm Ngày khoa học và công nghệ Việt Nam lần thứ 5

Cùng tham dự có: Phó Thủ tướng Chính phủ Vũ Đức Đam; Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Chu Ngọc Anh.

Ngày 18/6/2013, Quốc hội đã thông qua Luật Khoa học và Công nghệ, trong đó quy định lấy ngày 18/5 hằng năm là “Ngày khoa học và công nghệ Việt Nam”. Đây là một ngày có ý nghĩa không chỉ nhằm tôn vinh các nhà khoa học và thành tựu khoa học công nghệ, tuyên truyền, phổ biến tri thức khoa học mà còn nâng cao nhận thức và khơi dậy niềm tự hào về trí tuệ Việt Nam, về tinh thần đam mê lao động sáng tạo trong các tầng lớp nhân dân, đặc biệt là thế hệ trẻ Việt Nam trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

Giáo sư, Viện sỹ, Chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam Châu Văn Minh cho biết: Sau 43 năm xây dựng và phát triển, Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam hiện có 52 đơn vị trực thuộc, trong đó có 33 viện và trung tâm nghiên cứu chuyên ngành là những đơn vị thực hiện chức năng nghiên cứu cơ bản, điều tra cơ bản và phát triển công nghệ, 1 học viện khoa học và công nghệ, 1 trường đại học khoa học và công nghệ, đóng trên nhiều địa phương trong cả nước. Bên cạnh đó có 2 trung tâm xuất sắc lần đầu tiên ở Việt Nam về toán học và vật lý đã được UNESCO công nhận và bảo trợ.

Trải qua 43 năm thành lập và phát triển, qua nhiều lần chuyển đổi tên gọi và nhiều thế hệ lãnh đạo, Viện luôn là cơ quan nghiên cứu khoa học quan trọng hàng đầu của cả nước về khoa học công nghệ. Viện đã vinh dự được Đảng và Nhà nước tặng nhiều danh hiệu cao quý như Huân chương Độc lập hạng nhất (2000) và Huân chương Hồ Chí Minh (2010). Nhiều tập thể và cá nhân các nhà khoa học được nhận giải thưởng Hồ Chí Minh về Khoa học công nghệ và nhiều giải thưởng khoa học khác. Hiện nay, Viện Hàn lâm đang chủ trì thực hiện nhiều chương trình, dự án quan trọng như: chương trình khoa học công nghệ vũ trụ, chương trình Tây Nguyên 3, Trung tâm báo tin động đất và cảnh báo sóng thần, dự án Trung tâm Vũ trụ Việt Nam; dự án về công nghệ tế bào gốc phục vụ chữa bệnh; dự án Trung tâm giám định ADN hài cốt liệt sỹ còn thiếu thông tin; dự án Bảo tàng thiên nhiên Việt Nam; dự án sản xuất thép từ bùn đỏ, chất thải của quá trình chế biến quặng bô xít ở Tây Nguyên...; tiếp tục thực hiện các dự án hợp tác với Pháp về vệ tinh quan sát trái đất sau khi đã thực hiện thành công dự án VNREDSAT-1; các dự án trực tiếp phục vụ an ninh, quốc phòng; các dự án phục vụ phát triển nông nghiệp nông thôn…

Nhân ngày khoa học và công nghệ Việt Nam và ngày truyền thống của Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam, thay mặt lãnh đạo Đảng, Nhà nước, Chủ tịch Quốc hội nhiệt liệt biểu dương và ghi nhận những thành tích xuất sắc mà Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam, các thế hệ trí thức, các nhà khoa học đã lao động quên mình, vượt qua khó khăn, gian khổ để đạt được trên tất cả các lĩnh vực, nghiên cứu cơ bản, điều tra cơ bản, nghiên cứu phát triển công nghệ, đào tạo nguồn nhân lực khoa học công nghệ ở trình độ cao cho đất nước.

Chủ tịch Quốc hội cũng tin tưởng chắc chắn rằng, với truyền thống vẻ vang của Viện hơn 40 năm xây dựng và trưởng thành, với đội ngũ đông đảo các nhà khoa học tiêu biểu của cả nước, với sự quan tâm sâu sắc của Đảng và Nhà nước, của các bộ, ngành, địa phương, Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam sẽ đạt được những thành tựu to lớn hơn nữa, góp phần thiết thực vào sự nghiệp xây dựng, phát triển bền vững đất nước, thực hiện thắng lợi mục tiêu đến năm 2020 trở thành một trung tâm nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ hàng đầu của cả nước, với tiềm lực khoa học và công nghệ đạt trình độ tiên tiến ở khu vực Đông Nam Á, đáp ứng tốt các yêu cầu phát triển khoa học và công nghệ và sự phát triển bền vững của đất nước.

Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh nhiệm vụ trong Quy hoạch phát triển Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ đến năm 2020 và tầm nhìn đến năm 2030 là rất nặng nề, với nhiều chỉ tiêu phấn đấu ở mức cao đòi hỏi toàn thể cán bộ, viên chức, các nhà khoa học của Viện Hàn lâm phải đoàn kết, nỗ lực phấn đấu mới có thể thực hiện tốt nhiệm vụ đặt ra. Chủ tịch Quốc hội đề nghị Viện cần quán triệt và thực hiện tốt các Nghị quyết của Đảng, đặc biệt là Nghị quyết 19 của Hội nghị lần thứ sáu Ban Chấp hành Trung ương khóa XII về tiếp tục đổi mới hệ thống tổ chức và quản lý, nâng cao chất lượng và hiệu quả hoạt động của các đơn vị sự nghiệp công lập và Nghị quyết 39 của Bộ Chính trị về tinh giản biên chế và cơ cấu lại đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức. Phát huy tính năng động, chủ động, sáng tạo của các nhà khoa học, các đơn vị nghiên cứu, triển khai thực hiện cơ chế tự chủ của tổ chức khoa học và công nghệ công lập. Tập trung nguồn lực để đầu tư phát triển các hướng khoa học và công nghệ mũi nhọn, có ý nghĩa thiết thực đối với sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, đặc biệt trong bối cảnh toàn cầu của cách mạng 4.0.

Viện cần đẩy mạnh việc ứng dụng triển khai những kết quả nghiên cứu, thành tựu khoa học và công nghệ vào sản xuất và đời sống của nhân dân, thương mại hóa các sản phẩm khoa học phục vụ phát triển kinh tế - xã hội.

Cùng với đó, Viện tiếp tục nghiên cứu nhằm đổi mới mạnh mẽ cơ chế quản lý hoạt động khoa học công nghệ, tạo môi trường, động lực cho các nhà khoa học cống hiến, sáng tạo. Trong phạm vi thẩm quyền của mình, Viện cần chủ động đổi mới cơ chế từ việc đề xuất đến việc cấp kinh phí, thanh quyết toán, nghiệm thu các chương trình, nhiệm vụ, dự án, đề tài khoa học, làm sao phải đảm bảo được chất lượng hiệu quả khoa học của các kết quả nghiên cứu và phải tiết kiệm, chống lãng phí trong nghiên cứu khoa học. Tiếp tục triển khai các chương trình phát triển khoa học cơ bản trong một số lĩnh vực Việt Nam có thế mạnh như: Toán học, Vật lý, đa dạng sinh học, khoa học sự sống, khoa học trái đất, khoa học biển.

Viện chú trọng phát triển các lĩnh vực có tính ứng dụng cao, một số lĩnh vực liên ngành giữa khoa học tự nhiên với khoa học kỹ thuật và công nghệ. Xây dựng một số viện nghiên cứu, phòng thí nghiệm đạt chuẩn mực quốc tế. Ngoài nguồn vốn ngân sách Nhà nước, cần huy động các nguồn lực xã hội, trước hết là nguồn lực đầu tư của doanh nghiệp cho ứng dụng khoa học công nghệ vào sản xuất, kinh doanh. Hỗ trợ thị trường khoa học công nghệ theo hướng phát triển mạng lưới các tổ chức dịch vụ kỹ thuật, môi giới, chuyển giao, tư vấn, đánh giá và định giá công nghệ. Đóng góp tích cực cho sự phát triển hệ thống cơ sở dữ liệu quốc gia về công nghệ, chuyên gia công nghệ, kết nối cung cầu sản phẩm mới.

Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ cần xây dựng chiến lược phát triển nguồn nhân lực khoa học phù hợp trong bối cảnh cạnh tranh toàn cầu về khoa học và công nghệ, để có đội ngũ cán bộ khoa học đáp ứng trình độ, năng lực cho sự phát triển của Viện trong giai đoạn mới. Triển khai thực hiện tốt các cơ chế, chính sách ưu đãi trọng dụng đối với cán bộ khoa học và công nghệ, nhất là cán bộ khoa học đầu ngành, cán bộ khoa học có trình độ cao; có cơ chế, chính sách thiết thực và hiệu quả để thu hút các cán bộ khoa học trẻ tài năng, nhà khoa học Việt Nam ở nước ngoài, các chuyên gia nước ngoài hợp tác tham gia hoạt động khoa học và công nghệ ở nước ta. Chú trọng công tác đào tạo bồi dưỡng cán bộ, đặc biệt là cán bộ trẻ tài năng để có đội ngũ cán bộ khoa học kế cận có trình độ cao về khoa học và công nghệ trong các lĩnh vực như công nghệ sinh học, y dược, công nghệ vật liệu mới, năng lượng, công nghệ thông tin, công nghệ vũ trụ …, tập trung ưu tiên hợp tác vào các lĩnh vực mà tận dụng được thế mạnh, tiềm năng mà Việt Nam đang có.

Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh,Viện cần đẩy mạnh hợp tác khoa học và công nghệ trong và ngoài nước, đặc biệt hoạt động hợp tác quốc tế về khoa học và công nghệ. Tăng cường chủ động hội nhập quốc tế theo hướng mở rộng hợp tác khoa học và công nghệ tầm quốc gia, hợp tác nghiên cứu chung với đối tác chiến lược, các nước tiên tiến để chuyển giao hoặc tạo ra được những sản phẩm khoa học và công nghệ đạt trình độ tiên tiến của khu vực và thế giới; xây dựng mạng lưới đại diện khoa học và công nghệ của Viện tại các địa bàn trọng điểm có công nghệ nguồn, công nghệ cao.

Viện cần chủ động hơn nữa trong việc đề xuất với Nhà nước các cơ chế chính sách phù hợp với thực tế trong lĩnh vực khoa học và công nghệ để giải quyết được những vấn đề cấp bách đặt ra; tập trung nâng cao năng lực nghiên cứu dự báo về yêu cầu phát triển khoa học và công nghệ phù hợp với điều kiện cụ thể của nước ta nhằm xây dựng chiến lược khoa học và công nghệ phục vụ cho sự phát triển bền vững của đất nước.

Sau khi nghe ý kiến phát biểu, đề xuất của Chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam Châu Văn Minh; Giáo sư, Viện trưởng Viện Toán học Phùng Hồ Hải; Phó Giáo sư,Viện trưởng Viện công nghệ sinh học Chu Hoàng Hà, Chủ tịch Quốc hội đề nghị các bộ, ngành, Ủy ban khoa học công nghệ và môi trường của Quốc hội nghiên cứu,  đề xuất sửa đổi quy định cho phù hợp nhằm tháo gỡ kịp thời khó khăn, vướng mắc, tạo điều kiện thuận lợi nhất cho các nhà khoa học yên tâm cống hiến phục vụ đất nước.

Chủ tịch Quốc hội cho biết, thực trạng là hàng năm ngân sách nhà nước dành  2% cho khoa học công nghệ nhưng chưa năm nào số tiền được chi đạt được con số này. Chia sẻ với những khó khăn của 1 số viện nghiên cứu khoa học khi thiếu trang thiết bị, máy móc, nguyên vật liệu phục vụ nghiên cứu, trong khi có nhiều nhà khoa học Việt Nam rất giỏi, học sinh, sinh viên Việt Nam đoạt nhiều giải thưởng quốc tế danh giá...,  Chủ tịch Quốc hội đề nghị Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội, Bộ Khoa học và Công nghệ phối hợp với các cơ quan liên quan có sự đánh giá, báo cáo, thực hiện giám sát chuyên đề chỉ ra chỗ cần thiết để ngân sách nhà nước đầu tư, chi cho nghiên cứu khoa học.